Jakich powikłań można się spodziewać po szczepieniu na koronawirusa?

Aby ostatecznie poradzić sobie z pandemią koronawirusa SARS-CoV-2, czyli przerwać jego transmisję z człowieka na człowieka, władze krajowe wprowadziły Narodowy Program Szczepień przeciw COVID-19. Szczepionki przeciw COVID-19 wywołują wśród pacjentów wiele niepotrzebnych obaw. Niezależnie od rodzaju szczepionki, każda z nich przechodzi staranne, wieloetapowe, kontrolowane badania kliniczne i może być stosowana wyłącznie po dopuszczeniu do obrotu przez wyspecjalizowane instytucje. W Polsce już miliony osób przyjęło szczepionkę przeciwko COVID-19 i w niektórych przypadkach wystąpiły niepożądane odczyny poszczepienne, np. bóle głowy, mięśni czy osłabienie. Ze statystyk Ministerstwa Zdrowia wynika, że w zdecydowanej większości miały one łagodną postać i ustępowały po kilku dniach. Dowiedz się więcej na temat powikłań, jakie mogą wystąpić po szczepieniu na koronawirusa.

Szczepienia przeciw COVID-19 jedynym rozwiązaniem

Ogólnoświatowa pandemia koronawirusa SARS-CoV-2 wprowadziła zamieszanie we wszystkich dziedzinach naszego życia. Praca i nauczanie w trybie zdalnym, problemy przedsiębiorców, ograniczenia spotkań, reżim sanitarny przy zachowaniu odpowiedniego dystansu społecznego i obowiązek zasłaniania ust i nosa to tylko niektóre z obostrzeń mających zapewnić bezpieczeństwo i zmniejszyć ryzyko zarażenia koronawirusem. Szczepionka przeciw COVID-19 to najważniejszy z elementów, dzięki któremu można zatrzymać transmisję wirusa z człowieka na człowieka, a co za tym idzie, powstrzymać epidemię. Dzięki zaszczepieniu się, chronimy nie tylko siebie, ale również osoby z naszego najbliższego otoczenia.

Szczepionka, bez względu na jej producenta, wyzwala w organizmie człowieka naturalną reakcję układu odporności - powstanie wyspecjalizowanych komórek odpornościowych oraz produkcję specyficznych dla drobnoustroju przeciwciał. Dzięki tym mechanizmom w momencie kontaktu z aktywnym wirusem SARS-CoV-2 organizm ma dostępną gotową broń do ograniczenia zakażenia. Dzięki temu u osób zaszczepionych obserwujemy drastyczny spadek ciężko przebiegających zakażeń, zdecydowane ograniczenie liczby osób wymagających hospitalizacji, leczenia respiratorowego czy z pozaustrojowym natlenowaniem krwi, a tym samym radykalne zmniejszenie śmiertelności. Aktualnie publikowane badania potwierdzają również pozytywny wpływ szczepionek na ograniczenie zakażeń bezobjawowych. - Wobec tego, osoby zaszczepione nie będą zarażały, bo nie będą zakażone - wyjaśnia Konsultant krajowy w dziedzinie chorób zakaźnych, główny doradca Prezesa Rady Ministrów do spraw COVID-19, przewodniczący Rady Medycznej, prof. dr hab. n. med. Andrzej Horban.

Mimo zapewnień, wiele osób ma obawy przed zaszczepieniem się. Jednak zanim szczepionka trafi na rynek musi uzyskać właściwe pozwolenia, a wymagania są bardzo rygorystyczne. Taką decyzję podejmuje Komisja Europejska po uzyskaniu pozytywnej rekomendacji Komitetu ds. Produktów Leczniczych Stosowanych u Ludzi, działającego w ramach Europejskiej Agencji Leków (European Medicines Agency - EMA). Z kolei w Polsce dopuszczeniem szczepionek do obrotu zajmuje się Prezes Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych (URPL). Tak skomplikowana droga legislacyjna sprawia, że szczepionki są bezpieczne. Niemniej jednak po przyjęciu szczepionki przeciw COVID-19 mogą wystąpić różne dolegliwości.

Jakie mogą być powikłania po szczepieniu na koronawirusa?

Zgodnie z danymi prezentowanymi przez Ministerstwo Zdrowia w Polsce wykonano ok 9 milionów szczepień, z czego niemal 6,7 miliona osób zostało już zaszczepionych pierwszą dawką, a ok. 2,3 mln dwoma dawkami. W sporadycznych przypadkach pojawiły się niepożądane odczyny poszczepienne (NOP), ale trzeba zaznaczyć, że miały one z reguły łagodną postać.

