Osteoporoza

Cicha epidemia XXI wieku – tak coraz częściej nazywa się osteoporozę, a więc chorobę, której objawy początkowo są niezauważalne. Co to jest osteoporoza? Jakie są objawy osteoporozy? Czy osteoporoza jest wyleczalna? Odpowiadamy na te i inne pytania!

Osteoporoza to układowa choroba tkanki kostnej. Objawia się zmniejszoną gęstością masy kostnej (osteopenia) oraz nieprawidłową budową kości. Konsekwencją osteoporozy jest osłabienie kości i zwiększenie ich podatności na złamania.

Osteoporoza – przyczyny

Przyczyny osteoporozy najczęściej są związane z zaburzeniami w metabolizmie kości postępującymi wraz z wiekiem. Choroba najczęściej występuje u:

• kobiet po menopauzie (osteoporoza pomenopauzalna),
• seniorów (osteoporoza starcza),
• osób stosujących leki zmniejszające gęstość kości (osteoporoza posterydowa).

Osteoporoza bywa diagnozowana również w grupie młodszych pacjentów.

Osteoporoza – objawy

Osteoporoza nie ma żadnych charakterystycznych objawów. Często jako pierwsze zauważalne objawy osteoporozy pojawiają się złamania patologiczne, najczęściej trzonów kręgowych, szyjki kości udowej oraz nadgarstka (złamanie typu Collesa) i związany z nimi ostry ból. Charakterystyczne dla tej choroby może być też obniżenie wzrostu o kilka centymetrów jako skutek złamań trzonów kręgowych.

Diagnostyka osteoporozy

Diagnostykę osteoporozy przeprowadza zazwyczaj specjalista reumatolog. Ze względu na brak bezpośrednich metod służących do oceny cech jakościowych kości aktualnie obowiązujące standardy diagnostyczne zalecają, by u pacjenta z podejrzeniem osteoporozy przeprowadzić kompleksową analizę czynników ryzyka złamania. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opracowała metodę FRAX®, która pozwala ocenić u badanego ryzyko złamania. Algorytmy FRAX® pomagają określić dziesięcioletnie ryzyko złamania i pozwalają się dowiedzieć, jakie jest prawdopodobieństwo złamania szyjki kości udowej, kręgosłupa, przedramienia lub kości ramiennej. Można również wykonać badania laboratoryjne i radiologiczne (densytometria). Otrzymane wyniki wykorzystuje się przy podejmowaniu decyzji terapeutycznych.

Osteoporoza – profilaktyka

Osteoporoza jest wyniszczającą chorobą, prowadzącą do pogorszenia jakości życia. Wymienia się ją w czołówce przyczyn zgonów – tuż po chorobach układu krążenia i nowotworach. To dlatego zapobieganie chorobie jest takie ważne.

Profilaktyka osteoporozy polega m.in. na promowaniu zachowania sprzyjającego utrzymaniu dobrej jakości kości, identyfikacji osób szczególnie narażonych na wystąpienie choroby oraz wczesnym (jeszcze przed wystąpieniem złamania) wprowadzeniu postępowania leczniczego niefarmakologicznego i farmakologicznego.

Osteoporoza – leczenie

Leczenie osteoporozy to przede wszystkim zapobieganie oraz opóźnianie pojawienia się pierwszego złamania. W celu zredukowania ryzyka złamań ważne jest przeciwdziałanie upadkom. Prowadzi się także leczenie farmakologiczne i niefarmakologiczne. Leczenie farmakologiczne ma za zadanie poprawić jakość kości i je wzmocnić, a tym samym zwiększyć ich wytrzymałość pod względem możliwych obciążeń mechanicznych. Hormonalna terapia menopauzy jest jedynym sposobem zapobiegania utracie gęstości kości u kobiet po menopauzie. Jak leczyć osteoporozę niefarmakologicznie? Ważna jest aktywność fizyczna, która pozwoli wzmocnić mięśnie szkieletowe stanowiące wsparcie dla układu kostnego.

Osteoporoza – dieta  

Dieta przy osteoporozie powinna uwzględniać m.in. odpowiednią podaż białka, wapnia oraz witaminy D.

Zalecana dawka w suplementacji witaminy D to 800-1000 jednostek w okresie jesienno-zimowym, a u osób po 60. roku życia – przez cały rok. Wiosną i latem należy wychodzić na słońce, aby nasz organizm mógł zsyntetyzować witaminę D we własnym zakresie. Dieta w osteoporozie powinna być bogata m.in. w tłuste ryby, jaja, pełne mleko i oleje roślinne. Witamina D działa korzystnie nie tylko na metabolizm kości, ale również poprawia siłę mięśni szkieletowych.

Odpowiednią ilość wapnia dziennie (1000-1500 mg) dostarczy 1 l mleka lub 120 g żółtego sera. Mleko można zamienić na jogurt, kefir lub maślankę. Znakomitym źródłem wapnia będą również wody mineralne, sery twarogowe, sardynki czy migdały. Warto pamiętać, że wchłanianie wapnia zwiększa się w obecności laktozy, witaminy D i kwasu cytrynowego obecnego w cytrusach, malinach, jagodach, porzeczkach, borówkach czy pomidorach. Należy jednak uważać na szczawiany (w szpinaku, rabarbarze i szczawiu), fityniany w produktach zbożowych i nadmierne ilości fosforu, ponieważ utrudniają one przyswajanie wapnia.

Ważnymi składnikami wpływającymi na prawidłową budowę kości i funkcje mięśni są także magnez, potas, żelazo, kwasy omega-3, witamina K i B6.

Na budowę i gęstość kości negatywny wpływ mają używki: kofeina, nikotyna oraz alkohol. W działaniach niefarmakologicznych warto zadbać również o prawidłową masę ciała. W tym celu możesz zasięgnąć fachowej porady dietetyka.

Aktywność fizyczna

Aktywność fizyczna jest niezwykle istotna przy osteoporozie – szczególnie chodzi o wzmacnianie mięśni przykręgosłupowych. Powinny o nią dbać zwłaszcza osoby z grupy ryzyka:

• wiek powyżej 55. roku życia,
• kobiety w wieku okołomenopauzalnym lub po menopauzie,
• po pierwszych złamaniach kości,
• ze współistniejącymi chorobami upośledzającymi metabolizm kości (nadczynność tarczycy, pierwotna i wtórna nadczynność przytarczyc, zespół złego wchłaniania, anoreksja),
• stosujące niektóre leki (glikokortykosteroidy, inhibitory pompy protonowej, przeciwdrgawkowe, heparynę, doustne antykoagulanty, hormony tarczycy w dużych dawkach, warto prowadzić profilaktykę niefarmakologiczną).

Pamiętajmy, że osoby chore na osteoporozę powinny się znajdować pod stałą opieką lekarza, który pokieruje diagnostyką i leczeniem.