Badanie na koronawirusa - jak to wygląda?

Epidemia COVID-19 rozpoczęła się w listopadzie 2019 roku w Wuhan na terenie środkowych Chin. Do Europy dotarła w drugiej połowie lutego, szybko przenosząc się na wszystkie kontynenty i zyskując miano pandemii. Dotychczas przypadków choroby nie zarejestrowano wyłącznie na terenie Antarktydy. Zakażenie wirusem SARS-CoV-2 może mieć różny przebieg – od bezobjawowego przez przypominający zwykłe przeziębienie aż po ciężkie zapalenie płuc przebiegające z niewydolnością oddechową. Na ciężki przebieg narażone są w szczególności osoby starsze, zwłaszcza ze schorzeniami układu sercowo-naczyniowego, chociaż dochodzi do niego także u młodych, zupełnie zdrowych ludzi. Dotychczas nie poznano skutecznego leczenia przyczynowego, stosowane eksperymentalne terapie mają działanie wyłącznie objawowe. Znaczny przyrost liczby zakażonych osób sprawia, że coraz trudniej udzielić fachowej pomocy wszystkim potrzebującym. Dlatego bardzo ważne jest ograniczenie rozprzestrzeniania się wirusa SARS-CoV-2 w naszym społeczeństwie. Aby to zrobić, należy jak najszybciej wykrywać zakażenie i odizolowywać osoby mogące zakażać innych nawet, jeśli same nie mają żadnych objawów choroby. Potwierdzenie zakażenia jest możliwe po otrzymaniu dodatniego wyniku testu laboratoryjnego. Na rynku dostępnych jest ich wiele, różnią się sposobem wykonania i czułością w wykrywaniu wirusa. Dowiedz się jak działają testy na koronawirusa i jak wygląda badanie, które przeprowadza się u osób podejrzanych o zakażenie.

Badanie na koronawirusa - rodzaje

Do wykrywania zakażenia wirusem SARS-CoV-2 wykorzystuje się obecnie trzy rodzaje testów laboratoryjnych: badanie genetyczne (RT-PCR) lub test antygenowy z wymazu z nosogardła oraz badanie obecności przeciwciał we krwi żylnej. Pierwsze dwa testy wykrywają bezpośrednio obecność wirusa i pozwalają na postawienie diagnozy COVID-19. Wykrycie przeciwciał nie musi świadczyć o aktywnym  zakażeniu, ale mówi o tym, że mieliśmy kontakt z koronawirusem.

Badanie genetyczne metodą RT-PCR jest najczulszym dostępnym testem pozwalającym na potwierdzenie infekcji koronawirusem. Polega ono na wyizolowaniu z badanej próbki, w tym przypadku wymazu z błon śluzowych nosogardła materiału genetycznego, a następnie ocenie czy jest tam obecny materiał wirusa SARS-CoV-2. Przeprowadzenie testu wymaga zaawansowanej aparatury biotechnologicznej, a także doświadczonego personelu. Cały proces obejmuje szereg reakcji, których wykonanie w laboratorium zajmuje od kilku do kilkunastu godzin. Dlatego przy dużej dziennej liczbie zachorowań i zlecanych testów, na wynik w ramach świadczeń gwarantowanych możemy oczekiwaćnawet kilka dni. Jest to jednak pierwszy test zatwierdzony przez WHO, Ministerstwo Zdrowia oraz Główny Inspektorat Sanitarny i jak dotąd najskuteczniejszy test diagnostyczny w COVID-19.

Drugą metodą pozwalającą na wykrycie koronawirusa w naszym organizmie jest szybki test antygenowy, niedawno również zatwierdzony przez GIS do diagnozowania COVID-19 w Polsce. Jego działanie opiera się na wiedzy, że każdy wirus ma na swojej powierzchni charakterystyczne białka tzw. antygeny, dzięki którym możemy go zidentyfikować. To właśnie te białka są rozpoznawane w badaniu, którego zdecydowaną zaletą jest szybkość wykonania. Wyniki testu możemy otrzymać już po 30 minutach. Niestety mogą być one fałszywie ujemne na początku choroby, kiedy wirus nie zdążył się jeszcze namnożyć i ekspresja jego białek jest zbyt mała, by mogły zostać wykryte. Dlatego jego wykonanie ma największą wartość u chorych objawowych lub bezobjawowych w okresie 5 – 7 dni od prawdopodobnego kontaktu z koronawirusem. W Polsce do diagnostyki zakażeń wirusem SARS-CoV-2 zaakceptowane są trzy testy antygenowe, o czułości ≥ 90% i swoistości ≥ 97%. W punktach drive-thru enel-med wykonywane są testy spełniające te wymagania.

Trzecim rodzajem testów są badania serologiczne na obecność przeciwciał przeciwko wirusowi SARS-CoV-2 we krwi obwodowej. Po kontakcie z wieloma patogenami np. bakteriami czy wirusami nasze limfocyty zaczynają wytwarzać specjalne białka nazywane przeciwciałami, zdolne do ich rozpoznawania i niszczenia. Potrzeba jednak od kilku do kilkunastu dni, aby mogły powstać. Dlatego obecność przeciwciał może świadczyć zarówno o obecnym jak i przebytym zakażeniu. Są one jednak wykrywalne zbyt późno żeby test mógł być stosowany w rozpoznawaniu COVID-19. Obecnie test serologiczny stosuje się raczej jako dodatkowe badanie w kombinacji z testem genetycznym lub antygenowym. Ma on jednak duże znaczenie dla naukowców, poszukujących odpowiedzi na pytanie jak długo przeciwciała przeciw koronawirusowi utrzymują się w osoczu krwi i czy po jednorazowym zachorowaniu możemy uzyskać długotrwałą odporność.

