Koronawirus - objawy. Jak rozpoznać zarażenie koronawirusem SARS-CoV-2

Pandemia, którą spowodował koronawirus SARS-CoV-2 szerzy się na całym świecie. W Polsce dziennie wykrywa się tysiące nowych zakażeń i zachorowań na COVID-19. Chorobę powoduje koronawirus zespołu ostrej niewydolności oddechowej 2. Wraz ze wzrostem liczby zachorowań i czasem obserwacji klinicznych rośnie liczba objawów, które możemy wiązać z zakażeniem tym nowym typem koronawirusa. Wirus najbardziej znany jest z poważnych patologii układu oddechowego, jednak coraz więcej badań wskazuje na pozapłucne powikłania lub następstwa zakażenia SARS-CoV-2 lub przechorowania COVID-19. Jakie są objawy zakażenia koronawirusem? Czy biegunka powinna budzić niepokój? Jak odróżnić zakażenie koronawirusem od grypy? Sprawdź, co trzeba wiedzieć o objawach COVID-19

Koronawirus - jeden receptor, wiele problemów

Białka znajdujące się w otoczce wirusa, ułatwiają jego wnikanie do komórek docelowych. Wykorzystują w tym celu specyficzne miejsca uchwytu, czyli receptory ACE2 (enzym konwertujący angiotensynę 2). Główną drogą wnikania wirusa do organizmu są drogi oddechowe, gdzie występuje stosunkowo wysoka ekspresja tego receptora. Niestety jednak,  receptor ACE2 występuje nie tylko w drogach oddechowych. Wykazano jego obecność w komórkach mięśnia sercowego

• nerek,
• trzustki,
• nabłonka przewodu pokarmowego,
• skóry,
• naczyń krwionośnych,
• jąder i jajników

Co ciekawe, właśnie w nerkach i w jelitach stwierdzono jego największą ekspresję, a nie jak można by przypuszczać w płucach. Takie rozprzestrzenienie receptora powoduje, że koronawirus wirus występuje w wielu tkankach organizmu, dając rozmaite objawy. 

Koronawirus- charakterystyczne objawy

Zgodnie z definicją Głównego Inspektora Sanitarnego z 31 października, nadzoru epidemiologicznego wymaga każda osoba u której wystąpił co najmniej jeden z poniższych objawów:

• kaszel
• gorączka
• duszność
• utrata węchu o nagłym początku
• utrata lub zaburzenia smaku o nagłym początku,

Wczesne wystąpienie duszności wskazuje na prawdopodobny ciężki przebieg choroby. Kaszel może być zarówno suchy, jak i produktywny- z odkrztuszaniem zalegającej wydzieliny. Gorączka zwykle jest wysoka i mogą towarzyszyć jej dreszcze.

Koronawirus - nie lekceważ biegunki i wymiotów

Objawy z przewodu pokarmowego są spowodowane nie tylko wysoką ekspresją ACE2 w nabłonku jelit, ale również w śródbłonku naczyń narządów przewodu pokarmowego. W niektórych przypadkach zakażeń SARS-CoV-2 występują izolowane objawy żołądkowo- jelitowe, przy braku objawów z układu oddechowego.U chorych mogą pojawić się:

• nudności,
• wymioty,
• biegunka,
• brak apetytu,
• silne bóle brzucha,
• krwawienie z przewodu pokarmowego,
• w rzadkich przypadkach niedokrwienie krezki

Koronawirus - objawy neurologiczne

Najczęstszą manifestacją zajęcia układu nerwowego przez SARS-CoV-2 jest wyżej wymieniona nagła utrata węchu lub smaku, ponieważ komórki nabłonka nosa wykazują wysoką ekspresję receptora ACE2. Prawdopodobnie poprzez błonę śluzową nosa, blaszkę sitową i opuszkę węchową wirus może wnikać dalej do mózgu, choć możliwy jest także udział naczyń krwionośnych okołonerwowych. Zarażeni często zgłaszają silne bóle głowy czasem z towarzyszącymi nudnościami, zawrotami i wymiotami. Ponadto pojawia się uogólnione  zmęczenie, osłabienie, bóle mięśniowe, neuralgie obwodowe. Zdarza się też nadmierna senność. Do najpoważniejszych neurologicznych powikłań odzwierciedlających prozapalną i prozakrzepową kaskadę wywołaną przez burzę cytokinową (białka biorące udział w odpowiedzi odpornościowej) należą: 

• udar niedokrwienny,
• zapalenie mózgu,
• zespół Guillain-Barré.

U starszych osób, czasem pierwszym objawem choroby może być delirium, czyli majaczenie objawiające się dezorientacją ,,w czasie i przestrzeni” i zaburzeniami uwagi. Należy pamiętać, że może ono też wystąpić w wyniku wysokiej gorączki. 

Rosnąca grupa pacjentów, którzy już przechorowali COVID-19 jak również przebyli zakażenie SARS-CoV-2 bezobjawowo, zgłasza problem przewlekłego zmęczenia, gorszej koncentracji uwagi, zaburzenia pamięci. Przez dłuższy czas po chorobie mogą utrzymywać się również bóle i zawroty głowy oraz nerwobóle.

