Czym jest bakteria E coli i kiedy stanowi zagrożenie?

Bakteria Escherichia coli, czyli pałeczka okrężnicy, towarzyszy nam od urodzenia. Zasiedlając przewód pokarmowy pełni pożyteczne funkcje, jeśli znajdzie się w wodzie (nie tylko pitnej) lub jedzeniu, może stać przyczyną infekcji układu pokarmowego. Pojawiając się w moczu może doprowadzić do zakażenia układu moczowego. Zdarzają się przypadki infekcji skórnych, zapalenia zatok obocznych nosa, serca, tarczycy a nawet - zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych czy kości, spowodowane Escherichią coli.

Bakteria Escherichia coli – gdzie występuje?

Escherichia coli, określana bakterią E. coli, jest gatunkiem bardzo ważnym z punktu widzenia klinicznego i epidemiologicznego. W obrębie tego gatunku znajdują się bakterie chorobotwórcze dla człowieka, jak również niepatogenne, wchodzące w skład flory przewodu pokarmowego. Escherichia coli zasiedla organizm ludzki już kilka godzin po porodzie i towarzyszy mu przez całe życie. W jelicie grubym pełni pożyteczne funkcje: bierze udział w rozkładzie pokarmu, produkcji witamin z grupy B i K oraz kwasu foliowego. Czasami, w sprzyjających warunkach, może stać się przyczyną różnych chorób. W zależności od rodzaju szczepu E. coli może wywołać: biegunkę podróżnych, zespół hemolityczno-mocznicowy, krwotoczne zapalenie okrężnicy, zakrzepową plamicę małopłytkową, zakażenie układu pokarmowego, zapalenie płuc, infekcję układu moczowego. Ponadto, omawiana bakteria jest szeroko rozpowszechniona w środowisku naturalnym, przede wszystkim w glebie i wodzie. Dość łatwo może dojść do zakażenia E. coli, zarówno przez przeniesienie z własnego jelita grubego, jak i przez skażoną wodę oraz żywność. Objawy zakażenia pałeczką okrężnicy mogą stanowić bardzo duże zagrożenie dla zdrowia i życia.

Bakteria E. coli – sposoby zakażenia

Wśród dwóch głównych dróg dostania się bakterii E. coli do ludzkiego organizmu są nieumyte ręce oraz zakażony pokarm. Pałeczka okrężnicy często znajduje się w jedzeniu, a jej źródłem mogą być: surowe mięso (przede wszystkim wołowina), mleko i nabiał, warzywa i owoce oraz woda/lód. W przypadku nie spełnienia ogólnie przyjętych standardów higienicznych, może dojść do wyżej wymienionych chorób. Jedną z najpopularniejszych przyczyn zakażenia dróg moczowych bakterią E. coli jest niewłaściwa higiena okolicy krocza. Bakteria coli wydalana jest z kałem, co (szczególnie u kobiet), w związku z bliskim położeniem odbytu i ujścia cewki moczowej, może doprowadzić do nadkażenia dróg moczowych. Podobnie, gdy niewłaściwie się podcieramy, od odbytu w kierunku do cewki moczowej, wówczas bakteria dostaje się do dróg moczowych. Przy zakażeniu dróg moczowych należy wspomnieć też o zakażeniach szpitalnych, szczególnie podczas cewnikowania. Występowanie bakterii potwierdza się w posiewie moczu, a w przypadku ich obecności należy skonsultować się z lekarzem, gdyż mogą wywołać zakażenie pęcherza moczowego, a nawet odmiedniczkowe zapalenie nerek.

