Fluoroza zębów: przyczyny, objawy i leczenie

Fluor jest mikroelementem, składnikiem ludzkich kości i zębów. Jeśli chodzi o produkty, znajdziemy go między innymi w pastach do zębów. Stosowany w odpowiednich ilościach wzmacnia szkliwo, zapobiega powstawaniu próchnicy i stymuluje tworzenie nowej tkanki kostnej. Jednak jego nadmierne ilości mogą mieć wpływ na cętkowany wygląd powierzchni naszych zębów. Szczotkując zęby pastą o dużym stężeniu fluoru, pijąc wodę wzmocnioną tym pierwiastkiem zwiększamy prawdopodobieństwo, że nasze zęby dotknie fluoroza. Zwiększona podatność na odbarwienia, ubytki i osłabienia to niektóre efekty nadmiaru fluoru. Czym jest fluoroza zębów, jakie są jej rodzaje oraz towarzyszące jej objawy, dlaczego dotyka naszych zębów i czy można ją wyleczyć – o tym w poniższym artykule.

Czym jest fluoroza zębów?

Warto podkreślić, że fluoroza zębów to problem kosmetyczny, który jednocześnie nie stanowi problemu zdrowotnego. Nazywana inaczej szkliwem plamkowym, powstająca w okresie rozwoju szkliwa na skutek oddziaływania zbyt dużej ilości związków fluoru na ząb. Fluoroza jest rozwojowym zaburzeniem szkliwa o charakterze przebarwień w kolorze kremowożółtych plamek lub żółtobrązowych zmętnień, z czego jasne plamki pojawiają się w pierwszym etapie, a następnie szkliwo ciemnieje i pęka. Zmiany występuje zdecydowanie częściej na zębach stałych, szczególnie przedtrzonowych, trzonowych drugich, siecznych górnych oraz kłów. W pojedynczych przypadkach, gdy pojawia się fluoroza na ‘mleczakach’, jej przebieg jest znacznie łagodniejszy ze względu na krótszy czas rozwoju pierwszych zębów. Leczeniem fluorozy zębów u dzieci zajmuje się stomatolog dziecięcy.Trudniej także zauważyć te zmiany ze względu na matowy naturalny wygląd pierwszych zębów. Fluoroza na zębach stałych występuje w okolicy brzegu siecznego lub/i na powierzchni żującej, a rzadko przyszyjkowo. W grupie podwyższonego ryzyka znajdują się zęby, w których do mineralizacji dochodzi w późniejszych latach. Wygląd zmian i stopień ich zaawansowania zależą od ilości przyjmowanego fluoru, którego dawki – bez względu na źródło pochodzenia - kumulują się.  
Raz powstałe zmiany na szkliwie są trwałe i mogą się przyciemniać. Fluoroza osłabia zęby i może być przyczyną próchnicy.

Rodzaje fluorozy zębów

Jeśli chodzi o rodzaje fluorozy, wyróżnia się je porównując dwa zęby dotknięte tym defektem kosmetycznym. Jest to tzw. klasyfikacja szkliwa plamkowego, a wyróżnia się pięć typów fluorozy:
•    Typ 0 – zdrowy ząb;
•    Typ 1 – fluoroza wątpliwa, na szkliwie pojawiają się białe plamki, które łatwo jest zamaskować, nawet w domu (na przykład pastą z chlorheksydyną)
•    Typ 2 – fluoroza bardzo łagodna, objawiająca się matowymi plamkami na powierzchni mniejszej, niż korona jednego zęba
•    Typ 3 – fluoroza łagodna, obejmująca nie więcej, niż 50% powierzchni zęba
•    Typ 4 – fluoroza umiarkowana, objawiająca się brązowymi plamami i wyraźnymi uszkodzeniami szkliwa
•    Typ 5 – fluoroza ciężka, uszkodzone zostaje całe szkliwo zęba. Korona staje się odkształcona, przebarwiona na brunatno.

Objawy fluorozy

Pierwsze objawy fluorozy dotyczą zmian w wyglądzie i budowie szkliwa. W zależności od stopnia zaawansowania mogą przyjmować postać plamek albo pasm na zębach o zabarwieniu od kredowobiałego do brunatnego. Objawami towarzyszącymi fluorozie mogą być również widoczne ubytki szkliwa, zagłębienia, a nawet zmiany kształtu zęba.
Warto w tym miejscu dodać, że u dorosłych osób spożywających nadmierne ilości fluoru choroba może dotknąć również kości, wtedy objawami będą usztywnienie kręgosłupa, zmniejszona ruchomość stawów czy zaburzenia w metabolizmie kości, czego konsekwencją mogą być nawet nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu nerwowego oraz nerek.

Przyczyny fluorozy

Czynnikami wpływającymi na występowanie fluorozy są:
•    indywidualna wrażliwość zębów;
•    stosowane dawki fluoru (np. w paście do zębów);
•    wiek osoby, u której występuje;
•    czynniki modyfikujące poziom fluoru w osoczu krwi oraz wchłanianie fluoru z przewodu pokarmowego;
•    aktywność metaboliczna;
•    niewłaściwe stosowanie suplementów fluoru.

Leczenie fluorozy

Fluoroza - leczenie. Fluorozę powinno się leczyć. Przewlekła fluoroza może bowiem prowadzić między innymi do deformacji kości, defektów szkliwa zębów, a nawet uszkodzeń układu nerwowego. Leczenie fluorozy opiera się uzupełnianiu ubytków próchnicowych, rekonstrukcji i uzupełnianiu ubytków szkliwa płynnym materiałem kompozytowym oraz hydroksyapatytem. Niezmiernie istotna jest także higiena jamy ustnej Niezmiernie istotna jest także higiena jamy ustnej u dziecka, młodzieży i dorosłych, regularnie mycie zębów, nitkowanie przestrzeni międzyzębowych. Jeśli używamy płynów do płukania jamy ustnej – skonsultujmy to ze swoim dentystą. To samo dotyczy wyboru past do zębów. Bardzo ważna jest codzienna dieta, wprowadzenie produktów bogatych w wapń (mleko i jego przetwory), a ograniczenie zawierających fluor (m.in. ser cheddar, żytnie pieczywo, krakersy, każdy rodzaj herbat, rośliny strączkowe, rodzynki, masło orzechowe, płatki kukurydziane, jogurty truskawkowe, ryby: makrela, dorsz, łosoś).

Fluoroza - jak się jej 'pozbyć'? Jeśli chodzi o zabiegi stomatologiczne, zmiany towarzyszące fluorozie można zminimalizować zabiegiem mikroabrazji, czyli wyrównania kolorytu polegającym na starciu mikroskopijnej warstwy szkliwa za pomocą specjalnych dentystycznych past i narzędzi polerskich. Innym rozwiązaniem może być wybielenie zębów nakładkami lub laserowo. Jeśli fluoroza występuje w zaawansowanym stadium, a wcześniejsze metody nie dały oczekiwanego rezultatu, rozwiązaniem są licówki ceramiczne.

 
Źródła:
Błaszczyk I., Ratajczak-Kubiak E., Birkner E., Korzystne i szkodliwe działanie fluoru, Farmacja Polska
Rożniatowski P., Zaburzenia mineralizacji twardych tkanek zęba (szkliwo plamkowe, wady genetyczne), Zakład Stomatologii Dziecięcej; 05/2016;
Whelton H., Ketley C., McSweeney F., et al., A review of fluorosis in the European Union: prevalence, risk factors and aesthetic issues, Community Dentistry and Oral Epidemiology, 04/2004