Jak wygląda badanie na koronawirusa?

Badanie genetyczne i antygenowe wymaga pobrania wymazu z gardła lub nosogardła. W tym celu specjalnie przygotowany patyczek zakończony wacikiem wsuwa się głęboko przez nos lub usta, dochodząc do tylnej ściany gardła, a następnie kilkukrotnie pociera błonę śluzową. Patyczek umieszcza się następnie w opisanej probówce i tak przygotowany wymaz, przy badaniu RT-PCR, wysyła do laboratorium. W testach antygenowych materiał z wymazu miesza się z buforem i wkrapia do okienek w kasetce – jak w teście ciążowym i w teście serologicznym kasetkowym, gdzie wykonywany jest test.

Pobranie wymazu trwa kilkanaście sekund. Przez około 3. godziny przed nim nie powinniśmy spożywać posiłków ani pić słodkich napojów. Niewskazane w tym czasie jest także mycie zębów, płukanie jamy ustnej płynami dezynfekującymi ani żucie gumy. Należy powstrzymać się od palenia papierosów. Nie powinniśmy też ssać pastylek na ból gardła ani stosować syropów przeciwkaszlowych czy kropli i aerozoli do nosa. Jeżeli koniecznie musimy coś zjeść, co zdarza się zwłaszcza u pacjentów z cukrzycą, po posiłku należy wypłukać jamę ustną czystą wodą. Osoby biorące leki stałe z powodu chorób przewlekłych, również mogą je zażyć o ustalonej porze popijając wodą. Na wymaz przychodzimy w maseczce i zdejmujemy ją tuż przed pobraniem, na prośbę osoby wykonującej badanie.

Test immunoserologiczny wykonuje się z próbki krwi obwodowej, najczęściej pochodzącej z żył przedramienia. W tym przypadku nie ma znaczenia pora dnia, w której krew będzie pobrana. W dniu pobrania można przyjmować stałe leki, nie trzeba też przychodzić na czczo. W badaniach przesiewowych i populacyjnych zastosowanie znajdują również tzw. szybkie testy serologiczne, wykonywane z kropli krwi włośniczkowej, uzyskanej w wyniku nakłucia opuszki palca. Wynik badania dostępny jest w ciągu 15 minut.

Ile kosztuje badanie na koronawirusa?

Testy na obecność w organizmie wirusa SARS-CoV-2 przeprowadzane w ramach świadczeń gwarantowanych państwowego systemu opieki zdrowotnej w mobilnych punktach pobrań finansowanych przez NFZ i Ministerstwo Zdrowia, jedynie dla osób posiadających skierowanie od lekarza POZ (podstawowa opieka zdrowotna) przeprowadzane są bezpłatnie. Badania można wykonać także komercyjnie, bez skierowania.

Test genetyczny RT-PCR wykonywany w punkcie Drive-Thru przed oddziałem enel-med Targówek w Warszawie kosztuje 525 zł. Dla posiadaczy abonamentów enel-med koszt testu jest 10% mniejszy, wkrótce punkty Drive-Thru Enel-med ruszą także w innych lokalizacjach. Cena testu antygenowego to 189 zł. Szybki test serologiczny na obecność przeciwciał przeciwko koronawirusowi SARS-CoV-2 kosztuje 189 zł. W cenie każdego z testów jest zawarta także interpretacja lekarska. Lekarz podczas teleporady zinterpretuje wynik badania, udzieli wszelkich informacji i wyda zalecenia odnośnie izolacji/kwarantanny oraz ewentualnego postępowania leczniczego. 

Źródła:

1. W Joost Wiersinga, Andrew Rhodes , Allen C Cheng et al. Pathophysiology, Transmission, Diagnosis, and Treatment of Coronavirus Disease 2019 (COVID-19): A Review. JAMA. 2020 Aug 25;324(8):782-793.
2. Yosuke Hirotsu 1, Makoto Maejima 2, Masahiro Shibusawa et al. Comparison of automated SARS-CoV-2 antigen test for COVID-19 infection with quantitative RT-PCR using 313 nasopharyngeal swabs, including from seven serially followed patients. Int J Infect Dis. 2020 Oct;99:397-402.
3. Jonathan J Deeks, Jacqueline Dinnes, Yemisi Takwoingi et al. Antibody tests for identification of current and past infection with SARS-CoV-2. Cochrane Database Syst Rev. 2020 Jun 25;6(6):CD013652.
4. Shuang Huang, Chenyao Lin, Mingzhe Yan, Hongze Li et al. Rapid Detection of COVID-19 by Serological Methods and the Evaluation of Diagnostic Efficacy of IgM and IgG. Clin Lab. 2020 Nov 1;66(11).
5. Centers for Disease Control and Prevention. Interim Guidance for Rapid Antigen Testing for SARS-CoV-2. Sept 4, 2020. https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/lab/resources/antigen-tests-guidelines.html
6. Jacqueline Dinnes, Jonathan J Deeks, Ada Adriano et al. Rapid, point-of-care antigen and molecular-based tests for diagnosis of SARS-CoV-2 infection. Cochrane Database Syst Rev. 2020 Aug 26;8:CD013705.