Oficjalna definicja NOP brzmi -zaburzenie stanu zdrowia, które wystąpiło w okresie czterech tygodni po podaniu szczepionki. Wyjątkiem jest podanie szczepionki przeciwko gruźlicy, w którym kryterium czasowe jest dłuższe niż cztery tygodnie. Niepożądany odczyn poszczepienny jest pogorszeniem stanu zdrowia, który występuje w określonym czasie po podaniu dawki i którego nie da się wyjaśnić innymi przyczynami. NOP mogą mieć postać łagodną, poważną lub ciężką. Wśród najczęściej zgłaszanych przez pacjentów dolegliwości po szczepieniu p/COVID-19 pojawiają się:

• ból i zaczerwienienie w miejscu iniekcji;
• podwyższona temperatura;
• ból głowy, bóle mięśni, dreszcze;
• zmęczenie.

Innymi objawami, które mogą wystąpić po podaniu szczepionki są: wysypka w miejscu podania szczepionki, ból kończyny, ból stawów, powiększenie okolicznych węzłów chłonnych nudności, wymioty. W ostatnim czasie pojawiły się informacje o wystąpieniu przypadków zakrzepicy żył mózgowych (CVT) po użyciu szczepionek AstraZeneca oraz Johnson&Johnson. W wyniku takich doniesień wiele krajów ograniczyło stosowanie tych preparatu w przypadku określonych grup wiekowych. Naukowcy z Uniwersytetu Oksfordzkiego doszli do wniosku, że technologia zastosowana w szczepionce Oxford-AstraZeneca, która wykorzystuje adenowirusa, może być powiązana z nieznacznie zwiększonym ryzykiem zakrzepów krwi, choć na razie nie stwierdzono jednoznacznego związku przyczynowo-skutkowego ani nie ustalono mechanizmu takiego powikłania. Takie samo jest wyjaśnienie w przypadku szczepionki firmy Johnson & Johnson, której podawanie zostało chwilowo wstrzymane w USA po kilku doniesieniach o zakrzepach. Jednak biorąc pod uwagę stosunek korzyści do ryzyka Europeska Agencja Leków podtrzymała rekomendację kontynuowania szczepień oboma preparatmi.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami w każdym przypadku to lekarz określa, czy dany objaw można zaliczyć jako niepożądany odczyn poszczepienny.

Czy powikłania po szczepieniach są częste?

Typowe objawy poszczepienne, czyli gorączka, zaczerwienienie i ból w miejscu ukłucia najczęściej znikają samoczynnie po krótkim czasie. Ryzyko wystąpienia niebezpiecznej reakcji anafilaktycznej (to silna reakcja po kontakcie z substancją uczulającą) występuje raz na 1 000 000 przypadków. Jest znacznie rzadsze niż ryzyko wystąpienia ciężkich powikłań czy zagrożenia życia przy niektórych chorobach zakaźnych.

Zgodnie z bieżącym raportem dotyczącym NOP z dnia 18 kwietnia 2021 r., od pierwszego dnia szczepienia (27.12.2020 r.) do Państwowej Inspekcji Sanitarnej zgłoszono 6292 niepożądanych odczynów poszczepiennych, z czego 5343 miały charakter łagodny - czyli zaczerwienienie oraz krótkotrwała bolesność w miejscu wkłucia.

Co robić w przypadku wystąpienia powikłań po szczepieniu?

- Jeżeli wystąpi niepożądany odczyn poszczepienny najlepiej zgłosić się do swojego lekarza rodzinnego, lekarza podstawowej opieki zdrowotnej i podać, kiedy było szczepienie, jakie objawy niepokojące występują i wówczas podczas rozmowy na pewno uda się ustalić dalsze postępowanie. Jeśli będzie konieczna wizyta osobista na pewno taka wizyta zostanie zaplanowana - tłumaczy konsultant krajowy w dziedzinie medycyny rodzinnej, dr hab. n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas.

Źródła:

1. https://www gov pl/web/koronawirus/aktualne-zasady-i-ograniczenia
2. https://wwwgov pl/web/szczepimysie/niepozadane-odczyny-poszczepienne
3. https://www gov pl/web/szczepimysie/jak-zglaszac-nop
4. https://www go .pl/web/szczepimysie/niepozadane-dzialanie-szczepionki
5. https://www gov pl/web/szczepimysie/informacje