Depresja pourlopowa: jak rozpoznać jej pierwsze objawy?

Urlop to czas, kiedy odpoczywamy od obowiązków zawodowych. Jest okresem wytchnienia, regeneracji sił, oderwania się od rutyny codziennych zajęć. Jednak z urlopu trzeba pewnego dnia wrócić. Nie zawsze łatwo jest przestawić się wtedy na codzienny tryb funkcjonowania. Niektórym sprawia to szczególnie dużo trudności. Takie osoby może dopaść depresja pourlopowa. Jakie są jej objawy?

Wypoczynek jest potrzebny każdemu. Odpoczywać powinniśmy codziennie po zakończonej pracy, jednak krótki wypoczynek nie zawsze pozwala się w pełni zregenerować. Dlatego co jakiś czas potrzebujemy dłuższego wytchnienia od codziennych obowiązków, czyli urlopu.

Pracownikom gwarantują to przepisy prawa. Kodeks pracy wymienia urlop wypoczynkowy jako jeden z przywilejów osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę.  Dni urlopowe powinny być planowane, z uwzględnieniem preferencji pracowników dotyczących terminu i długości wypoczynku, ale także konieczności zapewnienia ciągłości funkcjonowania firmy. Pracodawca za nieudzielenie urlopu pracownikowi podlega karze grzywny.

Ile dni urlopu możemy mieć?

Roczny wymiar urlopu dla pracownika, który nie przepracował jeszcze 10 lat, to 20 dni. Jeżeli pracownik zatrudniony jest co najmniej 10 lat, wymiar jego urlopu wynosi 26 dni.

Urlop wypoczynkowy należy się pracownikowi od już po miesiącu od podjęcia pracy, wynosi wtedy 1/12 wymiaru rocznego urlopu. 

A co z osobami, które prowadzą własną działalność gospodarczą i nie podlegają przepisom Kodeksu pracy? Jeżeli mają zawartą długoterminową umowę z jednym czy kilkoma zleceniodawcami, mogą zawrzeć w niej klauzulę o urlopie, czyli określnej liczbie dni w ciągu roku, kiedy nie pracują, ale kiedy otrzymują wynagrodzenie. Warto o tym pamiętać i dbać o własny dobrostan, także w taki sposób.

Badania dotyczące wypoczynku pracowników pokazują, że urlop wpływa pozytywnie na ich samopoczucie, jednak poprawia się ono głównie podczas trwania urlopu i, co ciekawe, nie zależy od jego długości. Badania wykazały, że równie dobrze czuli się podczas urlopu odpoczywający kilka dni (nie krócej niż 4-5 dni), jak i ci, którzy urlopowali przez 3 lub 4 tygodnie. Taki pozytywny efekt odpoczynku trwał krótko po powrocie do pracy, wówczas bowiem zarówno ci odpoczywający krócej jak i zażywający dłuższych urlopów, notowali zdecydowany spadek nastroju.

Gdy kończy się coś przyjemnego w naszym życiu (a do przyjemnych rzeczy należy urlop), zwykle pogarsza się nam nastrój. Najczęściej jednak nie trwa to długo, godzimy się z rzeczywistością, wracamy do normalnego rytmu pracy, ewentualnie planując kolejne wolne dni.

Czym jest depresja pourlopowa?

Czasami jednak powrót do pracy po urlopie wiąże się ze szczególnymi trudnościami, które wynikają z konieczności podjęcia na nowo codziennych obowiązków po okresie “luzu” i działania na “zwolnionych obrotach”.

Może się wtedy pojawić zjawisko znane jako stres pourlopowy, przygnębienie po urlopie czy depresja pourlopowa (ang. „post-holiday spleen”), które stanowi reakcję organizmu na konieczność powrotu do codziennego rytmu funkcjonowania po kilkunastu dniach spędzanych w inny niż zwykle, przyjemniejszy sposób.

Okazuje się, że depresja pourlopowa nie jest wcale rzadka. Może dotyczyć nawet 40 procent osób, które po urlopie pojawiają się w pracy.

Czy każde obniżenie nastroju po zakończonym urlopie to depresja pourlopowa? Niekoniecznie. Mówimy o niej wtedy, gdy objawy złego nastroju po urlopie nie mijają po kilku dniach i trwają co najmniej 3 tygodnie.

Depresja pourlopowa - objawy

Jakie są typowe objawy depresji pourlopowej? Należą do nich - niechęć i przygnębienie, spowodowane koniecznością powrotu do obowiązków zawodowych. Można nawet odczuwać przerażenie na samą myśl o konieczności przebywania w miejscu pracy przez kilka godzin. 

