Ząb zatrzymany – objawy i postępowanie

Zęby zaczynają przebijać się przez dziąsła już w okresie niemowlęcym, a następnie w chwili, gdy zęby stałe zastępują zęby mleczne. Jeśli ząb nie wchodzi lub wysuwa się tylko częściowo, uważa się, że został zatrzymany. Ząb zatrzymany to taki, którego korona jest całkowicie lub też częściowo otoczona przez tkanki kostne. Często się zdarza, że jest umiejscowiony w nieprawidłowej pozycji skośnej lub poziomej. Zazwyczaj dochodzi do zatrzymania trzecich zębów trzonowych, ale mogą to być również kły, zęby sieczne i drugie zęby przedtrzonowe. Przyczynami mogą być genetyka, nieprawidłowe czy zbyt ciasne ułożenie zębów, ale także utrata zębów mlecznych w dość późnym wieku. Objawami towarzyszącymi może być szczękościsk, ból przy szerokim otwieraniu ust, a nawet stan zapalny dziąseł. Jak postępować w przypadku zębów zatrzymanych, jakie istnieją przyczyny zatrzymania, czy zawsze konieczna jest ekstrakcja i w jakim miejscu może się zatrzymać ząb – o tym w poniższym artykule.

Ząb zatrzymany – na czym polega ten problem?

Ząb częściowo zatrzymany to stan, kiedy jest on tylko częściowo widoczny w jamie ustnej, natomiast ząb całkowicie zatrzymany może zostać wykryty jedynie na podstawie zdjęcia radiologicznego. Zatrzymanie dotyczy najczęściej trzecich zębów trzonowych, tzw. ósemek, ale może obejmować także zęby przedtrzonowe, sieczne oraz kły. O zatrzymaniu mówi się, gdy minęły co najmniej 2 lata od prawidłowego terminu wyrzynania danej grupy zębów.

Ząb zatrzymany w kości

Z punktu widzenia anatomicznego ząb zatrzymany w kości jest uzębieniem, które wykształciło się prawidłowo, niemniej jednak na etapie rozwoju utknęło, zatrzymało się w kości. Problem tego typu zatrzymania najczęściej dotyczy trzecich zębów trzonowych (czyli ósemek, trzonowców) oraz kłów, natomiast rzadziej pozostałego uzębienia.

Ząb zatrzymany w dziąśle

O zębie zatrzymanym w dziąśle mówimy, kiedy ten nie wyrznął się na powierzchnię dziąsła lub widoczny jest tylko częściowo, i kiedy przykryty jest przez tkanki miękkie (dziąsła).
Trzeba w tym miejscu dodać, że może się również zdarzyć ząb zatrzymany w podniebieniu. W większości przypadków dotyczy to górnych kłów, które mogą występować na podniebieniu za zębami drugimi i czwartymi lub z przodu pomiędzy nimi.

Przyczyny zatrzymania zęba

Do przyczyn zatrzymania zęba zalicza się najczęściej brak miejsca w łuku zębowym. Podłoże może stanowić również genetyka, czyli sytuacja, gdy rodzimy się bez wyrzniętego zęba, co  może wiązać się z koniecznością leczenia ortodontycznego. Punktem wyjścia jest szybka diagnoza w wieku dziecięcym i pomoc specjalisty, wtedy jest szansa na wyleczenie. Przyczyną może być także nieprawidłowe położenie zawiązka zęba, gruba pokrywa kostna lub patologiczne zmiany w kości.
Ząb stały może być też nieprawidłowo ułożony w kości po urazach z okresu uzębienia mlecznego. Może mieć również nietypową budowę korony i inne nieprawidłowości w  budowie, zdarzają się np. zęby, które mają koronę zagiętą pod kątem w stosunku do korzenia. Na zaburzoną retencję w kości mają również wpływ zaburzenia hormonalne lub niedobór witaminy D. Kolejnym powodem zatrzymania zębów jest nieprawidłowe leczenie w przeszłości. Późna utrata zębów mlecznych stanowi przeszkodę dla wyrznięcia się zębów stałych.
Warto w tym miejscu dodać, że zęby zatrzymane są usuwane ze wskazań leczniczych, ortodontycznych lub profilaktycznych.
Objawy zęba zatrzymanego

Ząb zatrzymany – objawy. Zatrzymanie tzw. zęba mądrości nie musi dawać żadnych objawów, ale może stać się też przyczyną dość uciążliwych dolegliwości. Do najczęstszych objawów przy zatrzymanej ósemce należą:

• stan zapalny tkanek miękkich otaczających zatrzymany ząb;
• szczękościsk (ograniczona możliwość rozwarcia szczęk);
• intensywne dolegliwości bólowe powodowane naciskaniem zęba na nerwy ukryte w żuchwie;
• nieprawidłowy zgryz;
• paradontoza zęba sąsiadującego;
• próchnica wyrżniętej części zęba zatrzymanego;
• stan zapalny gardła po stronie zęba zatrzymanego.

