Martwy ząb: leczyć czy wyrwać?

Martwy ząb to potoczna nazwa zęba pozbawionego żywej miazgi. Taki stan może być skutkiem martwicy miazgi, najczęściej spowodowanej próchnicą. Jeśli zmiany chorobowe nie zniszczyły znacznej części korony i korzenia, martwy ząb można leczyć kanałowo. Jeżeli są to zmiany zbyt duże, lepiej go usunąć.

Części zęba to korona, która widoczna jest w jamie ustanej oraz korzeń, którzy utrzymuje ząb w kości. Na koronę składa się szkliwo, znajdująca się pod nim zębina oraz komora z miazgą, która dostarcza składniki odżywcze i tlen do tkanek, chroni ząb przed infekcjami czy odbiera bodźce.

Szkliwo to najtwardsza tkanka organizmu, twardsza nawet od kości i jej zadaniem jest ochrona zębiny. Nie posiada nerwów ani naczyń krwionośnych, dlatego zmiany próchnicowe, które pojawiają się na szkliwie nie powodują bólu, podobnie jak usuwanie ubytku szkliwa za pomocą wiercenia czy ścierania.

Gdy zmiany próchnicowe pojawiają się w zębinie, która jest podobna do kości i zawiera włókna nerwowe, wtedy już pojawia się ból. 

Miazga składa się z bogato unerwionej i unaczynionej tkanki łącznej, która przypomina tę, która występuje w pępowinie. Zębina wypełniona jest komórkami, naczyniami krwionośnymi i nerwami. Zmiany powstające w tej części zęba powodują więc silny ból, który najczęściej zmusza pacjenta do zgłoszenia się do stomatologa.

Choroby miazgi zębowej to pulpopatia. Mogą to być zapalenia powodujące odwracalne lub nieodwracalne zmiany, a także martwica lub zgorzel miazgi. 

Zmiany takie mogą dotyczyć zarówno zębów mlecznych jak i stałych. Ich przyczyną najczęściej jest próchnica. Zdarza się, że zmiany takie są spowodowane urazami mechanicznymi, podczas których dochodzi do złamania zęba i zaburzenia ukrwienia miazgi.

Czym jest martwy ząb? 

Martwica zęba to stan, w którym ząb pozbawiony zostaje żywej miazgi. Proces ten zwykle przebiega stopniowo i trwa dłuższy czas. Początkowo może nie dawać żadnych objawów, dlatego można go nie zauważyć. Po jakimś czasie może się pojawić nadwrażliwość okolicznych tkanek na zmiany temperatury, a następnie pulsujący (ćmiący) ból zęba, który ciężko jest uśmierzyć za pomocą środków przeciwbólowych. 

Obumarcie żywej miazgi powoduje, że ząb nie jest prawidłowo odżywiony i dotleniony, co sprawia, że staje się osłabiony, łatwo może się ukruszyć czy złamać, a nawet wypaść. Jeśli jest to martwy ząb ile wytrzyma? Trudno to określić, wszystko zależy od jego stanu i od stanu miazgi. Czasem takie zęby wytrzymują przez dziesięciolecia, a czasem kruszą się w krótkim czasie. 

Ząb, który pozbawiony jest żywej miazgi, po jakimś czasie zmienia także barwę – staje się ciemniejszy, najczęściej siny, jego szkliwo matowieje. 

W rezultacie martwe zęby różnią się od pozostałych, co wpływa na estetykę uśmiechu. Istnieją jednak sposoby na ich wybielanie za pomocą specjalistycznych wewnętrznych metod, dostępnych w gabinetach stomatologicznych.

Gdy martwica jest efektem urazów, może dochodzić do zrośnięcia kanałów miazgi, które można wykryć wykonując badanie radiologiczne. Często jedynym objawem jest wówczas pojawiające się przebarwienie zęba. 

Stan miazgi jest kluczowy w podejmowaniu decyzji dotyczących wyboru metody leczenia. Do jej oceny wykorzystuje się oprócz badania przedmiotowego oraz badania radiologicznego także testy, pozwalające określić jej żywotność. Przeprowadza się je w celu diagnozowania stanów zapalnych miazgi, a także po urazach czy w celu kontroli wyników leczenia. 

Są tą takie metody jak testy termiczne na zimo (za pomocą chlorku etylu) i na ciepło (przy pomocy rozgrzanej gutaperki), testy elektryczne, testy laserowe (za pomocą przepływomierza Dopplera), testy wykonywane pulsoksymetrem czy testy nawiercania zębiny. 

Zwykle wykonuje się test na zębie, który podlega diagnozie, i dla porównania na zębach sąsiednich, aby można było porównać reakcję na aplikowane bodźce.

