Haluksy, czyli paluch koślawy

Ładne buty cieszą oczy, ale często narażają stopy na urazy i dyskomfort. Jednym z zagrożeń są haluksy, nazywane w medycynie paluchem koślawym. Jakie są przyczyny haluksów? Kiedy konieczna jest operacja haluksów?

Codzienne życie wymaga przemierzania wielu kilometrów i spędzania znacznej ilości czasu w butach, które nie zawsze są do tego idealne. Piękne buty, które cieszą wzrok, mogą stanowić zagrożenie dla stóp. Warto zawczasu pomyśleć o odpowiedniej pielęgnacji i obuwiu właściwie dobranym do okoliczności – inaczej przyczyniamy się do powstawania haluksów.

Haluksy – co to jest?

Co to są haluksy? Otóż jest to deformacja przodostopia polegająca na odchyleniu dużego palca w stronę boczną. – Po łacinie hallux oznacza paluch, duży palec stopy. Prawidłową nazwą choroby jest paluch koślawy, a więc hallux valgus. Z takim schorzeniem mamy do czynienia, gdy paluch odchylony jest o około 15° i więcej w stronę boczną, W wyniku podrażnień tej okolicy dochodzi do stanów zapalnych, bólów, zaczerwienienia skóry, obrzęków, a niekiedy nawet do infekcji. Można rozróżnić kilka stopni deformacji koślawej palucha, a określamy je jako lekki, średni i ciężki – mówi ortopeda i traumatolog dr n. med. Cezary Michalak z Enel-Med.

Haluksy – przyczyny

Zniekształcenie palucha stopy jest spowodowane jego rotacją zewnętrzną w stawie śródstopno-palcowym. Deformacji towarzyszy wystawanie po stronie przyśrodkowej głowy pierwszej kości śródstopia, czyli tzw. bunion, który w okresie tworzenia bywa często bolesny.

Skłonność do powstawiania palucha koślawego jest często zapisana w naszych genach. Zdecydowana większość zmagających się z haluksami miała w rodzinie przypadki tego schorzenia. – Bardzo dużą rolę odgrywają czynniki dziedziczne. Mówi się, że w około 80% przypadków osób z paluchami koślawymi występowały one w rodzinie. Zdecydowaną większość chorych stanowią kobiety, to aż 80-90%. Mają one słabszą budowę stawów, częściej występuje u niech tzw. wiotkość więzadłowa, mają również słabsze mięśnie stóp – dodaje dr Michalak.

Przyczyny deformacji mają więc podłoże genetyczne, ale postęp choroby zależy już od czynników środowiskowych. Decydujący jest tryb życia, zwłaszcza noszone obuwie. – W moim odczuciu ma to kolosalne znaczenie. Niebezpieczną tendencją jest noszenie przez dorastające dziewczynki obcasów. To musi spowodować trwałą deformację rosnącej stopy dziecka. Czynnikiem zwiększającym ryzyko palucha koślawego jest też stojący tryb życia oraz otyłość. Ciekawostką jest, że w populacjach chodzących boso, paluch koślawy występuje rzadko. Z kolei w krajach, gdzie za ładne uważa się małe stopy, np. w Chinach i Japonii, deformacja jest częsta – zaznacza specjalista.

Haluksy – objawy

Choć początkowo deformacja może rozwijać się bez objawów, z czasem pojawiają się odciski na stopach, coraz większe odchylenie palucha w bok oraz ból haluksa. Dolegliwości narastają i w końcu ból jest odczuwalny nie tylko przy chodzeniu czy bieganiu, ale także w pozycji siedzącej i leżącej.

Haluksy – leczenie zachowawcze Jak leczyć haluksy? Przede wszystkim zwrócić się należy do specjalisty ortopedy. Po przeprowadzonych badaniach oceni on, czy oczekiwane efekty przyniesie zachowawcze leczenie haluksów. Na wczesnym etapie rozwoju schorzenia pomóc mogą odpowiednio dobrane ćwiczenia na haluksy. Skuteczny sposób na haluksy to także stosowanie wkładek ortopedycznych, które są wykonywane na podstawie badania komputerowego.

Haluksy – jak leczyć przed operacją?

Wkładki ortopedyczne na haluksy to nie jedyna metoda leczenia tej dolegliwości. Terapia przed ostatecznością, jaką jest operacja na haluksy, może obejmować:

• kliny międzypalcowe – jest to tzw. separator na haluksy, który przywraca właściwe ustawienie palców, zmniejsza dolegliwości bólowe i odciski,
• wkładki żelowe w kształcie litery „T” warunkujące prawidłowy rozkład ciężaru na stopie,
• żelową wkładkę pozwalającą utrzymać paluch we właściwym miejscu (tzw. opaska na haluksy)
• aparaty korekcyjne zmniejszające bolesność i zapobiegające dalszej deformacji stawu (jest to tzw. orteza na haluksy).