Objawem zatrzymania siekaczy i kłów jest przede wszystkim brak zęba we właściwym dla niego czasie wyrzynania. Do objawów, które powinny zaniepokoić zalicza się również obecność przetrwałego zęba mlecznego czy stłoczenia zębów.
Ostateczną decyzję o ekstrakcji zęba zatrzymanego lub jego ortodontycznym sprowadzeniu do łuku zębowego (dotyczy to głównie zębów siecznych, kłów lub przedtrzonowych) podejmuje specjalista w dziedzinie stomatologii.

Diagnostyka zatrzymanego zęba

W celu oceny obecności całkowicie zatrzymanego zęba konieczne jest wykonanie zdjęcia obrazowego, jakim jest pantomogram, czyli zdjęcie radiologiczne obrazujące struktury szczęki i żuchwy. Pozwala ono na określenie położenia zęba zatrzymanego w kości. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić wykonanie zdjęcia tomograficznego (CBCT), które pozwala w trójwymiarze określić faktyczne umiejscowienie zęba zatrzymanego względem ważnych struktur anatomicznych. Dopiero na podstawie badań klinicznego i radiologicznego lekarz podejmuje decyzję o usunięciu zęba zatrzymanego.

Leczenie zęba zatrzymanego

Zatrzymane ósemki zwykle wymagają ekstrakcji. Zatrzymane trzecie zęby trzonowe mogą przysparzać pacjentom wielu problemów. Często towarzyszą im nawracające stany zapalne z intensywnymi dolegliwościami bólowymi. Brak miejsca w łuku zębowym może prowadzić do stłoczenia zębów w odcinku przednim, a zalegająca płytka nazębna przy zębach częściowo zatrzymanych często prowadzi do powstawania zmian próchnicowych. Jeśli mamy zatrzymany ząb w zatoce szczękowej, będzie on wymagał perforacji zatoki szczękowej.
W niektórych wadach zgryzu w przypadku niewyrżniętych zębów przedtrzonowych lub zębów w odcinku przednim ortodonta może podjąć decyzję o wprowadzeniu zęba zatrzymanego do łuku zębowego. Taki zabieg polega na częściowym odsłonięciu korony zęba zatrzymanego przez chirurga i nałożenie aparatu ortodontycznego, którego zadaniem jest ściągnięcie zęba do łuku.
Jeśli chodzi o odpowiedź na pytanie: odsłonięcie zęba zatrzymanego - czy boli, odpowiadamy: zabieg zawsze robi się w znieczuleniu, czyli jest bezbolesny.
Operacyjne usuwanie zęba zatrzymanego jest trudniejszym zabiegiem chirurgicznym niż zwykła ekstrakcja i wymaga odpowiedniego postępowania. Zabieg przeprowadzany jest w znieczuleniu miejscowym, podczas ekstrakcji pacjent nie odczuwa dolegliwości bólowych i może wrócić do domu tuż po jej zakończeniu. Ważne jest, by przestrzegać pozabiegowych zaleceń lekarza, m.in. stosowania diety miękkiej, przykładania do twarzy zimnych okładów, właściwej higienizacji i płukania jamy ustnej preparatami o działaniu antyseptycznym. Może również przepisać pacjentowi leki przeciwbólowe, a w niektórych przypadkach – nawet zalecić antybiotykoterapię.

Źródła:
Impacted tooth, https://www.mountsinai.org/health-library/diseases-conditions/impacted-tooth
Kahl-Nieke B., Wprowadzenie do ortodoncji, Wydawnictwo Urban & Partner; Wrocław; 1999, 217-218;
Tusiewicz K., Zęby zatrzymane – przyczyny występowania, diagnostyka i metody leczenia, Magazyn Stomatologiczny; 2010; 1, 62-64.