Blizna po cesarce – sprawdź, jak ją pielęgnować

Pielęgnacja blizny po cesarskim cięciu zapobiega tworzeniu się bliznowców a także wielu konsekwencjom, takim jak dolegliwości ze strony różnych narządów. Można ją zacząć już kilka dni po zabiegu i kontynuować przez kilka miesięcy. Wyjaśniamy, jak dbać o bliznę po cesarce, czy warto stosować plastry i maści na bliznę oraz czy może pojawić się ból blizny po cesarce.

Cięcie cesarskie jest obecnie najczęściej wykonywanym położniczo-ginekologicznym zabiegiem operacyjnym na świecie i obserwuje się tendencję wzrostową w tym zakresie, mimo raportu Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), według którego odsetek cesarskich cięć wynoszący 10-30 procent można uznać za bezpieczny. W Polsce około 40 procent ciąż jest rozwiązywanych przez cesarskie cięcie. 

Jak wygląda cesarskie cięcie? Jest to operacja polegająca na nacięciu powłok brzusznych na długości około 15 cm, w dolnej części brzucha nad wzgórkiem łonowym (czasami wykonywane jest cięcie pionowe, biegnące do pępka). Rozcinana jest skóra, mięśnie i macica w celu bezpiecznego wyjęcia płodu. Operacja wykonywana jest najczęściej ze znieczuleniem ogólnym. Trwa około 30 minut. Po cesarskim cięciu kobieta pozostaje w szpitalu od 3 do 6 dni.

Wskazaniami do wykonania cesarskiego cięcia jest zagrożenie rodzącej lub zagrożenie płodu (lub oba te czynniki występujące jednocześnie). Takie rozwiązanie ciąży jest zwykle uznawane za mniej bolesne, łatwiejsze i bezpieczniejsze. Jednak niewiele pacjentek posiada wiedzę na temat tego, jak postępować z blizną po cesarskim cięciu, wiedza ta nie jest im także zwykle przekazywana podczas pobytu na oddziale ginekologiczno-położniczym. Świadome pacjentki z własnej inicjatywy korzystają z pomocy fizjoterapeutów uroginekologicznych i podejmują działania mające na celu przywrócenie prawidłowej ruchomości blizny, jej oddzielenie od otaczających tkanek oraz przeciwdziałanie powstawaniu zrostów, które mogą być źródłem wielu problemów.

Szacuje się, że odsetek zrostów po cesarskim cięciu wynosi od 46 do 100 procent i rośnie z każdym kolejnym zabiegiem. Zrosty te mogą powodować wiele dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, układu moczowego czy rozrodczego, takich jak chroniczne bóle miednicy, obstrukcje wywoływane tzw. „ciasnym jelitem”, dyspareunia (ból podczas współżycia) czy niepłodność. 

Odległymi konsekwencjami zrostów mogą być zespoły bólowe narządu ruchu, zaburzenie wzorca postawy ciała i chodu, zmiana napięcia oraz długości spoczynkowej antagonistycznych grup mięśni, zmiana geometrii i zmniejszenie elastyczności powięzi. Mogą się pojawić bóle głowy, zespoły bólowe kręgosłupa i miednicy. Często dolegliwości tych nie wiąże się z wykonaną wcześniej operacją i obecnością blizny po cesarskim cięciu.

Z tego powodu ważne jest odpowiednie postępowanie dotyczące blizny podjęte już w krótkim czasie po wykonaniu cesarskiego cięcia.

Jak dbać o bliznę po cesarce? 

Blizna to nadmierna tkanka bliznowata rozrastająca się w obrębie uszkodzonej skóry. Wyróżnia się kilka jej typów, takich jak blizna prawidłowa – jasna i płaska i blizna nieprawidłowa – czerwona blizna po cesarce, powodująca świąt i bolesność i wystająca ponad powierzchnię skóry. Taka blizna z upływem czasu zwykle staje się blizną płaską. Blizna przerosła liniowa jest czerwona, lekko uniesiona i sporadycznie wywołuje świąd i ból oraz nie wykracza poza zarys rany, blizna przerosła o dużej powierzchni to blizna wypukła i czasem swędząca. Mały bliznowiec to blizna wykraczająca poza zarys ramy, a duży bliznowiec to duża wypukła i bolesna lub swędząca blizna, wykraczająca poza obrys rany.

Brzydka blizna po cesarce to najczęściej taka, której towarzyszy bliznowiec. Do tworzenia się blizny przerostowej lub bliznowca może przyczynić się zbyt duże napięcie w obrębie zszytych tkanek. W likwidacji tego napięcia pomagają techniki bezpośrednie i pośrednie obejmujące terapię manualną. Należy do nich: drenaż limfatycznym, masaż głęboki oraz rozluźnianie mięśniowo-powięziowe, a także autoterapia.

W I etapie gojenia, który obejmuje pierwszych 7 dni po operacji, nie wykonuje się bezpośredniej pracy z blizną, ponieważ jeszcze wtedy nie jest ona uformowana. Jednak te dni są kluczowe dla tworzenia się zrostów pooperacyjnych i w tym czasie można wykonywać drenaż limfatyczny okolic sąsiadujących z blizną, czyli brzucha i kończyn dolnych. Przyczynia się on do zmniejszenia obrzęku pooperacyjnego i umożliwia odpływ limfy, co przyspiesza gojenie. Drenaż limfatyczny wykonuje się za pomocą delikatnych chwytów, dostosowanych do rytmu oddechowego.

