Czy można odczuwać lęk przed wymiotowaniem? Dowiedz się, na czym polega emetofobia

Emetofobia to rodzaj specyficznej fobii, polegającej na odczuwaniu nieuzasadnionego lęku przed wymiotowaniem, zarówno własnym jak i osób z otoczenia. Jakie są objawy i przyczyny tej przypadłości i jak można ją leczyć – o tym można przeczytać w poniższym artykule.

Fobie to zaburzenia o podłożu nerwicowym, które charakteryzuje nieuzasadniony lęk przed określoną sytuacją, przedmiotem czy zjawiskiem. Jest to lęk przeżywany intensywniej od zwykłego strachu, a wynika z nieracjonalnej lub nadmiernej oceny danego przedmiotu lub sytuacji. 

Osoba cierpiąca na fobię zwykle zdaje sobie sprawę, że odczuwany lęk jest niewspółmierny do rzeczywistego zagrożenia, jednak nie potrafi nad nim zapanować. Zdarza się, że nawet samo wyobrażenie sobie sytuacji wywołującej fobię, powoduje reakcję lękową.

Osoby cierpiące na tę przypadłość usiłują za wszelką cenę unikać przedmiotów czy sytuacji, które powodują fobię, a zetknięcie się z nimi wywołuje u nich określone objawy, takie jak przyspieszony oddech, przyspieszona akcja serca, nudności, ból w klatce piersiowej, wzmożone napięcie mięśniowe czy pocenie się dłoni. Może także prowadzić do ataków paniki.

Przyjmuje się, że pojawiający się lęk związany z określonymi przedmiotami lub sytuacjami, można nazwać fobią, gdy utrzymuje się przez co najmniej sześć miesięcy.

Fobie mogą dotyczyć kilkunastu, a według niektórych źródeł nawet dwudziestu procent populacji. Jednak mimo powszechności tego problemu zaledwie 15 procent osób, które dotyka fobia, korzysta z terapii. Zwykle decydują się na to ci, którym fobia całkowicie utrudnia codzienne funkcjonowanie.

Rodzaje fobii 

Wśród fobii wyróżnia się agorafobie (niechęć do przebywania na otwartych przestrzeniach) bez napadów paniki, agorafobie z napadami paniki, fobie społeczne oraz fobie specyficzne, czyli izolowane, a także inne zaburzenia lękowe w postaci fobii oraz zaburzenia lękowe w postaci fobii bliżej nieokreślonych.

Fobie specyficzne podzielone zostały na cztery typy – na takie, które dotyczą sił przyrody, zwierząt, sytuacji oraz lęków związanych z krwią, infekcją i ranami. 

Na fobie specyficzne cierpi około 0,2 procent ludzi. Grupą najbardziej narażoną na tę przypadłość są młode kobiety. Zaburzenia związane z fobią zaczynają się zwykle około 9. roku życia.

Lista fobii specyficznych jest w zasadzie nieograniczona. Niektóre z fobii występują częściej i zostały lepiej poznane, inne występują bardzo rzadko. 

Najczęściej występujące fobie to między innymi: akrofobia (lęk przed dużą wysokością), klaustrofobia (lęk przed małymi, wąskimi, niskimi i zamkniętymi pomieszczeniami) czy arachnofobia (lęk przed pająkami). 

Rzadziej spotykane są takie fobie jak ankrafobia (lęk przed wiatrem), brontofobia (strach przed burzą), aerofobia (strach przed powietrzem), rimpawofobia (strach przed staniem na pękniętych płytach chodnikowych), lepidopterofobia (strach przed motylami), gefirofobia (lęk przed przebywaniem na moście), ambulofobia, (strach przed chodzeniem) czy basifobia (strach przed upadkiem).

Istnieją fobie specyficzne, które związane są ze strachem przed określoną liczbą, na przykład 4 (jest to tetrafobia), 9 (enneafobia), 13 (triskaidekafobia) lub 666. Zwykle mają one podłoże religijne lub kulturowe.

Czym jest emetofobia?

Słowo emetofobia pochodzi z języka greckiego („emetikós” to „stosujący środki wymiotne”)  i oznacza intensywny i uporczywy lęk przed nadmiernymi i nieuzasadnionymi wymiotami. 

Spowodowany jest on obecnością wymiotów lub ich przewidywaniem. Lęk dotyczy zarówno wymiotów własnych jak i osób z otoczenia.

Emetofobia – objawy i przyczyny

Emetofobia to jedna z najmniej zbadanych fobii. Podejrzewa się, że jej przyczyny mogą tkwić w złych doświadczeniach z przeszłości, na przykład z dzieciństwa, wówczas cierpiący na tę przypadłość często kojarzą wymioty z traumatycznymi przeżyciami.

Objawy emetofobii mogą pojawić się wówczas, gdy cierpiąca na nią osoba zaczyna obawiać się, że zwymiotuje, lub gdy znajdzie się w pobliżu osób, które o to podejrzewa. 

Lęk ten powoduje nasilone nudności oraz wywołuje natrętne obrazy wymiotów i poczucie wstrętu. Dochodzi wtedy do natychmiastowej reakcji lękowej, która może przybierać formę ataku paniki.

Z obawy przed takimi reakcjami cierpiący na emetofobię unikają przebywania w pobliżu innych osób, szczególnie tych, które podejrzewają, że mogłyby zwymiotować, takich jak małe dzieci czy alkoholicy, ograniczają życie towarzyskie oraz unikają przebywania w zatłoczonych miejscach publicznych. 

Unikają także podróżowania środkami komunikacji, na przykład samolotem czy statkiem. Nie korzystają z publicznych toalet, mają obawy przed wizytą u lekarza czy przed zabiegami związanymi ze stosowaniem znieczulenia.

Cierpiący na emetofobię często martwią się, że żywność, którą spożywają, może być nieświeża lub skażona i że spowoduje u  nich zatrucie oraz wymioty. Unikają więc pewnych pokarmów.

Młode kobiety cierpiące na emetofobię mogą unikać lub opóźniać zajście w ciąże w obawie przed mogącymi wystąpić w pierwszym miesiącach tego stanu wymiotami.

Podczas diagnostyki tej fobii trzeba wziąć pod uwagę inne zaburzenia lękowe, a także takie zaburzenia jak jadłowstręt psychiczny lub bulimia, które powodują podobne objawy.

Emetofobia – jak leczyć?

Gdy diagnozowana jest emetofobia leczenie polega na stosowaniu psychoterapii, najczęściej jest to terapia poznawczo-behawioralna. Jej celem jest przerwanie nieprawidłowego wzorca reakcji, spowodowanego przez mechanizmy poznawcze, fizjologiczne i behawioralne.

Stosuje się tutaj takie techniki jak samokontrola, psychoedukacja, restrukturyzacja poznawcza, zmiana czynników skupiających uwagę, redukcja zachowań zabezpieczających, systematyczna ekspozycja na bodźce wewnętrzne i zewnętrzne, które wywołują lęk, i relaksacja, 

U podłoża tego rodzaju terapii leży założenie, że fobia powstała poprzez przypisanie bodźcom zewnętrznym określonego znaczenia, które można zmodyfikować poprzez wzmocnienie, osłabienie lub wyselekcjonowanie określonych informacji. 

Celem takich działań jest skłonienie pacjentów do zmiany ugruntowanych przekonań, do zidentyfikowania i rozpoznania negatywnych myśli, zastąpienia ich alternatywnymi, do regulowania emocji i reakcji somatycznych.

W terapii emetofobii stosowana jest także psychoterapia psychodynamiczna, która opiera się na założeniach teorii psychoanalizy, a także inne metody takie jak jednodniowe programy behawioralne, ostre interwencje czy formy terapii wspomagane komputerowo. 

W razie konieczności psychoterapię wspomaga się farmakoterapią, stosowane są wówczas takie leki jak inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, inhibitory monoaminooksydazy, leki anksjolityczne oraz selektywne inhibitory wychwytu serotoniny i noradrenaliny. 

Aby zmniejszyć niepokój na początkowym etapie terapii stosuje się także leki z grupy benzodiazepin. 

Źródła: 
Adamczyk K., Adamczyk D., Wójcik R., et.al., Rzadkie fobie specyficzne – rodzaje i leczenie, Varia Medica 2018, tom 2, nr 5, 423-429
Nitka-Siemieńska A., Zaburzenie lekowe – charakterystyka i zasady leczenia, Forum Medycyny Rodzinnej 2014, tom 8, nr 1, 37-43
Dudek M., Analiza przypadku fobii specyficznej; Emetofobia w terapii poznawczo-behawioralnej, Politechnika Częstochowska