Brak okresu - skąd się bierze

Okresowe występowanie regularnych krwawień miesiączkowych jest wykładnikiem zdrowia kobiety i możliwości do posiadania potomstwa. Brak miesiączki świadczy o zachwianiu równowagi hormonalnej. Dowiedz się skąd bierze się brak miesiączek i jakie mogą być tego przyczyny. Jak przywrócić miesiączkowanie?

Skąd bierze się brak okresu?

Występujące cyklicznie zmiany w układzie płciowym kobiety (cykl miesiączkowy) to skomplikowany proces regulowany przez hormony osi podwzgórze-przysadka-jajniki. Celem nadrzędnym jest wytworzenie i uwolnienie dojrzałej, gotowej do zapłodnienia komórki jajowej oraz jej implantacja (zagnieżdżenie się) w błonie śluzowej jamy macicy. Gdy nie dojdzie do zapłodnienia, jajeczko (oocyt) obumiera, a rozpulchnione endometrium złuszcza się podczas comiesięcznego krwawienia. Fizjologicznie, dziewczynki powinny rozpocząć miesiączkowanie między 9. a 16. rokiem życia (średnia w Polsce to 12-13 r.ż.). Na początku miesiączki mają prawo być nieregularne, jednak z czasem cykle się stabilizują. Menopauza, czyli ostatnia miesiączka w życiu kobiety, występuje między 45. a 55. rokiem życia.

Istnieje bardzo wiele przyczyn braku miesiączki. Mówiąc ogólnikowo brak miesiączki bierze się z zachwiania równowagi hormonów, które muszą działać bardzo precyzyjnie, żeby cykl miesiączkowy przebiegał prawidłowo. Istotne jest rozróżnienie pierwotnego od wtórnego braku miesiączki. Pierwotny brak miesiączki rozpoznajemy u dziewcząt, które ukończyły 16 lat i nie wystąpiła u nich miesiączka. Wtórny brak miesiączki rozpoznajemy wtedy, gdy kobieta przestała miesiączkować na co najmniej 6 miesięcy. Zawsze przed rozpoczęciem diagnostyki braku miesiączki trzeba wykluczyć ciążę wykonując test ciążowy.

Brak okresu - przyczyny

Przyczyn braku miesiączek jest bardzo wiele. Żeby je uszeregować pod względem diagnostycznym, Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) sklasyfikowała je w 7 klasach.  Do grupy pierwszej związanej z niewydolnością podwzgórzowo-podwzgórzową, zaliczamy brak miesiączki w przypadku: niedorozwoju przysadki, anoreksji, bulimii czy udaru przysadki. Do grupy drugiej zakwalifikowano takie przyczyny jak niewydolność ciałka żółtego czy zespół policystycznych jajników (PCOS). Grupę trzecią stanowią zespoły związane z niedoczynnością jajników, np. przedwczesne wygaśnięcie ich czynności. Kolejne grupy stanowią takie patologie jak wady wrodzone macicy, obecność guzów czy innych zmian w obrębie przysadki.

Najczęstszą przyczyną wtórnego braku miesiączki u kobiet w Polsce jest podwzgórzowy czynnościowy brak miesiączki. Powstaje on na skutek braku lub niewystarczającego pulsacyjnego uwalniania gonadoliberyn. Do rozwoju tej choroby dochodzi w wyniku działania silnych impulsów stresowych takich jak: ujemny bilans energetyczny związany ze znaczną utratą masy ciała, ujemny bilans energetyczny związany ze zwiększonym wysiłkiem fizycznym oraz stres psychiczny. Występowanie podwzgórzowego czynnościowego braku miesiączki jest ściśle powiązane ze stosowaniem rygorystycznej diety połączonej z intensywnym treningiem fizycznym, w szczególności u zawodowych sportsmenek.

Warto zatrzymać się przy braku miesiączki związanym ze zbyt dużym stężeniem prolaktyny. Prolaktyna jest hormonem produkowanym w przysadce mózgowej, odpowiadającym głównie za laktację. Prolaktyna ma też zdolność do hamowania uwalniania gonadoliberyn, których pulsacyjne uwalnianie jest niezbędne do zainicjowania cyklu miesiączkowego. Zwiększone stężenie tego hormonu może być wynikiem guza przysadki – prolactinoma. Inne czynniki takie jak stres, wzmożony wysiłek fizyczny (np. wyczynowe uprawianie sportu) czy przyjmowanie leków przeciwpsychotycznych mogą powodować zwiększone uwalnianie prolaktyny.

Jak wywołać okres?

Leczenie braku miesiączek powinno być prowadzone przez doświadczonego lekarza ginekologa-endokrynologa. Przywrócenie miesiączek jest zależne od przyczyny ich braku, dlatego tak ważna jest wnikliwa diagnostyka hormonalna.

W niektórych przypadkach niezbędne może być leczenie hormonalne – estrogenami, agonistami receptorów dopaminowych hamującymi wydzielanie prolaktyny czy hormonami tarczycy. Gdy przyczyną braku miesiączki jest nieprawidłowa budowa macicy postępowanie z wyboru jest operacyjne. Podobnie, w wypadku dużych guzów przysadki leczeniem z wyboru jest operacja neurochirurgiczna.

Wskazane jest też unikanie stresów, prawidłowe odżywianie się – regularne spożywanie 5 posiłków dziennie oraz ograniczenie intensywnych aktywności sportowych. Przy podejrzeniu braku miesiączki wynikającego z zaburzeń psychicznych zalecana jest także konsultacja psychiatryczna.

Źródła:

1. Skelton AK. Menstrual disorders. Springer International Publishing Switzerland 2017 P.M. Paulman et al. (eds.), Family Medicine,
2. Hickey M, Balen A. Menstrual disorders in adolescence: investigation and management. Human reproduction update. 9 (5), 493-504, 2003.
3. Williams CE, Creighton SM. Menstrual Disorders in Adolescents: Review of current practice. Homrone Research in Paediatrics 2012;78:135-143.
4. Czyżyk A. Czynnościowy podwzgórzowy brak miesiączki – sztywność naczyń i centralne parametry hemodynamiczne. Uniwersytet Medyczny im Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.