Mogą się pojawić takie objawy depresji jak zmęczenie, ból głowy, problemy ze snem. Możemy obserwować u siebie obniżony nastrój, problemy z koncentracją i skupieniem. Osoba, którą dotknęła depresja pourlopowa, ma także tendencję do odkładania spraw, które ma do załatwienia, na później, co może jeszcze pogarszać jej nastrój. Świadomość, że zadania, z którymi trzeba będzie się prędzej czy później zmierzyć, nawarstwiają się, nie wpływa motywująco do pracy.

Jak się leczy depresję pourlopową?

Depresja pourlopowa często po prostu mija samoistnie. Czasami, aby uporać się z jej objawami, pomaga wizyta u psychologa. Podczas jednej czy kilku sesji terapeutycznych można wtedy przeanalizować swoje podejście do pracy i odpoczynku, nauczyć się relaksować i tak zarządzać emocjami, aby nie dopuszczać do depresji pourlopowej.

Zjawisku temu możemy także zapobiegać. W tym celu warto dobrze się przygotować do urlopu, między innymi planując urlop, dobrze jest wziąć pod uwagę, jak lubimy odpoczywać i co sprawia nam największą przyjemność. Zmuszanie się do pewnych aktywności, tylko dlatego, że inni je podejmują, nawet jeśli nam nie sprawiają frajdy, nie przyniesie spodziewanego efektu. Także dłuższy urlop pozwala lepiej wypocząć niż krótszy, po urlopie trwającym 2 lub 3 tygodnie powrót do pracy może być łatwiejszy.

Regeneracji sił sprzyja także pełne wykorzystanie czasu wolnego. Lepiej podczas urlopu nie zaglądać do służbowej skrzynki mailowej i nie zabierać ze sobą telefonu służbowego, a jeśli jest to konieczne, z uwagi na pełnioną funkcję i związaną z nią odpowiedzialność, dobrze jest przeznaczyć na przykład jedną godzinę dziennie na załatwianie spraw służbowych, a poza tą godziną przestrzegać zasady niezajmowania się nimi.  Osoby, które potrafią wypoczywać podczas urlopu, zwykle rzadziej mają problem z powrotem do codziennych obowiązków i rzadziej odczuwają objawy depresji pourlopowej.

Po powrocie do pracy dobrze jest dać sobie trochę “luzu” na początek i nie zabierać się od razu do najtrudniejszych i najbardziej czasochłonnych spraw.  Zaakceptowanie faktu, że tuż po urlopie możemy mieć gorszy nastrój, też pomaga sobie z nim poradzić.

W tej kwestii duża rola przypada także pracodawcom, którzy mogą pomóc wrócić pracownikom po urlopie do normalnego rytmu pracy przez traktowanie ich ulgowo przez kilka dni, tak, aby mogli się stopniowo wdrażać w służbowy tryb funkcjonowania.

Badania prowadzone na Uniwersytecie Stanowym Washington wykazały, że wydajność pracowników w pierwszym tygodniu po powrocie z urlopu może wynosić około 40 procent ich normalnej wydajności. W drugim tygodniu wydajność ta wynosi już około 80 procent, a wzrost wydajności zaobserwowano w trzecim tygodniu po powrocie z urlopu. Wyniósł on około 110 procent w stosunku do okresu przed urlopem.  

Uniknąć depresji pourlopowej pomaga także dbanie o wypoczynek na co dzień i zapewnianie sobie odpowiedniej dozy relaksu i przyjemności po pracy.  

Źródła: 
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy, Dz.U.2020 poz. 1320 
Smyth A., de Bloom J., Syrek Ch., Efficacy of a smartphone-based intervention - "Holidaily" - promoting recovery behaviour in workers after a vacation: study protocol for a randomised controlled trial, Randomized Controlled Trial BMC Public Health, 2020 Aug 26;20(1):1286.
de Bloom J, Geurts SAE, Kompier MAJ. Vacation (after-) effects on employee health and well-being, and the role of vacation activities, experiences and sleep. J Happiness Stud. 2013;14(2):613–633.
de Bloom J, Kompier M, Geurts S, at. al.  Do we recover from vacation? Meta-analysis of vacation effects on health and well-being. J Occup Health. 2009;51(1):13–25. 
de Bloom J., Geurts S, Kompier M, Vacation from work as prototypical recovery opportunity, Gedrag & Organisatie, Volume 23, Issue 4, Dec 2010,
Depresja pourlopowa, informacja na stronie internetowej Departamentu Rodziny, Zdrowia i Spraw Społecznych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego