Amantadyna to substancja, która jest składnikiem leków stosowanych w chorobach neurologicznych a także wykazujących pewne działanie przeciwwirusowe. Na razie nie ma jednoznacznych dowodów na to, że może ona być pomocna w leczeniu zakażeń wywołanych przez wirusa SARS-CoV-2. Trwają badanie kliniczne, które mają odpowiedzieć na pytanie – czy amantadyna pomoże w leczeniu koronawirusa.
Spis treści:
Czym jest amantadyna?
Amantadyna jest znana i stosowana od kilkudziesięciu lat. Została wynaleziona w roku 1964 roku, a w roku 1976 została zarejestrowana przez FDA (Amerykańską Agencję Żywności i Leków) do leczenia infekcji wirusowych w przypadku grypy typu A.
Amantadyna, a właściwie siarczan amantadyny, to pochodna adamantanu, organicznego związku chemicznego z grupy amin. Jest składnikiem kilku leków. Lek z amantadyną Viregyt K zawiera chlorowodorek amantadyny, natomiast Amantix - siarczan amantadyny.
Jak działa amantadyna? Uwalnia w organizmie dopaminę, neuroprzekaźnik, który jest odpowiedzialny za pobudzenie ośrodkowego układu nerwowego, w rezultacie zmniejsza dolegliwości (takie jak sztywność i drżenie mięśni) występujące w niektórych chorobach neurologicznych, na przykład w chorobie Parkinsona czy stwardnieniu rozsianym.
Działanie przeciwwirusowe amantadyny polega natomiast na tym, że wpływa ona na materiał genetyczny wirusów, hamując ich replikację. Z tego powodu wykorzystywana była w leczeniu jednej z odmian grypy (grypy A), jednak z uwagi na powstające mutacje wirusa grypy i ich zwiększającą się odporność, jej skuteczność w tym zakresie znacznie się zmniejszyła.
W jaki sposób ten lek może pomóc zwalczać koronawirusa?
Z uwagi na przeciwwirusowe działanie amantadyny pojawiły się pomysły, aby zastosować leki zawierające tę substancję w przypadku choroby COVID-19. O takim zastosowaniu substancji informował szeroko jeden z polskich lekarzy – specjalista chorób płuc i pediatra z Przemyśla. W roku 2020 zaapelował on w mediach o to, aby zastosować na szerszą skalę amantadynę do leczenia COVID-19, informując, że sam stosował ją z powodzeniem u wielu swoich pacjentów. Twierdził, że miał ponad 100 udokumentowanych przypadków wyleczenia chorych za pomocą tej substancji.
Działania amantadyny miało w tym przypadku polegać na zapobieganiu uwalniania wirusowego RNA (materiału genetycznego) do komórki.
Pod wpływem tych informacji wiele osób zaczęło kupować lek Viregyt-K, zawierający amantadynę, dostępny w polskich aptekach, co spowodowało jego braki, dlatego Ministerstwo Zdrowia wprowadziło reglamentacje tego produktu, ograniczając jego zakup do 3 opakowań. Jednocześnie jednak dostępne bez ograniczeń były inne produkty zawierające amantadynę.
W listopadzie 2020 minister zdrowia, w odpowiedzi na apel lekarza, będącego zwolennikiem zastosowania leku z amantadyną u chorych na COVID-19, zlecił Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji przygotowanie materiałów analitycznych zgodnie z wytycznymi HTA, dotyczących zastosowania tego leku do leczenia zakażeń spowodowanych SARS-CoV-2.
HTA to wytyczne oceny technologii medycznych, zgodnie z którymi przygotowywane są analizy podsumowujące zdrowotne, społeczne, ekonomiczne i etyczne informacje o danej technologii medycznej. Agencja, oceniając technologię lub produkt, opiera się na dowodach naukowych. Stwierdza, czy dany lek jest skuteczny oraz bezpieczny. Na taką ocenę składa się analiza efektywności klinicznej, analiza ekonomiczna, a także analiza wpływu na system ochrony zdrowia.
Dopiero na podstawie pozytywnej oceny Agencji rekomendowane jest finansowanie leku ze środków publicznych.
Niezależnie od analizy Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji minister zdrowia zlecił także Agencji Badań Medycznych podjęcie inicjatywy w sprawie oceny skuteczności amantadyny w leczeniu chorych zakażonych wirusem SARS-CoV-2. W związku z tym ABM podjęła działania zmierzające do uruchomienia niekomercyjnych badań klinicznych w tym zakresie.
Powstały dwa niezależne ośrodki prowadzące badania kliniczne dotyczące stosowania substancji amantadyna w leczeniu chorych zakażonych wirusem SARS-CoV-2. Jeden z nich działa pod kierownictwem prof. dr hab. n. med. Adama Barczyka, drugi - prof. dr n. med. Konrada Rejaka.
Badania kliniczne nad amantadyną rozpoczęły się, jednak na razie nie podano ich wyników.
Czy są dowody na skuteczność amantadyny w leczeniu COVID-19?
Na razie nie ma dowodów na skuteczność amantadyny w leczeniu COVID-19. Przeciwwskazaniem do jej stosowania mogą być także niepożądane objawy uboczne – neurologiczne i psychiatryczne, takie jak bóle mięśni, kołatanie serca, zaburzenie widzenia, bóle głowy, bezsenność czy lęki.
