Czym jest wdowi garb, jak wygląda i jak się go leczy?

Wdowi garb to potoczne określenie na zgrubienie powstające z tkanki tłuszczowej pomiędzy szyją a odcinkiem piersiowym kręgosłupa. Może być spowodowany osteoporozą (powikłaną złamaniami kompresyjnymi kręgów) lub długim przyjmowaniem nieprawidłowej postawy. Wyjaśniamy, jak można zapobiegać tej przypadłości oraz jak próbować ją leczyć.

Czym jest wdowi garb? Objawy i rozpoznanie

Wdowi garb (ang. dowager’s hump) czyli garb szyjny lub bawoli kark to zmiana polegająca na powstaniu łukowatego wygięcia części szyjno-piersiowej kręgosłupa, któremu towarzyszy nadmierna kifoza piersiowa (wygięcie kręgosłupa w kształt litery C) i lordoza szyjna. (nadmierne wygięcie kręgosłupa do przodu).

Powstaje wtedy tak zwane ustawienie protrakcyjne i głowa wysunięta jest do przodu, natomiast szczyt bródki i wcięcie rękojeści mostka nie leżą w jednej linii pionowej. Wyrostek sutkowaty kości skroniowej nie rzutuje na te samą linię z wyrostkiem barkowym łopatki.

Następuje spłaszczenie kręgów i przygarbienie pleców. W okolicy przejścia szyjno-piersiowego widoczny jest wówczas wyraźny garb, który jest efektem nagromadzenia się tkanki tłuszczowej w obrębie mięśnia czworobocznego. Obserwuje się także uniesienie barków i przodopochylenie koście ramiennej oraz odstające łopatki.

Badania ruchomości kręgosłupa szyjno-piersiowego wskazują na zaburzenia ruchomości odcinkowej, polegające na ograniczeniu wyprostu. Z powodu nadmiernej lordozy szyjnej ograniczone jest także zgięcie.

Odczuwane wówczas objawy to sztywność i bóle karku oraz zwiększone napięcie mięśni tej okolicy. Pojawiają się bóle szyjnego odcinka kręgosłupa, szumy uszne, zawroty głowy, a także problemy z koncentracją i pamięcią, które są efektem ogniskowego niedokrwienia mózgu spowodowanego niekorzystnymi warunkami biomechanicznymi wynikającymi ze zwężenia tętnic kręgowych oraz obecności osteofitów (narośli) w obrębie stawów Luschki, czyli niewielkich stawów umieszczonych w przestrzeni międzytrzonowej kręgów szyjnych.

Pacjenci mogą także odczuwać drętwienie rąk a także ból lędźwiowego odcinka kręgosłupa. Bawoli garb powoduje także negatywny efekt estetyczny. Od czego powstaje garb na szyi?

Wdowi garb - przyczyny schorzenia

Wdowi garb często jest efektem postępujących zmian degeneracyjnych związanych z układem ruchu. Najczęstszy powód tych zmian to osteoporoza, czyli ogólnoustrojowa choroba metaboliczna kości, która charakteryzuje się obniżeniem masy kostnej i zaburzeniem jej architektury. Kości są wtedy podatne na złamania. Złamania osteoporotyczne dotyczą najczęściej kręgosłupa, kości przedramienia i szyjki kości udowej.

Pierwotna osteoporoza przeważnie rozwija się u kobiet po menopauzie i u mężczyzn w podeszłym wieku, wtórna stanowi następstwo różnych stanów patologicznych i działania niektórych leków (takich jak na przykład glikokortykosteroidy, leki przeciwpadaczkowe i heparyna).

Przyczyną osteroporozy pierwotnej jest zła dieta, w której jest za mało wapnia i witaminy D, niedożywienie, palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu, mała aktywność fizyczna oraz zbyt mała ekspozycja na światło słoneczne.

Przyczyną osteoporozy wtórej mogą być choroby tarczycy (nadczynność tarczycy, niedoczynność przytarczyc), cukrzyca, choroby układu pokarmowego, w których występują zaburzenia wchłaniania czy też przewlekłe choroby reumatyczne.

Choroba ta przez długi czas jest bezobjawowa, pierwsze objawy to bóle miednicy i dolnej części kręgosłupa. Pojawia się ból i uczucie sztywności, pogłębienie kifozy piersiowej i ograniczenie ruchomości kręgosłupa, a potem spłaszczenie kręgów i przygarbienie pleców. Dolegliwości nasilają się w pozycji stojącej lub siedzącej. Obserwuje się proces obniżania się wzrostu spowodowany zmniejszaniem się wymiarów trzonów kręgów, co wynika z ubytku masy kostnej. Pojawia się także skrzywienie kręgosłupa w odcinku szyjno-piersiowym, co powoduje powstanie wdowiego garbu.

Wdowi garb może także być spowodowany przez długotrwałe przyjmowanie nieprawidłowej postawy ciała, dlatego coraz częściej pojawia się u osób, które podczas wykonywania pracy zawodowej przyjmują jednostajną pozycję, takie jak fryzjer, stomatolog, kosmetyczka. Może dotyczyć to także osób młodych pracujących przy komputerze.

Zespół napięcia mięśniowego powstający w okolicach odcinka szyjnego i piersiowego kręgosłupa oraz obręczy barkowej jest nazywany zespołem skrzyżowania górnego, ponieważ mięśnie o obniżonym i podwyższonym napięciu krzyżują się dając charakterystyczne objawy.