Operacja haluksa – kiedy może być potrzebna?

W przypadku silnych dolegliwości bólowych i daleko posuniętej deformacji, haluksy leczy się operacyjnie. Wybór techniki operacyjnej jest zależny od miejsca zniekształcenia, wyników badania klinicznego i wykonanych zdjęć RTG.

Klasycznie uważa się, że należy przeprowadzić zabieg, gdy występuje ból, niemożność noszenia zwykłego obuwia i zaburzenia chodu. Względy estetyczne są na końcu. Dość często jednak spotykam się z pacjentami mającymi duże odchylenie palucha, ale na propozycję zabiegu odpowiadają, że „ich to nie boli”. Paluch bywa zaczerwieniony i odchylony, ale subiektywnie niebolesny. Niestety, odwlekanie zabiegu stwarza niebezpieczeństwo, gdyż deformacja typu palucha koślawego z reguły postępuje i ulega pogorszeniu. Na skutek nieprawidłowych obciążeń powstają zmiany zwyrodnieniowe. Zawsze przy kwalifikacji do operacji staramy się obiektywizować obserwacje. Pomocne może być badanie chodu, czyli badanie pedobarograficzne. Nie zaleca się operacji haluksów jedynie ze względów estetycznych. Należy pamiętać, że zabieg przy niewielkich zmianach jest mniej rozległy, a czas rekonwalescencji krótszy – mówi specjalista ortopedii i traumatologii dr n. med. Cezary Michalak z Enel-Med.

Operacja haluksa może być wykonana klasyczną metodą chirurgiczną, coraz popularniejsze jest leczenie haluksów laserem. A jak dbać o stopę po operacji haluksa? Oczywiście konieczna jest odpowiednia rehabilitacja. Pacjent może nosić specjalne rehabilitacyjne buty na haluksy, które przyspieszają gojenie się tkanek. Dolegliwości bólowe pomoże zredukować każda dostępna w aptece maść na haluksy, zawierająca w składzie np. diklofenak.

Na co zwracać uwagę kupując buty?

Nie wszystkie buty, które kupujemy, będą służyły zdrowym stopom. Ważne, by w obuwiu, w którym estetyka przewyższa funkcjonalność, nie spędzać regularnie wielu godzin. Wybierając kolejną parę butów warto też zwrócić uwagę na kilka podstawowych kwestii.

• Zwracaj uwagę na szerokość noska –  im jest szerszy, tym bardziej komfortowy dla palców.
• Do codziennego użytku nie kupuj butów, których obcasy są wyższe niż 4 cm.
• Pamiętaj, że sandały na koturnie, baleriny i buty typu emu nie służą zdrowym stopom.

Jakie buty szkodzą zdrowiu?

Dla wielu kobiet szpilki stanowią nieodłączną część wizerunku – noszą je w pracy, przy okazji ważnych spotkań, uroczystości czy eleganckich przyjęć. Czasami szpilki mają podkreślić sylwetkę, dodać kilku centymetrów lub pomóc w wywarciu dobrego wrażenia. Szpilki to także dla części kobiet świadomy wybór, by zyskać dodatkową pewność siebie lub po prostu by ładnie wyglądać. Ten typ butów nie służy jednak zdrowiu naszych stóp. Przesunięcie środka ciężkości na przód stopy, sprzyja powstawaniu palucha koślawego. Podobnie sprawy mają się z baletkami, które mają co prawda okrągłe noski, ale również przyczyniają się do ściśnięcia palców oraz przesuwania palucha. Negatywnie na stopę oddziałują także japonki. Nosząc je zmuszamy palce do specyficznego utrzymywania buta, co w konsekwencji może powodować wykoślawienie palucha. W szafie z butami może znaleźć się miejsce dla szpilek czy japonek, warto jednak rozsądnie z nich korzystać. W tego typu obuwiu nie należy spędzać wiele czasu. Na dłuższe marsze, spacery czy do biegania wybieraj buty wygodne, nie tylko zapewniające stopom komfort, ale takie, które nie będą przyczyniać się do powstawania haluksów.

Jeśli masz genetyczne predyspozycje do powstawania palucha koślawego, warto się postarać i nie dopuścić do operacji przez codzienną pielęgnację stóp. Ważne jest także obuwie właściwie dobrane do każdej życiowej sytuacji czy aktywności – zdrowe buty pomogą zdrowo przejść przez życie! Jeżeli zaobserwujesz pierwsze objawy haluksów, nie czekaj aż będzie za późno i skorzystaj z porady lekarza ortopedy.