Ile zębów ma człowiek? Prawidłowe uzębienie i rodzaje zębów u dorosłego człowieka i dziecka

Prawidłowe uzębienie u dorosłego człowieka obejmuje od 28 do 32 zębów stałych, natomiast zębów mlecznych jest 20. Mamy różne rodzaje zębów i wszystkie pełnią określone funkcje. Dbanie o zęby, zarówno mleczne jak i stałe, to warunek prawidłowego funkcjonowania organizmu i zdrowia.

Zęby pełnią w organizmie wiele funkcji – umożliwiają rozdrabnianie pokarmów, odpowiadają za wyraźne mówienie, są podporą dla kości policzkowych, dzięki czemu zapewniają ładny wygląd twarzy i uśmiech.

Zawiązki zębów, czyli niewyrznięte zęby, będące jeszcze w okresie rozwojowym, powstają już w okresie życia płodowego. Dotyczy to zarówno zębów mlecznych jak i stałych.

Zawiązki zębów mlecznych pojawiają się już w 4 miesiącu życia płodowego i powstają z pierwotnej listewki zębowej. Do czasu wyrzynania znajdują się w pozycji wargowej. 

Zawiązki zębów stałych tworzą się między 24. a 30. tygodniem (czyli między 6. a 8. miesiącem) życia płodowego. Powstają z wtórnej listewki zębowej. W 6. miesiącu życia dziecka powstają drugie zęby trzonowe, a zęby mądrości - dopiero w 5. roku życia.

Zawiązki zębów stałych umiejscowione są w drugim rzędzie za zębami mlecznymi, od strony języka. Ich mineralizacja zaczyna się już  w okresie okołoporodowym.
Ile zębów mlecznych i stałych ma człowiek?
 

Ile zębów ma dorosły człowiek?

Dorosły człowiek ma od 28 do 32 stałych zębów. 28 zębów jest wówczas, gdy nie wyrastają zęby mądrości (niektóre osoby nie mają zawiązków tych zębów). 

Zęby u dzieci – ile dziecko ma zębów stałych i mlecznych?

Dziecko ma 20 zębów mlecznych, które zaczynają wyrzynać się około 6 miesiąca życia. Wówczas rozpoczyna się ząbkowanie.

W przypadku uzębienia mlecznego pełne łuki zębowe powinny się wykształcić w wieku około 3 lat. 

W przypadku uzębienia stałego pełne łuki zębowe powinny się wykształcić około 13-14 roku życia. Jeżeli w tym czasie dziecko nie posiada pełnego uzębienia można podejrzewać hipodoncję (brak zawiązków zębów). Dziecko, podobnie jak dorosły, ma 28-32 zębów stałych.
 

Kiedy wyrzynają się zęby stałe?

Wyrzynanie zębów stałych następuje od 6 do 14 roku życia, jedynie tzw. zęby mądrości czyli ósemki, pojawiają się później, czyli najczęściej między 17 a 25 rokiem życia.

Wymiana zębów mlecznych na zęby stałe jest długim procesem. Następuje wówczas resorpcja (zanik) korzeni zębów mlecznych, w rezultacie ząb mleczny wypada, a na jego miejscu wyrasta ząb stały.

Następuje wówczas także zmiana kształtu łuków zębowych – z półkolistych na kształt przypominający podkowę. Łuki zębowe wydłużają się wówczas do tyłu i do przodu.
 

Rodzaje zębów u człowieka i ich rola

Mamy kilka rodzajów zębów. Na uzębienie mleczne składają się siekacze (cztery górne i cztery dolne- przyśrodkowe i boczne), cztery kły (dolne i górne) oraz zęby trzonowe (cztery górne i cztery dolne).

Uzębienie stałe to cztery siekacze na górze i cztery na dole, dwa kły na górze i dwa na dole, cztery przedtrzonowce górne i cztery dolne, cztery trzonowce górne i cztery dolne. 

Ilość trzecich trzonowców (ósemek) może być różna. U niektórych osób może występować komplet czyli dwa w szczęce i dwa w żuchwie, u innych zaś mimo zawiązków mogą w ogóle się nie wyrznąć z kości.

Poszczególne rodzaje zębów spełniają określone funkcje w jamie ustnej.

Siekacze

Siekacze to tzw. jedynki i dwójki. Dorosła osoba posiada w szczęce dwa siekacze centralne i dwa boczne, tak samo w żuchwie. Rola siekaczy to głównie odgryzanie kęsów pokarmu. Siekacze występują zarówno w uzębieniu mlecznym jak i stałym.

Kły

Kły to tzw. trójki. Wyrastają po jednym z każdej strony, na dole i na górze. Służą do oddzielania pokarmu na mniejsze kawałki, a także naprowadzają kęsy na prawidłowy tor połknięcia.