W opracowaniu analitycznym przygotowanym na zlecenie Ministerstwa Zdrowia przez Agencję Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji w listopadzie 2020 roku na temat amantadyny można przeczytać, że “z uwagi na ograniczoną liczbę dowodów naukowych oraz ich niską wiarygodność, wnioskowanie o skuteczności i profilu bezpieczeństwa amantadyny w leczeniu COVID-19 obarczone jest wysoką niepewnością”.
W ramach przeprowadzonego przeglądu systematycznego zidentyfikowano 1 badanie obserwacyjne retrospektywne porównujące stosowanie leków przeciwwirusowych, w tym amantadyny (w monoterapii lub w skojarzeniu z antybiotykami) w porównaniu z brakiem terapii przeciwwirusowej lub antybiotykoterapii - Mancilla–Galindo 2020, 1 badanie stanowiące opis serii przypadków - Aranda-Abreu 2020 oraz 1 badanie przekrojowe - Rejdak 2020.
Agencja wskazała na małą liczbę badań oraz liczebność grup w tych badaniach , a co za tym idzie niską ich wiarygodność. Wskazano także, że w próbie Marcilla-Galindo 2020 brak jest informacji o dawkach i schemacie podawania amantadyny, a także o innych lekach, jakie stosowali pacjenci. W przypadku innej próby (Aranda–Abreu 2020, Rejdak 2020) kwestionowana jest niska liczebność prób oraz stosowanie jednocześnie innych terapii, a także fakt, że badaniem objęci zostali jedynie pacjenci z chorobami neurologicznymi oraz że w badaniach brała udział populacja pacjentów inna niż europejska.
Zakwestionowano także brak określonych w metodyce badania punktów końcowych dla skuteczności i bezpieczeństwa amantadyny oraz brak uwzględnienia znanych czynników rokowniczych ciężkiego przebiegu COVID-19.
W wyniku przeprowadzonego przeglądu Agencja stwierdziła, że ze względu na niską jakość doniesień naukowych nie jest możliwe jednoznaczne wnioskowanie o skuteczności leku amantadyna w leczeniu COVID-19.
W Polsce zgodnie z decyzją Ministerstwa Zdrowia z 16 grudnia 2020 roku, amantadyna może być ordynowana tylko w ściśle określonych jednostkach chorobowych, takich jak choroba i zespół Parkinsona oraz dyskineza późna u osób dorosłych (jest to zespół nieskoordynowanych, wykonywanych nagle ruchów kończynami lub głową) oraz w grypie typu A.
Źródła:
Przegląd doniesień naukowych dla amantadyny stosowanej w leczeniu COVID-19, opracowanie analityczne AOTMiT, listopad 2020
Komunikat Ministra Zdrowia w sprawie ordynowania i wydawania produktu leczniczego Viregyt K, 16 grudnia 2020 roku
Minister Zdrowia: Odpowiedź na petycję z 23 grudnia 2020 roku w sprawie dostępu do leku Vigeryt K., 28 lutego 2021
Data dodania:
Artykuły powiązane
Koronawirus a udar - dlaczego zagrożenie wzrasta?
Udar mózgu należy w Europie do najczęstszych przyczyn zgonów i trwałej niepełnosprawności u osób po 40. roku życia. Dowiedz się, dlaczego w przebiegu COVID-19 może dojść do udaru mózgu, a także jak go rozpoznać i co zrobić w przypadku podejrzenia udaru.
Czy noszenie maski może chronić przed zakażeniem koronawirusem?
Rozprzestrzeniająca się epidemia koronawirusa SARS-CoV-2, która rozpoczęła się w chińskim mieście Wuhan i dotarła do Europy, spowodowała wzrost sprzedaży masek, które w opinii wielu nabywców mają ochronić ich przed chorobą. Czy to prawda? Czy noszenie maski może rzeczywiście uchronić przed zakażeniem koronawirusem?
Koronawirus (SARS-CoV-2)
Na najważniejsze pytania o koronawirus SARS-CoV-2 odpowiada specjalista chorób zakażnych dr n. med. Wojciech Basiak. Jak można się zarazić i jak zminimalizować ryzyko zarażenia? Czy produkty zamawiane z Chin przez internet mogą być niebezpieczne? Dlaczego przed podróżą warto zaszczepić się przeciwko grypie?
Deksametazon w terapii koronawirusa. Czy jest skuteczny?
Walka z pandemią wirusa SARS-COV-2 jest prowadzona na różne sposoby – z jednej strony szczepimy się kolejnymi dawkami, z drugiej naukowcy wciąż szukają skutecznych leków mogących pomóc w walce z COVID-19. Rozwiązań poszukują także wśród znanych, sprawdzonych leków.
Koronawirus a płuca - jak choroba wpływa na ten organ?
Jak koronawirus wpływa na komórki nabłonka płuc? Czy zmiany powstałe w przebiegu COVID-19 są odwracalne? Dlaczego stosowanie się do zaleceń może uratować życie? Dowiedz się jakie jest jedno z najpoważniejszych powikłań przebycia zakażenia wirusem SARS-CoV-2 i czy można mu zapobiec.