Czy jedzenie niemytych owoców w lesie może być niebezpieczne dla zdrowia?

Latem i wczesną jesienią wiele osób chętnie wybiera się na tereny leśne żeby zbierać jagody, maliny czy jeżyny. Takie owoce są smaczne i zdrowe, nadają się do jedzenia na surowo a także do przygotowania wielu pysznych, letnich dań. Nieraz jednak słyszymy komunikaty o zagrożeniach związanych ze spożywaniem ich bez uprzedniego umycia lub obróbki termicznej. Niektórzy stosują się do zaleceń inspekcji sanitarnych, jednak wiele osób uważa je za przesadną ostrożność i zjada owoce prosto z krzaka. Dowiedz się jakie zagrożenie dla zdrowia stanowi spożywanie niemytych owoców i jak należy je przygotować, żeby były bezpieczne.

Bąblowica – czym jest

Echinokokoza, zwana często bąblowicą co roku jest wykrywana u około 40 osób w Polsce. Ta choroba o tajemniczej nazwie wywoływana jest przez dwa gatunki tasiemców - Echinococcus granulosus i Echinococcus multilocularis. Naturalnymi żywicielami tych pasożytów są psy, wilki, lisy, rzadziej koty i inne zwierzęta mięsożerne. Niewielkie tasiemce bytują w jelicie cienkim tych zwierząt, gdzie wytwarzają jaja wydostające się wraz z kałem. To właśnie jaja są formą inwazyjną, którą możemy się zarazić spożywając zanieczyszczone odchodami zwierząt owoce, warzywa czy wodę. Do zakażenia może dojść także poprzez brudne ręce. W organizmie człowieka z jaj wylęgają się larwy, które mogą migrować i rozwijać się w różnych narządach, uszkadzając je. Echinococcus granulosus wywołuje tzw. bąblowicę jednojamową. Z połkniętych jaj w żołądku lub jelicie cienkim uwalniają się tzw. onkosfery, które przenikają do naczyń krwionośnych. Razem z krwią wędrują po całym organizmie trafiając do różnych narządów, w których przekształcają się w bąblowca. Bąblowiec jest kulistą larwą rosnącą powoli (ok. 5 mm rocznie) wytwarzającą wewnątrz kolejne pokolenia tasiemców, gotowych do inwazji w razie pęknięcia otaczającej je torebki. Najczęstszą lokalizacją torbieli bąblowcowej jest wątroba, ale zdarzają się także przypadki jej wzrostu w płucach, nerkach, mięśniach, kościach, a nawet mózgu czy oku. W zależności od lokalizacji i uciskanych przez rosnącą larwę struktur objawy mogą pojawić się od kilku miesięcy do nawet kilkunastu lat po spożyciu jaj tasiemca. Echinococcus multilocularis odpowiedzialny jest za rozwój bąblowicy wielokomorowej. Do zakażenie dochodzi podobnie jak w przypadku E. granulosus po spożyciu pokarmu zanieczyszczonego jajami. Larwa najczęściej umiejscawia się w wątrobie, gdzie tworzy wypustki wnikające w jej tkankę. W miarę wzrostu larwy w jej sąsiedztwie wytwarzają się kolejne niewielkie pęcherzyki, w których mogą powstać komory lęgowe z inwazyjnymi tasiemcami. Wzrost tasiemca przypomina nowotwór złośliwy, nacieka on tkankę wątrobową może także dawać przerzuty drogą naczyń krwionośnych do płuc, rzadziej do mózgu. Na przestrzeni lat rozwijający się pasożyt zajmuje narząd doprowadzając do jego niewydolności.

Bąblowica – objawy

Moment zakażenia i wędrówki onkosfer do narządów docelowych najczęściej pozostaje bezobjawowy, podobnie jak początkowa faza ich wzrostu. Objawy związane są z uciskiem na otaczające tkanki i zależne od umiejscowienia larwy. W echinokokozie jednojamowej zlokalizowanej w wątrobie torbiel bąblowcowa może uciskać przewody żółciowe powodując żółtaczkę mechaniczną. Ucisk nerek oraz moczowodów jest związany z zaburzeniami oddawania moczu, może także przypominać kolkę nerkową. Obecność bąblowca w płucach objawia się często przewlekłym kaszlem, dusznością i krwiopluciem, może także powodować wtórne infekcje bakteryjne dróg oddechowych. Cysty umiejscowione w mózgu powodują różnego rodzaju zespoły neurologiczne i psychoorganiczne, zaś zlokalizowane w oku mogą prowadzić do znacznego upośledzenia widzenia. Ponadto nierzadko dochodzi do pęknięcia torbieli i rozsiewu znajdujących się w niej form inwazyjnych, a także wstrząsu anafilaktycznego spowodowanego reakcją alergiczną na uwolniony z cysty płyn. Echinokokoza wielojamowa początkowo również nie daje żadnych objawów. Z czasem jej przebieg przypomina do złudzenia chorobę nowotworową z charakterystycznym powiększeniem zajętej wątroby, śledziony, żółtaczką i wodobrzuszem. Nieleczona echinokokoza wielokomorowa prowadzi do całkowitej niewydolności wątroby i zgonu w przeciągu około 10 lat.

Bąblowica – leczenie

Leczenie bąblowicy jednojamowej może polegać na chirurgicznym usunięciu torbieli lub drenażu jej zawartości. W przypadkach nieoperacyjnych stosuje się leki przeciwpasożytnicze. Rokowanie jest dobre, usunięcie torbieli najczęściej prowadzi do całkowitego wyleczenia. Echinokokoza wielojamowa związana jest z o wiele gorszym rokowaniem. Po rozpoznaniu przeprowadza się zabieg chirurgiczny polegający na wycięciu zmienionych tkanek. Następnie pacjenci otrzymują chemioterapię przez okres 2 lat. W przypadkach zajęcia znacznej części narządu może być konieczne jego przeszczepienie. Pomimo zastosowania leczenia skojarzonego choroba jest związana z wysokim ryzykiem nawrotów i śmiertelnością sięgającą 30 – 80%. Jak się uchronić przed bąblowicą? Pomimo, że bąblowica nie należy do częstych chorób, jej skutki mogą być bardzo groźne dla zdrowia i życia. Warto więc pamiętać o podstawowych zasadach pozwalających uniknąć zakażenia. Przede wszystkim należy dbać o właściwą higienę rąk myjąc je dokładnie przed przygotowywaniem i spożyciem posiłków. Owoce (w szczególności leśne) i warzywa przed zjedzeniem powinny zostać starannie umyte. Nie należy także pić surowej wody z nieznanych źródeł. Domowe zwierzęta mogące być nosicielami tasiemców i innych pasożytów powinny być regularnie odrobaczane według zaleceń lekarza weterynarii.

Źródła:

1. Antoni Deryło. Parazytologia i akaroentomologia medyczna. Wydawnictwo naukowe PWN 2002.
2. Centers for Disease Control and Prevention – echinococcosis. https://www.cdc.gov/parasites/echinococcosis/biology.html
3. Enrico Brunetti, Peter Kern, Dominique Angèle Vuitton, Writing Panel for the WHO-IWGE. Expert Consensus for the diagnosis and treatment of cystic and alveolar echinococcosis in humans. Acta Trop. 2010 Apr;114(1):1-16.
4. Franz J Conraths, Carolina Probst, Alessia Possenti  i wsp. Potential risk factors associated with human alveolar echinococcosis: Systematic review and meta-analysis. PLoS Negl Trop Dis. 2017 Jul 17;11(7).
5. Główny Inspektorat Sanitarny - kampania Bezpieczne wakacje