Przedtrzonowce

Przedtrzonowce występują tylko w przypadku zębów stałych. Mamy cztery górne i cztery dolne przedtrzonowce, są to tzw. czwórki i piątki. Rozgniatają i ścierają one pokarm na drobno.

Trzonowce

Trzonowce czyli zęby trzonowe, występują zarówno w zębach mlecznych jak i stałych. W przypadku zębów mlecznych mamy pod cztery górne i cztery dolne zęby trzonowe (tzw. czwórki i piątki). W przypadku zębów stałych są to tzw. szóstki i siódemki oraz jeżeli występują - ósemki (zęby mądrości).

Rola zębów trzonowych polega na rozcieraniu i miażdżeniu pokarmu.
 

Jak dbać o mleczaki i zęby stałe?

Zdrowe i estetyczne uzębienie jest podstawą dobrego samopoczucia i wpływa na kondycję całego organizmu. Dlatego należy od nie dbać, przestrzegając zasad higieny i stosując właściwą dietę. Zapobiega to próchnicy, której przyczyną są bakterie obecne w płytce nazębnej. Jeżeli resztki jedzenia nie są prawidłowo oczyszczane, tworzą się warunki do rozwoju tej choroby. Próchnica powoduje ubytki w zębach, jeżeli jest zaawansowana, konieczne jest leczenie kanałowe, a nawet ekstrakcja zęba.

Dbać należy nie tylko o zęby stałe, ale także o zęby mleczne. Kiedyś powszechna była opinia, że nie warto leczyć zębów mlecznych, bo „i tak wypadną”, jednak nie jest to słuszny pogląd, gdyż nieleczona próchnica u dzieci może rozprzestrzenić się na wyrastające zęby stałe. Nieleczone ogniska próchnicy mają negatywny wpływ nie tylko na uzębienie, ale i na organizm.

Dbając o zęby, niemowlętom i dzieciom nie powinno się podawać słodzonych napojów, a ilość spożywanych słodyczy – ograniczać. 

Rodzice powinni wdrażać dziecko w nawyk mycia zębów już od najmłodszych lat. Dobrze jest także oswajać dziecko z gabinetem dentystycznym tak, aby nie miało obaw, aby udać się po pomoc w razie pojawiających się problemów. Chorobami zębów u dzieci zajmuje się stomatolog dziecięcy czyli pedodonta.

Jak więc prawidłowo dbać o zęby? Należy pamiętać o zabiegach higienicznych, czyli o myciu zębów co najmniej dwa razy dziennie, a najlepiej po każdym posiłku oraz o używaniu nici dentystycznych. Zalecane jest także używanie irygatorów, wytwarzających strumień wody pod ciśnieniem, które skutecznie usuwają płytkę nazębną i bakterie z przestrzeni międzyzębowych, kieszonek dziąsłowych oraz czyszczą miejsca wzdłuż linii dziąseł.

Dla kondycji zębów ważna jest odpowiednia dieta, zawierająca ograniczone ilości cukru, dużo warzyw i produktów bogatych w mikroelementy, między innymi wapń, oraz witaminę D. Składniki te zawarte są w takich produktach jak mleko, sery oraz ryby.

Co pól roku należy odwiedzić gabinet stomatologiczny, aby wykonać przegląd jamy ustnej oraz ocenę stanu zębów i dziąseł. Warto także korzystać regularnie z profesjonalnych zabiegów higienizacyjnych, takich jak usuwanie kamienia nazębnego, piaskowanie, polerowanie i fluoryzacja.

W przypadku zauważenia niepokojących objawów, takich jak niewielki ubytek, ból zęba lub krwawienie z dziąseł, należy udać się na konsultację do dentysty.

Unikać należy tego, co szkodzi zębom, czyli złej diety, głównie zwierającej zbyt duże ilości cukru i słodkich napojów, braku higieny oraz używek takich jak palenie papierosów.

Źródła: 
Tomaszewska M., Budowa zębów i przyzębia, Medycyna Praktyczna
Adamowicz-Klepalska B., Ząbkowanie – rozwój i wyrzynanie zębów mlecznych, Medycyna Praktyczna
Adamowicz-Klepalska B., Rozwój zębów stałych – wyrzynanie i dojrzewanie, czyli mineralizacja, Medycyna Praktyczna
Dziurowicz P., Skutki niedoboru witaminy D w kościach i zębach, Praca licencjacka 2020, Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego 
Franek E., Górska R., Choroby przyzębia a układ sercowo-naczyniowy - kliniczna interpretacja badania stomatologicznego, Choroby Serca i Naczyń 2009, 6(3),142-146
Ostrowska A., Piątowska D., Bołtacz-Rzepkowska E., Ocena nawyków higienicznych i dietetycznych u sportowców w aspekcie erozji zębów, Problemy Higieny i Epidemiologii, 2013, 94(2), 253-257