Koronawirus - zaburzenia sercowo-naczyniowe

Za zaburzenie sercowo- naczyniowe odpowiedzialnych jest kilka czynników:

• w badaniach autopsyjnych wykazano znaczącą ilość wirusa w tkankach mięśnia sercowego czy w ścianach naczyń,
• ogólnoustrojowa reakcja zapalna organizmu,
• nadciśnienie płucne, powstałe wtórnie do zmian w płucach, powodujące dysfunkcję prawej komory serca.

W przebiegu COVID-19 może dojść do:

• niedokrwienia mięśnia sercowego,
• zapalenia mięśnia sercowego,
• arytmii,
• kardiomiopatii,
• wstrząsu kardiogennego.

Koronawirus SARS-CoV-2 bezpośrednio i pośrednio doprowadza również do zaburzeń układu krzepnięcia, na co wskazuje obserwowane u chorych podwyższenie D-dimerów oraz fibrynogenu.  Grozi to bardzo niebezpiecznymi dla życia powikłaniami zakrzepowo-zatorowymi jak: 

• zakrzepica żył głębokich,
• zatorowość płucna,
• udar niedokrwienny,
• zawał mięśnia sercowego,
• ostre niedokrwienie kończyn,
• ostre niedokrwienie krezki jelit.

Koronawirus - objawy z innych narządów

W związku z nasileniem ekspresji receptora ACE2 w nerkach wirus ma ułatwioną drogę do zakażenia komórek i może w sposób bezpośredni doprowadzać do  gwałtownego ostrego uszkodzenia nerek. Nie mniej istotny wydaje się jednak również mechanizm tzw. burzy cytokinowej czyli nieproporcjonalnej do zagrożenia reakcji układu odpornościowego naszego organizmu na zakażenie SARS-CoV-2. W mechanizmie ostrej niewydolności nerke rozpatrywane jest także niedotlenienie, wywołane pierwotnie zaburzeniami wymiany gazowej w zajętych chorobą pucach. U chorych może powodować to zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej, elektrolitowe, białkomocz, krwiomocz. W skrajnych przypadkach. Konieczne bywa leczenie nerkozastępcze. U kilku do kilkunastu procent pacjentów obserwujemy przewlekłą niewydolność nerek, będącą następstwem przechorowania COVID-19. Zajęcie trzustki przez koronawirusa powoduje wystąpienie hiperglikemii. Co więcej, u pacjentów już wcześniej chorujących na cukrzycę przebieg zakażenia wirusem może być cięższy w porównaniu z osobami bez chorób towarzyszących. 

U niektórych osób w przebiegu zakażenia pojawiają się zmiany skórne pod postacią wysypki rumieniowej, pokrzywki lub pęcherzyków podobnych do tych, które występują w ospie wietrznej. 

Do tej pory katar nie był uznawany za znaczący objaw. Jednak ze względu na wysoką ekspresję receptora ACE2 w nabłonku błony śluzowej nosa może dochodzić do jej przekrwienia, co może objawia się nieżytem nosa bądź zapaleniem zatok.  więc nie należy go wykluczać. 

Koronawirus a grypa

Okres od października do kwietnia jest czasem wzrostu zachorowalności na grypę. W obecnej sytuacji epidemiologicznej na świecie postawienie odpowiedniej diagnozy na podstawie obrazu klinicznego jest dużym wyzwaniem, ponieważ objawy COVID-19 i grypy są bardzo podobne. Co więcej, jedna choroba nie wyklucza drugiej - zakażenia mogą ze sobą współistnieć w jednym momencie, choć to sytuacje niezmiernie rzadkie. Dlatego Główną metodą postawienia właściwego rozpoznania są testy laboratoryjne.

W obu przypadkach występuje gorączka, osłabienie, kaszel, duszność, bóle mięśni i stawów czy bóle głowy. Objawem różnicującym są zaburzenia lub utrata węchu i smaku, który jest bardziej specyficzny dla zakażenia koronawirusem. 

Koronawirus rozprzestrzenia się łatwiej niż grypa. W przypadku grypy zazwyczaj pierwsze objawy pojawiają się od 1 do 4 dni po zakażeniu. Natomiast okres wylęgania koronawirusa przeciętnie trwa 5-7 dni, ale może wydłużyć się nawet do 12 dni. Ludzie chorzy na grypę, pozostają zaraźliwi średnio około 7 dni od wystąpienia pierwszych objawów, w przypadku COVID-19 to około 10 dni. 

Źródła:

1. Gupta A., Madhavan M.V., Sehgal K. et al. Extrapulmonary manifestations of COVID-19. Nat Med 26, 1017–1032 (2020). https://doi.org/10.1038/s41591-020-0968-3
2. Szczeklik A., Gajewski P.. Interna Szczeklika. Kraków 2020, wyd. 11. ISBN: 978-83-7430-628-7
3. Baj J., Karakuła-Juchnowicz H., Teresiński G. et al. COVID-19: Specific and Non-Specific Clinical Manifestations and Symptoms: The Current State of Knowledge. Journal of Clinical Medicine. 2020; 9(6):1753.
4. Cipriani, G., Danti, S., Nuti, A. et al. A complication of coronavirus disease 2019: delirium. Acta Neurol Belg 120, 927–932 (2020). https://doi.org/10.1007/s13760-020-01401-7
5. Informacje ze strony CDC Centers for Disease Control and Prevention