Czynniki genetyczne

Czynniki genetyczne mogą także mieć wpływ na pojawienie się wdowiego garbu, ponieważ są to zaburzenia o charakterze dziedzicznym. Jeżeli inne osoby w rodzinie chorowałby na osteoporozę lub miały tę dolegliwość, jest duża szansa, że pojawi się ona także u kolejnych członków rodziny.

Wiedząc to, warto zadbać o stan swoich kości i mięśni, regularnie zażywając ruchu i stosując odpowiednią dietę.

Profilaktyka i leczenie wdowiego garbu

Gdy powstaje wdowi garb jak należy go leczyć? Jeżeli wada ta jest efektem zdiagnozowanej osteoporozy, należy leczyć tę chorobę. Stosuje się wówczas leki odpowiednio dobrane do wieku, płci i stanu zdrowia pacjenta.

Stosowane są także suplementy diety, zawierające między innymi wapń.

W leczeniu osteoporozy ważne jest stosowanie diety, która jest bogata w białko, wapń, witaminy i mikroelementy. Dieta powinna zawierać mleko i produkty nabiałowe oraz zielone warzywa i rośliny strączkowe. W razie potrzeby należy przyjmować wapń w tabletkach. Potrzebna kościom witamina D zawarta jest w jajkach, maśle, tłustych rybach i w produktach wzbogaconych, na przykład płatkach śniadaniowych. Dodatkowo istotna jest suplementacja wapnia i vitaminy D 3 w dawce 4000j dziennie.

Należy unikać używek – palenia tytoniu, nadużywania alkoholu i dużych ilości kawy, a także jednostronnej diety, na przykład odchudzającej, która pozbawia organizm budulca kości.

Ważna jest także aktywność fizyczna, ponieważ ruch wpływa na stan kości, na sprawność układu oddechowego i krążenia oraz przeciwdziała otyłości i jej skutkom. Ruch na świeżym powietrzu i na słońcu sprzyja produkcji witaminy D w organizmie. Profilaktyka osteoporozy polega na dbaniu o stan kości od najmłodszych lat przez całe życie.

Jeżeli wdowi garb jest efektem napięć mięśniowych spowodowanych nieprawidłową postawą, pomóc mogą odpowiednio dobrane ćwiczenia (fizjoterapia).

Osoby, u których występuje wdowi garb, powinny być objęte opieką specjalisty rehabilitacji medycznej oraz fizjoterapii. Podjęte leczenie ma na celu usunięcie lub złagodzenie zaburzeń. Najczęściej ustala się indywidualny program rehabilitacyjny, dostosowany do potrzeb pacjenta. 

Wdowi garb a fizjoterapia

Postępowanie terapeutyczne podejmowane przez fizjoterapeutę ma na celu obniżenie napięć mięśniowych hipertonicznych oraz wzmocnienie mięśni osłabionych. Wdowi garb można leczyć przez właściwą rehabilitację prowadzoną w odpowiedniej kolejności, może ona zlikwidować napięcia mięśniowe i spowodowane nimi bóle.

W tym celu stosowane są takie metody jak:
- masaż szyi i obręczy barkowej
- terapia punktów spustowych
- masaż tkanek głębokich
- techniki rozluźniające PNF
- techniki NAP
- kinesiotaping
-elektroterapia

Zlikwidować wdowi garb można przez uczenie pacjenta i utrwalanie przez niego prawidłowej postawy przyjmowanej na co dzień, podczas siedzenia i stania.

Proste ćwiczenia na wdowi garb

Ćwiczenia, które można wykonywać na wdowi garb to przede wszystkim rozciąganie, na przykład poprzez unoszenie rąk podczas stania przy ścianie i dociskanie nimi do ściany. Ręce należy wówczas wyprostować nad głową.

Przydatne jest także rolowanie za pomocą rollera lub piłki do masażu. Przyrząd należy przyłożyć do ściany i wałkować nim wzdłuż pleców. Szczególną uwagę należy zwrócić na bolące miejsca, które należy uciskać dłużej.

Ćwiczenia w domu można wykonywać samodzielnie, ale trzeba pamiętać o systematyczności. Utrwala prawidłową postawę ciała także używanie odpowiednio dobranego biurka i krzesła.

Źródła:
Adamczewski T., Grabowska A., Kujawa J., Zaburzenia czynnościowe regionu szyjno-piersiowego w wyniku zmian pomenopauzalnych, Przegląd Menopauzal-ny, 2011, 3, 249-253
Misiak A., Czynniki predysponujące do wystąpienia osteoporozy w grupie kobiet po 50-tym roku życia – umiejętności postępowania prewencyjnego i terapeu-tycznego, Pielęgniarstwo w Opiece Długoterminowej, 2018, 1(3), 15-22
Guła Z., Korkosz M., Osteoporoza, Medycyna Praktyczna
Kruszyna J., Świtoń A., Postepowanie fizjoterapeutyczne w bólach pochodzenia mięśniowego w odcinku szyjno-piersiowym kręgosłupa, Rehabilitacja w Prakty-ce, 2016, 4, 8-12
Okoński M., Kandzierski G., Wady postawy – wybrane zagadnienia przydatne dla pediatry i lekarza POZ, W: Profilaktyka i rehabilitacja w chorobach narządu ruchu u dzieci. Red. nauk. Okoński M., Warszawa 2021, Medical Tribune, 72-80