Czy warto nosić naszyjnik z bursztynu? Właściwości tego kamienia potrafią zaskoczyć!

Bursztyn to kopalna żywica drzew iglastych, używana od wieków do wyrobu biżuterii oraz luksusowych ozdób. Przypisuje się jej także pewne właściwości zdrowotne, których jednak nie potwierdziły badania naukowe. Wyjaśniamy, skąd się bierze bursztyn i jakie ma zastosowanie.

Bursztyn, albo jantar lub amber (ang.) to kopalna żywica drzew iglastych. Ma formę brył o różnej wielkości, które mogą zawierać szczątki zwierząt lub roślin czyli tzw. inkluzje.

Rozpoznano dotychczas ponad 100 rodzajów bursztynów. Najstarsze znaleziono w skałach karbońskich pochodzących sprzed 300 milionów lat. Niektóre posiadają własne nazwy takie jak cedaryt, gedanit, glessyt, rumenitczy stantienit. 

W Polsce najbardziej znany jest sukcynit, zwany także bursztynem bałtyckim, który jest najwcześniej i najlepiej poznanym rodzajem bursztynu. Największa odnaleziona jego bryła ważyła prawie 10 kg.

Bursztyn bałtycki ma wiele odmian, które różnią się kolorami i stopniem przezroczystości. Zwykle jest żółty, ale może mieć także barwę mleczno-białą, czerwonawą lub brunatną, a nawet niebieskawą lub zielonawą.

Bursztyn – skąd się bierze? 

Bursztyn bałtycki powstał w wyniku przeobrażenia się żywicy drzew iglastych, które rosły w okresie środkowego paleogenu, czyli około 40 milionów lat temu, na północnym i wschodnim wybrzeżu morza wypełniającego wschodnią część basenu Morza Północnego.

Żywica tych drzew trafiła do morza przez rzeki i spływy powierzchniowe i w środowisku morskim uległa diagenezie (jest to proces tworzenia skał przez łączenie ziaren skalnych), przede wszystkim polimeryzacji, w wyniku której powstają cząsteczki o większej masie cząsteczkowej. 

Procesy te doprowadziły do zmian cech fizykochemicznych żywicy, przede wszystkim do wzrostu twardości i temperatury topnienia i do powstania bursztynu. Jego kawałki były przenoszone przez prądy płynące wzdłuż brzegu i osadzane w piaskach, mule i ile. 

Początki pozyskiwania bursztynu sięgają trzeciego tysiąclecia przed naszą erą. Jako cenny kruszec bursztyn stał się przedmiotem wymiany handlowej. Pierwsze zorganizowane wyprawy po ten surowiec miały miejsce w V wieku p.n.e. Odbywały się  Szlakiem Bursztynowym, czyli szlakiem handlowym między europejskimi krajami basenu Morza Śródziemnego a ziemiami leżącymi nad Bałtykiem.

Początkowo bursztyn był pozyskiwano przez wyławianie z morza. Wydobycie metodami górniczymi zaczęło się rozwijać w XVIII wieku. Obecnie w Polsce jest około 750 miejsc, w których w przeszłości znajdowano lub wydobywano bursztyn bałtycki.

Obecnie pozyskanie bursztynu odbywa się przy okazji prowadzenia prac geologicznych, na jego wydobycie potrzebna jest koncesja (nie wymaga jej ręczne amatorskie zbieranie na plaży i płytkim podbrzeżu). 

Bursztyn - zastosowanie

Bursztyn od chwili jego odkrycia miał szerokie zastosowanie. Ponieważ podczas palenia surowiec ten wydziela charakterystyczny zapach, używano go w starożytnej Grecji jako kadzidła podczas obrzędów religijnych.

Od wieków był także wykorzystywany do wyrobu luksusowych ozdób. Robiono z niego także ołtarzyki, szkatuły, kabinety, w które wyposażano dwory w całej Europy. 

Z tego surowca powstała słynna Bursztynowa Komnata, którą zamówił u gdańskich mistrzów na początku XVIII wieku Fryderyk I do swojego podberlińskiego pałacu Charlottenburg. W tym samym czasie car Piotr I otrzymał ją jako dowód przyjaźni od Fryderyka Wilhelma. Umieszczona została w pałacu w Carskim Siole koło Sankt Petersburga, podczas wojny została skradziona. Obecnie w pałacu Katarzyny I w Carskim Siole znajduje się jej kopia.

W Polsce bursztyn jest najbardziej znanym  kamieniem jubilerskim, często jest łączony ze srebrem i wykorzystywany do wyrobu naszyjników, bransoletek czy pierścionków. Do celów jubilerskich wykorzystuje się w naszym kraju co roku od 60 do 150 ton bursztynu.

