Stres w pracy - jak radzić sobie ze stresem w pracy

Stres jest jednym z kluczowych pojęć współczesnej psychologii. Istnieje trzy główne zasadnicze definicje stresu; każda z nich spogląda na niego z nieco innej perspektywy, co przekłada się na inne przedstawienie jego problematyki. Zważywszy na to, jak często stres jest obecny w życiu zawodowym dorosłego człowieka, warto zapoznać się z jego tematyką oraz metodami zwalczania jego bezpośrednich i pośrednich skutków.

Stres ma trzy zasadnicze definicje:

a) bodźcową b) reakcyjną c) relacyjną

Pierwsza z nich określa stres jako „zespół zewnętrznych bodźców, które mają prawdopodobieństwo wywołać lęk u danej osoby”. Definicja ta pochodzi z lat 50tych i opierała się na doświadczeniu, w którym sytuację skoku ze spadochronem określono jako zespół bodźców prowadzących do lęku. Wadą takiego podejścia jest pominięcie subiektywnego percepcji stresu, a zaletą zakorzenienie badań nad stresem w zewnętrznym świecie.
Druga polega na określeniu stresu jako „reakcji organizmu na wszelkie niedomagania”. Jak widać, pierwotna definicja zaproponowana przez Hansa Salye jest na tyle ogólna, że z łatwością może być przedmiotem krytyki. Pomimo tego, rozumienie stresu jako „reakcji organizmu” przetrwało do współczesnej psychologii i wciąż jest wykorzystywane.
Trzecia definicja opiera się na relacji jednostki i środowiska. Została stworzona przez R. Lazarusa i polega na subiektywnym postrzeganiu relacji między osobą a światem zewnętrznym jako sytuacji, która nadwyręża zasoby danej osoby lub zagraża jej dobrostanowi.

Przyczyny stresu w pracy

Opierając się na współczesnym rozumieniu powyższych definicji widać, że stres oscyluje między jednostką a środowiskiem, z reguły stanowiąc reakcję jednostki na pewien zespół czynników, który (upraszczając) można określić jako negatywny dla niej samej. Stres jednak nie opiera się tylko i wyłącznie na danym stanie rzeczy, ale również na tym, jak jednostka postrzega ów stan. Biorąc pod uwagę tzw. reakcję stresową, można wyróżnić cztery poziomu jej opisu: poznawczy, emocjonalny, behawioralny oraz motywacyjny.

Skutki stresu w pracy

Poznawczy poziom reakcji stresowej jest punktem wyjścia dla pozostałych. Jest zauważeniem zespołu bodźców i zaklasyfikowaniem ich jako zagrażające dla jednostki, jej dobrobytu i światopoglądu. Na podstawie odstępstwa od wyznawanych wartości i przyzwyczajeń, pojawia się ocena zagrożenia, która determinuje skalę reakcji na nie. Wraz z rozpoznaniem sytuacji zagrażającej (czymkolwiek by ona nie była), pojawia się również reakcja emocjonalna, która z reguły opiera się na negatywnych emocjach (lęk, gniew, irytacja, strach, zniecierpliwienie czy agresja), choć może również przybrać pozytywny wydźwięk (nadzieja zbudowana na udanym poradzeniu sobie z podobną sytuacją). Następnym krokiem w reakcji na stres jest pobudzenie, a raczej jego siła. W przypadku niewielkiego pobudzenia z reguły w badaniach zauważano poprawę jakości wykonania danej pracy, w przypadku zbyt dużego pobudzenia, jakość ta spadała. Ostatnim elementem reakcji na stres jest znalezienie motywacji do pogrzebania różnicy między zaobserwowanym, zagrażającym stanem, a strefą komfortu i przyzwyczajeń jednostki. W tym przypadku może dojść do powstania zachowań kompensacyjnych, które będą miały na celu wyeliminowanie niepożądanego czynnika z zakresu postrzeganie jednostki. Wyróżnia się tutaj między innymi: wyszukiwanie informacji na temat stanu zagrożenia, by je zbagatelizować, podejmowanie bezpośrednich działań w celu zlikwidowania zagrożenia, powstrzymanie się od działań, by zagrożenie samo odeszło, zmiany własnego postrzeganie, by te lepiej odpowiadało rzeczywistości.

