Złamanie zmęczeniowe kości śródstopia - jak go uniknąć? Jak leczyć?

Zbliżająca się wiosna zachęca do robienia listy postanowień. Jednym z najczęstszych jest chęć zrzucenia kilku kilogramów lub po prostu podjęcie aktywności fizycznej dla lepszego wyglądu i samopoczucia. Nagły zryw, brak odpowiedniego przygotowania czy zbyt intensywne ćwiczenia mogą być jednak przyczyną zmęczeniowego złamania kości śródstopia. Kiedy należy podejrzewać złamanie kości śródstopia i jak je rozpoznać? Jak wygląda leczenie i kiedy konieczna jest operacja? Dowiedz się jakie czynniki mogą predysponować do powstawania złamania i jak można mu zapobiec, aby móc cieszyć się aktywnością bez treningiem bez bólu.

Złamanie zmęczeniowe kości śródstopia- dlaczego do niego dochodzi?

Główną przyczyną występowania złamania zmęczeniowego kości śródstopia jest nadmierny, niedostosowany do możliwości wysiłek, któremu towarzyszą powtarzające się objawy w połączeniu z niedostatecznym czasem regeneracji. Szczególnie narażoną grupą są sportowcy, a zwłaszcza uprawiający gimnastykę, taniec czy bieganie, ponieważ są to dyscypliny bardzo angażujące stopę. Nie trzeba jednak być zawodowym sportowcem, aby doznać tego urazu. Codzienne bieganie rekreacyjne, stawianie sobie celów przekraczających możliwości czy niedostosowane obuwie do wykonywanej aktywności mogą przyczynić się do powstania złamania zmęczeniowego. Czynnikiem sprawczym może być także nagłe pojawienie się wysiłku obciążającego stopę, który z pozoru nie wywołuje w nas zmęczenia, np. tygodniowy urlop w górach i wędrówki w ciężkich butach po szlaku, w momencie, gdy na co dzień prowadzimy siedzący tryb życia. Kobiety częściej doznają tego urazu niż mężczyźni. Ma to związek z zaburzeniami hormonalnymi, takimi jak zaburzenia miesiączkowania czy okres menopauzy. Główną rolę w tych przypadkach odgrywa estrogen. Jego spadek powoduje, że procesy niszczenia kości przeważają nad procesami kościotworzenia. Obniżenie poziomu estrogenu jest ważnym czynnikiem predysponującym do wystąpienia osteoporozy u kobiet w okresie menopauzy. Również inne zaburzenia endokrynologiczne wpływają niekorzystnie na tkankę kostną. Są to między innymi:

• nadczynność przytarczyc,
• nadczynność tarczycy,
• zaburzenia poziomu testosteronu u mężczyzn.

Długotrwałe przyjmowanie glikokortykosteroidów oraz nadmierne spożywanie alkoholu i nałogowe palenie papierosów wpływają negatywnie na gospodarkę mineralną organizmu.Wyższe ryzyko wystąpienia złamań dotyczy także osób stosujących niewłaściwą dietę. Groźny jest zarówno nadmiar, jak i niedomiar pożywienia. Niedożywione osoby, będące na stałym deficycie kalorycznym nie dostarczą sobie odpowiedniej ilości składników odżywczych oraz minerałów i witamin, niezbędnych do regeneracji tkanki kostnej. Natomiast otyłość powoduje nadmierne obciążenie kości i stawów oraz często towarzyszą jej inne zaburzenia metaboliczne sprzyjające złamaniom zmęczeniowym. Wapń i witamina D3 pełnią najważniejszą rolę w naszej diecie, jeśli chodzi o tkankę kostną, dlatego ich niedobory mogą przyczyniać się do powstawania złamań. Złamanie zmęczeniowe kości śródstopia- kiedy je podejrzewać?

Pierwszym objawem złamania zmęczeniowego kości śródstopia jest ból pojawiający się w trakcie wysiłku i ustępujący po jego zakończeniu. Jeśli nie zapewni się odpowiedniego czasu na regenerację i trenuje się pomimo bólu, może on się nasilić i utrzymywać także przy wykonywaniu normalnych, codziennych czynności. Zwłaszcza powinno budzić to niepokój, jeśli w ostatnim czasie zaczęliśmy uprawiać sport lub zmieniliśmy naszą rutynę treningową, zwiększając jej intensywność i ograniczając czas na odpoczynek. Następnie pojawia się obrzęk grzbietu stopy oraz wrażliwość na dotyk miejsca złamania, co zwykle skłania do zgłoszenia się do lekarza.