Liderem światowego bursztynnictwa w dziedzinie oryginalnej biżuterii i wyrobów artystycznych jest Gdańsk. 

Bursztyn jest stosowany również do wyrobu farb i politur oraz pigmentów. Kwas bursztynowy pełni rolę surowca do produkcji tworzyw sztucznych, takich jak polibursztynian butylenu czy poliuretany, rozpuszczalniki i plastyfikatory.

Bursztyn posiada właściwości elektrostatyczne i przy pocieraniu elektryzuje się ujemnie, przyciągając lekkie drobne okruchy. Silnie pocierany lub podgrzany wydziela przyjemny żywiczny zapach. Pali się jasnym kopcącym płomieniem.

Bursztyn – właściwości lecznicze 

Od wieków bursztynowi przypisywano właściwości magiczne i lecznicze. Pierwsze informacje na ten temat rozpowszechniane były już w starożytnej Grecji i Rzymie, pisali o tym Hipokrates (V–IV wiek p.n.e.) czy Pliniusz Starszy (I wiek n.e.). 

Grecy zauważyli, że bursztyn przyciąga lekkie drobne przedmioty, więc uważali, że tak samo może „wyciągnąć” z ciała chorobę, dlatego masowali się bursztynowymi kamieniami, aby złagodzić bóle pleców, stawów, gardła czy zębów.

Leczono nim dolegliwości żołądka, serca, a także zaburzenia psychiczne. Uważano, że jest panaceum na wszelkie przypadłości zdrowotne.

Także obecnie bursztyn jest zalecany przez zwolenników medycyny niekonwencjonalnej, którzy twierdzą, że pobudza on system nerwowy, reguluje pracę serca, nerek i jelit, działa przeciwzapalnie i antytoksycznie. Noszenie ozdób, szczególnie naszyjnków, z bursztynem jest zalecane w chorobach tarczycy.

Jednak nie ma badań potwierdzających takie właściwości bursztynu. 

Niektórzy powołują się na badania przeprowadzone na Uniwersytecie w Hamburgu, które wykazały pozytywne działanie kwasu bursztynowego na metabolizm komórkowy, oraz na badania, które odbywały się w Kijowskim Naukowo-Badawczym Instytucie Gruźlicy i Chirurgii Klatki Piersiowej i potwierdziły jego działanie u pacjentów z problemami sercowo-krążeniowymi oraz w odbudowie organizmu po chorobie.

Zwolennicy bursztynu twierdzą też, że emituje on ujemne jony, które pozytywnie wpływają na jonizację powietrza w pomieszczeniach i neutralizują zły wpływ fal elektromagnetycznych, na przykład wysyłanych przez urządzenia domowe i biurowe.

Bursztyn jest natomiast sprawdzonym składnikiem preparatów kosmetycznych, na przykład maści bursztynowej, która zawiera nalewkę bursztynową. Natłuszcza ona skórę i wpływa na jej ukrwienie, a związki z grupy terpenów działają relaksująco na mięśnie. 

Naszyjnik i nalewka z bursztynu – właściwości

Nalewka z burszynu powstaje przez zalanie umytych okruchów tego surowca czystym mocnym alkoholem. Pd dwóch tygodniach nalewka jest gotowa. Nie trzeba jej przecedzać, bursztyn się w niej nie rozpuszcza.  Można ją pić, stosując łyżeczkę dziennie lub stosować zewnętrznie na bolące mięśnie i stawy.

Uważa się, że nalewka z burszynu ma właściwości, ktore wzmacniają odporność, łagodzą objawy przeziębienia, kataru, gorączki oraz bóle reumatyczne i bóle mięśni.

Jednak jej właściwości nie zostały naukowo udowodnione, podobnie jak właściwości jakie ma naszyjnik z bursztynu. Nie wykazano, że bursztyn ma właściwości lecznicze i że tarczyca może być zdrowsza, gdy nosi się go nosi.

Z pewnością jest piękną ozdobą i jako taka wpływa na lepsze samopoczucie noszącego, a to, jak wiemy, na pewno ma pozytywny wpływ na zdrowie.

Źródła: 

Bursztyn/Amber, opracowanie opublikowane przez Państwowy Instytut Geologiczny, Państwowy Instytut Badawczy, 2019
Geneza powstania bursztynu, Państwowy Instytut Geologiczny, Państwowy Instytut Badawczy
Pasek M., Dróżdż M., Konfrontacja zasobów wiedzy ludowej i akademickiej na temat leczniczych właściwości bursztynu i dostęp do nich w instytucjach naukowych Gdańska., W: Bursztyn, wczoraj – dziś – jutro, red. naukowa Olszewski-Strzyżowski D.J., Gdańsk 2018, 187-199