Ruszczyk kolczasty – właściwości i zastosowanie

Ruszczyk kolczasty nazywany także myszopłochem kolczastym to roślina o wielu właściwościach wykorzystywanych w medycynie oraz kosmetyce. Ten leczniczy krzew, a dokładnie jego podziemne kłącza, działa przeciwzapalnie, ale także uszczelniająco na naczynia włosowate, a przy tym wspiera walkę z problemami naczyniowymi oraz cellulitem, ale ma też wiele innych właściwości. Czym dokładnie jest ruszczyk kolczasty, jakie ma właściwości i czy wszyscy mogą używać produktów z ruszczykiem w składzie – o tym w poniższym artykule.

Czym jest ruszczyk kolczasty?

Ruszczyk kolczasty czy myszopłoch kolczasty to gatunek zimotrwałej rośliny z rodziny szparagowatych (Asparagaceae), czasami przypisywany także do myszopłochowatych (Ruscaceae). Nazwa myszopłoch kolczasty wzięła się ze zwyczaju stosowanego w dawnej Polsce – w tamtych czasach układano go w spiżarniach, gdzie służył odstraszaniu myszy. Jego angielska nazwa to Butcher’s Broom – pochodzi ona z kolei od zwyczaju angielskich rzeźników, którzy jego sztywnymi gałązkami czyścili stoły po rozbiorze mięsa.
Ruszczyk to krzew wywodzący się z basenu Morza Śródziemnego i Czarnego, w inne regiony został rozprzestrzeniony jako ozdobna roślina ogrodowa. Można go znaleźć w Europie, Północnej Afryce i części Stanów Zjednoczonych. Jest on niskim krzewem z rozgałęzionymi, sztywnymi pędami oraz niewielkimi liśćmi w kształcie zielonych łusek. Jego owoce są czerwone, dojrzewają we wrześniu i od tego momentu przez całą zimę znajdują się na krzewie dodając mu niezaprzeczalnie uroku.

Ruszczyk kolczasty – właściwości

Ruszczyk kolczasty czyli myszopłoch był od wieków wykorzystywany w ziołolecznictwie, o jego zbawiennych właściwościach pisał już Pedanius Dioskurydes – grecki lekarz, farmakolog i botanik, który żył i pracował w Rzymie w czasach cesarza Nerona, czy Pliniusz Sekundus Gajusz - twórca Historii naturalnej. Surowcem zielarskim w przypadku ruszczyka są znajdujące się pod ziemią kłącza, które zbiera się późną jesienią. Mają one bogaty skład chemiczny, w którym znajdziemy:

• saponiny – ruskogenina, ruscyna, ruskozyd oraz neoruskogenina;
• flawonoidy;
• fitosterole;
• benzofuran;
• nienasycone kwasy tłuszczowe;
• olejki eteryczne;
• triterpeny;
• kumaryny;
• alkaloidy;
• związki mineralne;
• żywice.

Preparaty z ruszczyka kolczastego mogą występować w różnych postaciach: tabletki, maści, kremy to tylko niektóre z nich. Wyciąg z ruszczyka wykorzystuje się w dzisiejszym świecie przede wszystkim w takich dziedzinach, jak dermatologia, kosmetyka oraz medycyna. Saponiny z podziemnych kłączy są najcenniejszymi ze związków wchodzących w skład ruszczyka. Wzmacniają bowiem oraz tonizują naczynia krwionośne. Ruszczyk zwiększa napięcie żylne, przepływ żylny i ciśnienie krwi żylnej, dlatego wyciągi z kłącza stosuje się przy hemoroidach, obrzmieniach nóg, krwawieniach z dróg rodnych czy nocnych kurczach łydek. Wyciągi z kłącza ruszczyka są znanym składnikiem suplementów diety, a nawet preparatów do higieny intymnej.
Ruskogenina uszczelnia naczynia włosowate, a także likwiduje obrzęki, działa przeciwzapalnie i pobudza mikrokrążenie, a skórze przywraca gładkość i jędrność. Dlatego ten składnik ruszczyka znajdziemy w kremach i maseczkach do cery naczynkowej mającej skłonność do zaczerwienień, ale i w antyalergicznych preparatach pomagających w leczeniu stanów zapalnych skóry oraz łagodzących np. opuchlizny pojawiające się w okolicach oczu.
W aptekach i sklepach zielarskich dostępne są również maść z ruszczyka kolczastego czy żel z wyciągiem z kłącza ruszczyka, są one przeznaczone dla osób z tendencjami do powstawania żylaków i tzw. “pajączków” kończyn dolnych. Często te preparaty zewnętrzne w składzie posiadają dodatkowo ekstrakt z kasztanowca. Maść można stosować na obolałe nogi 2- 3 razy dziennie, pamiętając przy tym, że nie wolno jej nakładać na otwarte rany. Wyciągi z ruszczyka dobrze wpływają też na nagłe spadki ciśnienia wynikające ze zmiany pozycji na stojącą. Tym samym w znaczny sposób redukują uczucie zamroczenia i zawroty głowy, które mogą być konsekwencją tego zjawiska.
Ruszczyk pomaga także przy ciężkości i zmęczeniu nóg. Polecany jest też nałogowym palaczom, jak również osobom otyłym, które wykazują małą aktywność fizyczną. Kłącze ruszczyka kolczastego posiada też działanie moczopędne i lekko przeczyszczające. Co więcej, wspomaga leczenie miażdżycy, a w przypadku kiedy lipidogram nie jest prawidłowy – zaleca się jego stosowanie w celu obniżania wysokiego poziomu tzw. złego cholesterolu.

Jakie są przeciwskazania do stosowania ruszczyka?

Jak w przypadku większości ziół, ruszczyk kolczasty nie może być stosowany przez każdego. I tak przeciwwskazaniem do jego używania są nadciśnienie tętnicze oraz przerost prostaty. Stosując preparaty z ruszczykiem w składzie zaleca się także ostrożność przy łączeniu ich z lekami blokującymi receptory α-adrenergiczne i antagonistami wapnia. Szczególną ostrożność powinny zachować również kobiety w ciąży i karmiące piersią. U niektórych pacjentów preparaty z ruszczyka kolczastego mogą powodować zwiększoną potliwość, dolegliwości żołądkowe oraz niewielkie nudności. U osób cierpiących na nadciśnienie mogą zdarzyć się skoki ciśnienia tętniczego.

Źródła:
Chudek J., Skuteczność i tolerancja diosminy w leczeniu chorych z przewlekłą niewydolnością żylną w codziennej praktyce klinicznej; Problemy Medycyny Rodzinnej 2008; 45–51;
Matławska I., Farmakognozja; Wydawnictwo AM Poznań; Poznań 2008;
Masullo M., Pizza C., Piacente S., Ruscus Genus: A rich source of bioactive steroidal. Saponins; Planta Med. 2016; 82: 1513–1524.