Koronawirus. Kreatywne sposoby spędzania wolnego czasu – jak poprawić funkcjonowanie mózgu?

Koronawirus potrząsnął naszą rzeczywistością i wielu z nas zamknął w domach. Wiele osób powraca do porzuconego wcześniej hobby – łamigłówki, kolorowanki, krzyżówki czy sudoku. Dowiedz się więcej w jaki sposób kreatywnie spędzić czas wolny i zainspiruj się do podjęcia nowych wyzwań. Jak wpływają na funkcjonowanie mózgu i czy są w stanie ochronić nasz mózg przed demencją i chorobami neurodegeneracyjnymi?

Koronawirus - kreatywne sposoby na spędzanie czasu wolnego

Podobno człowiek inteligentny zawsze znajdzie sobie ciekawe zajęcie i nigdy się nie nudzi. Poniekąd jest to prawda, bo sposobów na spędzanie czasu wolnego jest całe mnóstwo. W obecnej sytuacji, gdy niektórzy z nas wydają się mieć wolnego aż w nadmiarze a wychodzenie z domu jest ograniczone, pojawia się pytanie: jak zorganizować sobie aktywności żeby nie były oglądaniem kolejnego odcinka serialu na kanapie?

Wybieraj aktywności, które sprawiają Ci przyjemność. Odszukaj dawno zapomniane hobby, odkurz ulubioną książkę. Dbaj by wyzwania intelektualne, które narzucasz mózgowi, były różnorodne i stymulowały różne jego części. Przykładowo – jeśli pracujesz zdalnie przed komputerem, w wolnym czasie zamiast książki wybierz krzyżówki lub sudoku. Dobrym przykładem mogą być kolorowanki antystresowe. Badania pokazują, że kolorowanki pobudzają układ nagrody i zwiększają stężenie dopaminy w mózgu – neuroprzekaźnika odpowiedzialnego za poczucie szczęścia i radości. Skutecznie redukowały też poziom stresu przez zmniejszenie impulsacji w ciele migdałowatym – pierwotnej strukturze mózgu.

Kreatywnym sposobem spędzania czasu, gdy na zewnątrz zagraża koronawirus są także gry planszowe. Wybór planszówek przyprawia o zawrót głowy – różnorodność tematów, poziomów trudności sprawia, że każdy znajdzie coś dla siebie. Gry planszowe stymulują myślenie strategiczne i uczą podejmowania decyzji. Ponadto badania pokazują, że gry planszowe poprawiają funkcje poznawcze mózgu, zapamiętywanie oraz myślenie abstrakcyjne. Mogą być też pomocne w procesie uczenia (badania przeprowadzone w Stanach na studentach medycyny pokazują dużą efektywność tej metody nauczania) oraz poprawiać funkcjonowanie osób z różnymi chorobami centralnego układu nerwowego.

Nareszcie masz czas żeby nauczyć się nowego języka! Proces uczenia się stymuluje powstawanie nowych połączeń między komórkami mózgu i ułatwia proces zapamiętywania nowych informacji. Badania wskazują, że ludzie mówiący płynnie w dwóch językach zdecydowanie rzadziej chorują na chorobę Alzheimera – jest to nawet uznawane za potencjalny czynnik hamujący rozwój choroby i poprawiający jej rokowanie. Ponadto, nauka języków może być też częścią złożonego leczenia tej choroby.

Pamiętaj, żeby w czasie pandemii nie zaniedbywać ćwiczeń i pozostawać aktywnym fizycznie. Jak wykazano, ćwiczenia oprócz szeregu zbawiennych działań na układ krążenia powodują zwiększone uwalnianie czynników stymulujących wzrost komórek nerwowych. Poprawiają też krążenie krwi i utlenowanie komórek mózgu. Ułatwiają proces zapamiętywania i spowalniają procesy uszkadzające neurony.

Jak poprawić funkcjonowanie mózgu?