Bakteria E. coli – objawy zakażenia

Możliwość zakażenia bakterią E. coli jest łatwe, jednak bardzo prosto wyeliminować opisywany patogen, gdyż ginie on w temperaturze 60 stopni. W zwalczaniu omawianej bakterii pomocne są również środki dezynfekujące. Pałeczka okrężnicy często powoduje infekcje przewodu pokarmowego, których najbardziej typowymi objawami są: biegunka (wodnista lub krwista), bóle brzucha (ostre, skurczowe), nudności oraz wymioty, zawroty i bóle głowy, gorączka, ogólne osłabienie i odwodnienie organizmu. Wymienione objawy nie muszą towarzyszyć każdemu przypadkowi infekcji dróg pokarmowych powodowanemu przez E. coli. Jeśli powyższe symptomy utrzymują się przez przynajmniej 2 dni, to należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza, ponieważ z pozoru błache, często spotykane, bądź mało nasilone objawy, mogą spowodować powikłania pod postacią, np. anemii lub uszkodzenia nerek. Warto pamiętać, że u niektórych osób nie występują żadne objawy. Zwykle pierwsze objawy pojawiają się po 3 dniach od kontaktu z bakterią. Najbardziej narażone na zakażenie są małe dzieci i osoby starsze. U zdrowych osób bakterie Escherichia coli nie występują w moczu, a znajdujący się w nerkach i pęcherzu moczowym mocz jest jałowy. Pałeczka okrężnicy może przedostać się do układu moczowego i spowodować bakteriomocz. Najczęściej infekcja dotyczy dolnych dróg moczowych, czyli przede wszystkim pęcherza moczowego. Około 90 procent przypadków zapalenia pęcherza moczowego u kobiet przed menopauzą jest spowodowane tym uropatogenem. Wśród objawów zakażenia układu moczowego można wymienić: częste oddawanie moczu i ciągłe parcie na cewkę moczową, oddawanie moczu w nocy, ból, pieczenie i szczypanie podczas mikcji, ból w podbrzuszu, zmieniona barwa i zapach moczu, czasem występowanie krwi w moczu. W sytuacji, gdy dojdzie do zakażenia górnych dróg moczowych (odmiedniczkowe zapalenie nerek) może pojawić się gorączka, nudności i wymioty oraz bóle okolicy lędźwiowej. Taki stan należy określić poważnym, mogącym prowadzić do groźnych konsekwencji.

Bakteria E. coli – leczenie zakażenia

Opisane wyżej objawy nie mogą być bagatelizowane, dlatego zalecana jest wizyta u lekarza. Z reguły specjalista stawia diagnozę na podstawie wywiadu z pacjentem i pojawiających się u niego symptomów. Celem potwierdzenia zakażenia bakterią E. coli może zlecić badanie kału (w przypadku dolegliwości ze strony układu pokarmowego) lub badanie moczu - przy podejrzeniu zakażenia dróg moczowych. Zdecydowaną większość zakażeń pałeczką okrężnicy udaje się wyleczyć przy pomocy odpowiedniej antybiotykoterapii. E. coli można leczyć wieloma grupami antybiotyków, pośród których można wymienić: penicylinę, cafalosporynę i tetracyklinę. W przypadkach pacjentów z objawami biegunkowymi, niezwykle istotne jest nawadnianie organizmu i stosowanie płynów z elektrolitami. W sytuacji zakażenia układu moczowego skuteczne są trimetoprym, lub połączenie trimetoprymu z sulfametoksazolem, nitrofurantoina czy cyprofloksacyna. W infekcjach dróg moczowych zaleca się stosowanie diety białkowej wspartej preparatami z dużą zawartością witaminy C.

Jak uniknąć zakażenia?

Chcąc uniknąć zakażenia bakterią E. coli powinno się przestrzegać poniższych zasad:

• dokładnie i często myć ręce, szczególnie po skorzystaniu z toalety;
• myć warzywa i owoce;
• poddawać obróbce termicznej produkty, które tego wymagają;
• korzystać z pasteryzowanego mleka i soków owocowych;
• mięso, w szczególności wołowe, zawsze gotować do temperatury co najmniej 71 stopni Celsjusza.

Dużą wagę należy przykładać do pochodzenia pitej wody, gdyż wody powierzchniowe oraz podziemne mogą być skażone, m.in. bakterią E. coli.

Źródła:

1. Pypno W., Zakażenia dróg moczowych. Postępy Nauk Medycznych 2014; (s1); 15-18.

2. Łopaciuk U., Mikrobiologia w codziennej praktyce. Escherichia Coli. Medycyna po Dyplomie 2015; 05.

3. Chmielewska S.J., Fiedoruk K., Daniluk T., et al. Znaczenie uropatogennych szczepów Escherichia Coli (UPEC) w etiopatogenezie zakażeń układu moczowego. Postępy

4. Mikrobioligii 2016; 55 (1); 45-56.

5. Sobieszczańska B.M., Hemolizyny Escherichia coli. Postępy Mikrobiologii 2007; 46 (4); 343-353.

6. Tarun Madappa, MD, MPH Attending Physician. Escherichia coli (E coli) Infections. Department of Pulmonary and Critical Care Medicine, Christus Spohn-Shoreline Hospital. Updated: Feb 11, 2019.