Rutynowo wykonywane jest zdjęcie RTG, gdzie można zaobserwować zwapnienie okostnej, które pojawia się w momencie regeneracji tkanki kostnej. Jednak zmiany te mogą pojawić się dopiero około 2-4 tygodni od wystąpienia pierwszych objawów, więc czasem konieczna jest dalsza diagnostyka i tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny.

Złamanie zmęczeniowe kości śródstopia - jak leczyć?

Zwykle leczenie złamania opiera się głównie na metodach nieinwazyjnych. Najważniejszy jest odpoczynek i odciążenie chorej kończyny. W celu redukcji obrzęku i bólu można zastosować okłady z lodu, środki przeciwbólowe oraz elewację kończyny. Czasem stosuje się gipsowy opatrunek lub specjalny but ortopedyczny w celu unieruchomienia stopy. Powrót do aktywności najczęściej możliwy jest już w ciągu 6-12 tygodni. Jednak należy wysiłek wprowadzać stopniowo, tak aby nie wywoływał bólu. Warto w tym celu poradzić się fizjoterapeuty. Doradzi on odpowiednie ćwiczenia oraz sprzęt ortopedyczny (buty z twardą podeszwą, specjalistyczne wkładki czy taśmy), które pozwolą bezpieczniej i szybciej wrócić do formy.

Leczenie operacyjne stosowane jest niezwykle rzadko i zarezerwowane do przypadków, w których nie dochodzi do zrośnięcia się kości. Szczególnie narażone są piąta kość śródstopia oraz kość łódkowata z powodu mniejszego ukrwienia. Powrót do aktywności jest dłuższy i jeśli leczenie jest skuteczne trwa około 3-4 miesięcy. 

Złamanie zmęczeniowe kości śródstopia - jak zapobiegać?

Jeśli chcemy zapobiec wystąpieniu złamania zmęczeniowego kości śródstopia, warto kierować się kilkoma prostymi zasadami:

• Podstawową zasadą jest odpowiednie dostosowanie treningu do naszych możliwości, intensywność ćwiczeń powinno zwiększać się stopniowo, przyzwyczajając organizm do coraz większego wysiłku, warto skorzystać z badań i konsultacji ze specjalistą,
• Zawsze należy znaleźć czas na odpowiednią regenerację układu kostno - stawowego, dzięki czemu mikrouszkodzenia kości będę mogły ulec naprawie, a nie będą się kumulować,
• Słuchanie organizmu jest kluczem do sukcesu,gdy jesteś zmęczony lub odczuwasz ból w trakcie wykonywania wysiłku pozwól sobie na dłuższą przerwę między treningami,
• Bardzo ważny jest sportowy i wygodny strój,szczególnie istotne jest też obuwie odpowiednio dobrane odo rodzaju wykonywanej aktywności.

Stosowanie odpowiedniej diety zapewni dostarczenie potrzebnych do regeneracji składników odżywczych i minerałów.Należy suplementować witaminę D3. W Polsce, ze względu na swoje położenie geograficzne, zlecane jest przyjmowanie preparatów z witaminą D3 od września do kwietnia lub przez cały rok, w zależności od jej poziomu w osoczu. Wymagana dawka waha się między 800 a 2000 IU/dobę, a w przypadku osób z otyłością może być konieczne nawet 4000 IU/dobę.

Należy pamiętać o odpowiedniej rozgrzewce przed treningiem, która przygotuje nasz organizm do wysiłku oraz ćwiczeniach rozciągających, po które pozwolą rozluźnić się mięśniom, jednocześnie zmniejszając napięcie kostne.

Źródła:

1. Ramponi DR, Hedderick V, Maloney SC. Metatarsal Stress Fractures. Adv Emerg Nurs J. 2017 Jul/Sep;39(3):168-175. doi: 10.1097/TME.0000000000000154. PMID: 28759508.
2. Hatch RL, Alsobrook JA, Clugston JR. Diagnosis and management of metatarsal fractures. Am Fam Physician. 2007 Sep 15;76(6):817-26. PMID: 17910296.
3. Weinfeld SB, Haddad SL, Myerson MS. Metatarsal stress fractures. Clin Sports Med. 1997 Apr;16(2):319-38. doi: 10.1016/s0278-5919(05)70025-9. PMID: 9238313.
4. Drez D Jr, Young JC, Johnston RD, Parker WD. Metatarsal stress fractures. Am J Sports Med. 1980 Mar-Apr;8(2):123-5. doi: 10.1177/036354658000800212. PMID: 7361977.
5. Szczeklik A., Gajewski P. Interna Szczeklika. Kraków 2020, wyd. 11. ISBN: 978-83-7430-628-7