Czy martwy ząb może boleć? 

Całkowicie martwy ząb nie boli, gdyż pozbawiony jest żywej miazgi. Jednak ból spowodowany zmianami w zębie może być odczuwalny w otaczających go tkankach. Zwykle jest bardzo silny i nie działają na niego środki przeciwbólowe.

Taki ból, który sprawia wrażenie, że jest to ból martwego zęba, jest najczęściej bodźcem do udania się do dentysty.

Martwy ząb – czy wyrwać?

W przypadku wystąpienia zmian zapalnych, które dotyczą miazgi zęba, dentysta zawsze stara się przede wszystkim ratować ząb, a jego usunięcie uznaje za ostateczność.

Najczęściej stosuje się leczenie kanałowe, które jest jedną z najtrudniejszych procedur stomatologicznych. Jest jednak coraz częściej stosowane, na co wpływ mają coraz nowocześniejsze techniki diagnostyczne, pozwalające na wykrywanie patologii miazgi, oraz coraz doskonalsze narzędzia służące do prowadzenia leczenia. 

Według danych Europejskiego Towarzystwa Endodontycznego (ESE) odsetek zębów leczonych kanałowo ze zmianami w tkankach okołowierzchołkowych wynosi w Polsce około 35-40 procent, na przykład w Irlandii - około 20 procent, a w Hiszpani i Grecji – nawet 60 procent (ogółu społeczeństwa). ¹

Leczenie kanałowe polega na usunięciu martwej miazgi z kanałów, na ich wyczyszczeniu i dezynfekcji oraz wypełnieniu odpowiednim biokompatybilnym materiałem.

Jedną ze stosowanych tutaj metod jest pulpotomia, polegająca na odcięciu miazgi komorowej oraz przykrycie miazgi kanałowej materiałem bioaktywnym, co ma na celu zachowanie żywotności i funkcji pozostałej tkanki miazgowej. Dużym wyzwaniem jest leczenie kanałowe, gdy następuje zrośnięcie kanałów

Kiedy do gabinetu stomatologa trafia pacjent z zapaleniem miazgi i silnym bólem, leczenie kanałowe wykonuje się w znieczuleniu miejscowym, gdyż jest to bolesny zabieg. U niektórych pacjentów nie można zastosować znieczulenia przy pomocy środka obkurczającego naczynia krwionośne. Może to dotyczyć osób chorujących między innymi na nadczynność tarczycy, astmę oskrzelową, cukrzycę, miażdżycę, padaczkę czy na nerki.

Elementem leczenia stanu zapalnego miazgi jest także odbudowanie korony zęba. Można tutaj zastosować wkład koronowo-korzeniowy i koronę protetyczną.

Terapia kanałowa, wykonana przez specjalistów z zakresu endodoncji, w ponad 90-ciu procentach przypadków kończy się powodzeniem i daje dobre efekty.

Kontrolę efektów takiego leczenia można przeprowadzić wykonując badanie RTG czy badanie za pomocą tomografii komputerowej wiązki stożkowej (CBCT), które dokładnie obrazuje wypełnienie we wszystkich kanałach i w różnych przekrojach.

W niektórych przypadkach leczenie kanałowe zęba dotkniętego zapaleniem miazgi jest niemożliwe. Dotyczy to sytuacji, gdy zmiany w tkankach są bardzo rozległe i zastosowane leczenia kanałowego nie zapobiegnie dalszemu rozwojowi stanu zapalnego. Trzeba wówczas taki martwy ząb usunąć.

Źródła: 
Siemińska A., Berczyński P., Bogusz M., et. al., Amputacja całkowita miazgi z zastosowaniem preparatu Biodentine w zębie stałym z niezakończonym rozwojem wierzchołków korzeni. Opis przypadku, Endodoncja w Praktyce, 4, 2018, 19-22
Wrzyszcz-Kowalczyk A., Pregiel B., Leczenie endodontyczne zapaleń miazgi w zębach mlecznych, Dental and Medical Problems, 2002, 39 (2), 289-292
Bołtacz-Rzepkowska E., Oblicza współczesnej endodoncji, Stomatologia po Dyplomie, 2017, 10
McCabe P.S., Dummer P.M.Hl, Pulp canal obliteration: an endodontic diagnosis and treatment challenge, International Endodontic Journal, 2021, Feb, 45 (2), 177-97
Brzychczy B., Dobroś K., Zarzecka J., Metody oceny żywotności i wrażliwości miazgi zębów i ich wartość diagnostyczna, Endodoncja w Praktyce, 2019, 1, 16-18