Człowiek przez całe życie się uczy. Im jest młodszy tym uczenie się jest łatwiejsze, co jest związane z większą ilością neuronów i synaps – połączeń między komórkami nerwowymi. Z wiekiem mózg traci neurony, a ten proces szczególnie nasilają urazy mózgu (szczególnie powtarzające się jak w boksie) czy nadużywanie alkoholu lub stres. Kluczowe w procesie uczenia się jest zjawisko neuroplastyczności odpowiedzialne za tworzenie nowych synaps, rekrutację neuronów oraz rozwijanie się zakończeń komórek nerwowych. Pod wpływem czynników zewnętrznych (jak wyżej wymienione studiowanie nowych języków czy gry planszowe) stymulowane jest powstawanie nowych synaps w obszarze hipokampa - struktury odpowiedzialnej za pamięć. Kreatywne spędzanie czasu również obniża poziom stresu, powoduje zwiększone uwalnianie serotoniny, dopaminy i oksytocyny – neurohormonów odpowiedzialnych za uczucie szczęścia i bezpieczeństwa. Stres jest jednym z czynników powodujących degenerację neuronów nie tylko w ośrodkowym układzie nerwowym, ale też obwodowym. Badania wskazują, że stres pogarsza zarówno funkcje poznawcze jak i motoryczne u chorych z chorobą Parkinsona. Pojawia się więc pytanie – czy przy swoim dobroczynnym wpływie kreatywne spędzanie czasu może nas uchronić przed chorobami neurodegeneracyjnymi - chorobą Alzheimera, Parkinsona czy demencją? I tak i nie. Z jednej strony – udowodnione naukowo jest działanie różnych aktywności na poprawę funkcjonowania mózgu. Neuroplastyczność może więc hamować utratę neuronów co jest podstawą chorób neurodegeneracyjnych. Z drugiej -  ich patogeneza nie jest do końca wyjaśniona. Obecnie naukowcy mają wiele niewiadomych - kawałków puzzli odnośnie ich powstawania, to czynniki genetyczne, środowiskowe, stres które prowadzą do odkładania się szkodliwych białek w neuronach prowadząc do ich apoptozy. Zbyt mało jeszcze elementów jest znanych by złożyć je w układankę. Jednak na dzień dzisiejszy stawianie swojemu mózgowi wyzwań intelektualnych oraz aktywność fizyczna wydają się być najlepszymi metodami zapobiegania chorobom neurodegeneracyjnym. Tym bardziej, jeśli masz na to w końcu trochę czasu!

Źródła:

1. Mantzios M, Giannou K. When Did Coloring Books Become Mindful? Exploring the Effectiveness of a Novel Method of Mindfulness-Guided Instructions for Coloring Books to Increase Mindfulness and Decrease Anxiety. Front Psychol. 2018;9:56. Published 2018 Jan 30. doi:10.3389/fpsyg.2018.00056
2. Noda S, Shirotsuki K, Nakao M. The effectiveness of intervention with board games: a systematic review. Biopsychosoc Med. 2019;13:22. Published 2019 Oct 21. doi:10.1186/s13030-019-0164-1
3. Campbell M. Mastering board games. Science. 2018 Dec 7;362(6419):1118. doi: 10.1126/science.aav1175. PubMed PMID: 30523099.
4. Antoniou M, Gunasekera GM, Wong PC. Foreign language training as cognitive therapy for age-related cognitive decline: a hypothesis for future research. Neurosci Biobehav Rev. 2013;37(10 Pt 2): 2689–2698. doi:10.1016/j.neubiorev.2013.09.004
5. Zoladz JA, Pilc A. The effect of physical activity on the brain derived neurotrophic factor: from animal to human studies. J Physiol Pharmacol. 2010 Oct;61(5):533-41. Review. PubMed PMID: 21081796.
6. Skaper SD, Facci L, Zusso M, Giusti P. Synaptic Plasticity, Dementia and Alzheimer Disease. CNS Neurol Disord Drug Targets. 2017;16(3):220-233. doi: 10.2174/1871527316666170113120853. Review. PubMed PMID: 28088900.
7. Smith LK, Jadavji NM, Colwell KL, Katrina Perehudoff S, Metz GA. Stress accelerates neural degeneration and exaggerates motor symptoms in a rat model of  Parkinson's disease. Eur J Neurosci. 2008 Apr;27(8):2133-46. doi: 10.1111/j.1460-9568.2008.06177.x. PubMed PMID: 18412632; PubMed Central PMCID: PMC5222623.