Jak walczyć ze stresem w pracy?

Niezależnie od rodzaju sytuacji, ważne jest, aby w pracy minimalizować czynnik stresu, ponieważ w dużym stopniu wpływa on na pracę jednostki i całego zespołu. Równie istotnym jest przekazywanie wiedzy innym członkom zespołu, jak tworzyć zgrane i wolne od stresu środowisko pracy. Najlepszymi sposobami na opanowanie stresu jest kilka ćwiczeń interpersonalnych, ale również i introspekcyjnych. Przede wszystkim, na samym początku warto zastanowić się, czy obecne zachowanie jednostki nie jest podyktowane przez stres. Należy zwrócić uwagę w szczególności na zwiększone spożycie używek, absencje w pracy, chęć jej zmiany oraz cechy osobowościowe takie jak niską samoocenę, WZA, zewnętrzne poczucie kontroli czy negatywną emocjonalność. Z reguły pierwszym krokiem do opanowania stresu jest zdanie sobie z niego sprawy.

Uświadomienie sobie własnej reakcji stresowej oraz opisanie jej cech pozwala na dobór środków, które pomogą w jej zneutralizowaniu. Wyróżnia się tutaj trzy główne sposoby „walki” ze stresem. Pierwszym z nich jest przekształcenie percepcji jednostki tak, by uznawała daną sytuację za mniej stresującą. Drugim jest zmienienie środowiska pracy jednostki tak, by sytuacja stresowa nie występowała. Trzecim jest zwiększenie odporności na stres.

Jak unikać stresu w pracy?

Przekształcenie sposobu myślenia o sytuacji stresowej wymaga dosłownie „spojrzenia z innej perspektywy” na daną sytuację, co pozwala odkryć inny punkt widzenia, a to z kolei łatwo można przekształcić w pozytywne dla organizmu zachowanie w reakcji na stres. Dużą rolę w zmienianiu swojej perspektywy wnosi również zdolność do właściwego oceniania bodźców – w dużej ilości przypadków reakcja stresowa jest nieadekwatna w stosunku do bodźców z racji istnienia ekstremalnych wyobrażeń na temat swoich możliwości i powinności. Równie ważna jest umiejętność selektywnego ignorowania stresujących bodźców lub izolowaniem się od emocjonalnego aspektu danego zdarzenia. 
W przypadku zmiany środowiska pracy tak, by nie generowało już stresogennych sytuacji, potrzebna jest dyscyplina i odpowiednia hierarchizacja działań. W zależności od celów zawodowych oraz możliwości dostosowuje się odpowiednią ilość czasu do zadania. Właściwie układając swój plan prac, chronimy się przed pośpiechem, który jest często dużym stresorem. Równie ważnym czynnikiem dla zmiany środowiska pracy jest stworzenie atmosfery wsparcia społecznego. Treningi opierające się na wyrażaniu uznania kogoś zasług pozwalają na stworzenie atmosfery, która sprzyja dobrej współpracy między członkami zespołu. Nie opiera się to jedynie na „przyjacielskości”, ale również na dzieleniu się swoją wiedzą z zagadnień, które są stresogenne dla innych. 
Ostatnim sposobem „pokonania stresu” jest polepszenie swojej kondycji psychofizycznej, tj. zwiększenie swojej odporności na reakcję stresową. Ważne w tym przypadku jest prawidłowe odżywianie się oraz aktywność fizyczna, jak również równowaga w rozdziale między życiem zawodowym a pozazawodowym. Należy tutaj zwrócić uwagę na szczególną rolę relaksu oraz czasu wolnego, który pozwala odciągnąć umysł od sytuacji generujących stres.

Stresująca praca i jak radzić sobie ze stresem w miejscu pracy?

Stres w pracy jest dla wielu codziennością, choć niewiele osób potrafi podejść do niego świadomie i nie dać się opanować irracjonalizmom, do których powstawania się przyczynia. Ważne jest, by na każde zdarzenie mogące wywoływać stres spojrzeć z odpowiedniej perspektywy, właściwie ocenić jego prawdziwe zagrożenie, a następnie wybrać jedną z metod poradzenia sobie z nim. Masz tak opracowany schemat działania w przypadku sytuacji zagrożenia, żaden stres nie będzie straszny.