W II fazie, zwanej fazą rozrostu, podczas której następują proliferacja (mnożenie komórek) i angiogeneza (proces tworzenia naczyń włosowatych) i który trwa od 6 do 8 tygodniu po operacji, można kontynuować wykonywanie drenażu limfatycznego i objąć nim okolicę blizny i samą bliznę. Masaż blizny po cesarce wykonuje zwykle wykwalifikowany fizjoterapeuta. Można do jego stosowania użyć preparatów kosmetycznych zalecanych do leczenia blizn. Można w tym czasie także zastosować plaster na bliznę po cesarce.

Ważna jest także autorerapia, czyli edukacja pacjentki, która powinna wykonywać odpowiednie ruchy i chwyty terapeutyczne samodzielnie w domu, najlepiej dwa razy dziennie po 20 minut.

Faza III to faza modelowania lub przebudowy blizny, trwa ona od około pół roku do dwóch lat po operacji. W tym czasie można zastosować techniki bezpośredniej pracy z blizną. Wtedy można także ocenić, czy doszło do powstania zrostów. Zwykle dokonuje się tego poprzez unoszenie blizny (powinna się ona unosić jako część skóry i nie pociągać za sobą tkanek leżących głębiej).

W tym czasie, czyli do dwóch lat od wykonania zabiegu, możliwy jest remodeling blizny w pełnym zakresie (później jest to także możliwe, ale w ograniczonym stopniu). W tym czasie blizna jest już wygojona, więc można stosować masaż głęboki i bardziej zdecydowane (czasem bolesne) techniki mające na celu rozluźnianie mięśniowo-powięziowe.

Do specjalnych technik stosowanych wówczas mogą należeć – przełamywanie blizny, pionowe unoszenie blizny, rolowanie blizny z tkanką podskórną oraz inne zabiegi. Może je także, po odpowiednim przeszkoleniu, wykonywać samodzielnie sama pacjentka.

Plastry na bliznę po cesarce czy maść – co wybrać? 

Oprócz fizjoterapii, co na blizny po cesarce jest najlepsze? Pomocniczo można,. już podczas II etapu gojenia, stosować zarówno plastry jak i maści. 

Plastry na bliznę po cesarce działają w ten sposób, że odsuwają skórę i tkankę podskórną od powięzi. Ułatwiają one redukcję obrzęku i poprawiają cyrkulację krwi. Zastosowanie plastra umożliwia także zbliżanie brzegów blizny do siebie, co zapobiega jej rozciąganiu i tworzeniu blizn przerostowych oraz bliznowców.

W aptekach można dostać różne rodzaje takich plastrów. Zwykle zaleca się ich stosowanie do trzech miesięcy po operacji, czyli w II etapie gojenia.

Maści lub żele stosowane na blizny zawierają zwykle kilka składników aktywnych, takich jak wyciąg z cebuli morskiej, który działa przeciwzapalnie i przeciwobrzękowo, heparyna (działa przeciwzapalnie, poprawia uwodnienie i rozluźnia struktury kolagenu), alantoina, która stymuluje ziarninowanie rany i pobudza regenerację naskórka czy silikon, zapewniający odpowiednie nawilżenie rany.

Maść na bliznę po cesarce może także zawierać kwas hialuronowy, który umożliwia swobodny przepływ osocza i jonów, kortykosteroidy, działające przeciwzapalnie oraz witaminy E i A. 

Preparaty te są polecane do pielęgnacji blizny, chociaż trudno ocenić ich skuteczność ze względu na małą liczbę badań naukowych. Wiele z nich nie zostało także przebadanych klinicznie.

Ból blizny po cesarce – co robić?

Ból blizny po cesarce w pierwszych dniach po operacji nie jest niczym niepojącym, tym bardziej jeśli nie towarzyszą mu takie objawy jak zaczerwienienie czy krwawienie. W miarę upływu czasu ból zmniejsza się i pojawia się sporadycznie, zwykle jest niewielki. Jeśli jest silny i nie mija, należy się skonsultować ze specjalistą, jakim jest ginekolog.

Rozejście się blizny po cesarce to powikłanie, którego przyczyną jest najczęściej niestosowanie się do zaleceń lekarza dotyczących ograniczenia aktywności fizycznej w ciągu dwóch miesięcy po zabiegu. Dotyczy to dźwigania ciężarów (w pierwszym miesiącu można nosić do 1 kg, w kolejnym – do 2 kg), podejmowania forsownych ćwiczeń, wyczerpujących wędrówek czy wypraw pieszych, biegania itd.

Gdy przestrzega się tych zaleceń, nic niepokojącego nie powinno się wydarzyć. Jeśli pacjentka dba o bliznę, stosując zalecenia fizjoterapeuty uroginekologicznego, codziennie pracuje z blizną, pomocniczo stosując plastry lub żele, dolegliwości bólowe nie powinny się pojawiać 

Gdy występuje blizna po cesarce zgrubienie jest wyczuwalne przez kilka miesięcy po zabiegu, później, po odpowiednim pielęgnowaniu, blizna staje się płaska.

Źródła: 
Wysocka D., Ocena wiedzy kobiet po operacji cięcia cesarskiego na temat fizjoterapii blizny pooperacyjnej, praca magisterska, 2019, Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego
Chochowska M., Marcinkowski J.Tl, Kumberg A., Terapia manualna w pracy z blizną po operacji cięcia cesarskiego, Hygieia Public Health, 2017, 52 (5), 151-156