Czym są afty i pleśniawki u dziecka

Afty i pleśniawki to zmiany często występujące w błonie śluzowej jamy ustnej u niemowląt i dzieci. W ich leczeniu stosuje się żele lub kremy łagodzące objawy oraz przeciwzapalne .W zapobieganiu niebezpiecznym powikłaniom ważne jest przestrzeganie higieny. Wyjaśniamy, czym są afty i pleśniawki u dziecka, jakie mogą być ich przyczyny oraz jak wygląda leczenie.

Zmiany zapalne dotyczące błony śluzowej jamy ustnej u dzieci to częsty problem, budzący niepokój rodziców. Wykwity te mogą mieć postać pleśniawek lub aft, a objawy kliniczne w przypadku obu tych schorzeń są podobne.

Czym są afty i pleśniawki u dziecka

Afty i pleśniawki u niemowląt mogą być zlokalizowane w tych samych miejscach, ale różnią się wyglądem i przyczyną występowania.

Afty to owalne ubytki błony śluzowej jamy ustnej, które mogą być zlokalizowane na języku, na dnie jamy ustnej, a także na wewnętrznej stronie policzków, warg, na podniebieniu miękkim i twardym oraz na łukach podniebiennych. Mają postać płytkich nadżerek lub owrzodzeń o nieregularnym kształcie.

Środkowa część afty jest pokryta surowiczo-włóknikowatym nalotem, koloru szarożółtego lub białawego, a wokół niego widoczne jest rumieniowe obrzeże ze zmienioną zapalnie błoną śluzową. Próba usunięcia nalotów powoduje krwawienie.

Afty mogą mieć wielkość od jednego milimetra do nawet dwóch centymetrów, mogą występować pojedynczo, ale często są to zmiany rozsiane.

Jeden z rodzajów aft to afty Bednara, które są często spotykane u niemowląt. Maja one postać szarożółtych ubytków błony śluzowej, występujących głównie na tylnej ścianie podniebienia twardego. Najczęściej położone są symetrycznie i przyśrodkowo.

Natomiast pleśniawki to białe naloty, które tworzą tzw. kożuch na błonie śluzowej jamy ustnej, przypominający ścięte mleko lub serek twarogowy. Zmian takich może być bardzo dużo i mogą się zlewać, a śluzówka wokół nich jest zmieniona zapalnie. 

Pleśniawki mogą się pojawiać na wewnętrznej stronie policzków i warg, na języku, dziąsłach, a także na podniebieniu miękkim i twardym. Towarzyszy im ból, dziecko ma osłabione łaknienie, u niemowląt obserwowany jest mniejszy przyrost masy ciała. 

Afty i pleśniawki u dzieci – przyczyny 

U niemowląt afty  mogą występować w  czasie ząbkowania, a także mogą towarzyszyć różnym chorobom, na przykład infekcjom wirusowym i bakteryjnym. Mogą się pojawić w przypadku refluksu żołądkowo-przełykowego, celiakii, choroby Leśniowskiego-Crohna czy alergii pokarmowych. Mogą być spowodowane niedoborami odporności oraz niedoborem witamin, głównie witaminy B, i mikroelementów (kwasu foliowego i żelaza) w diecie. 

Wskazuje się także, że dużą rolę w występowaniu aft odgrywają czynniki genetyczne i predyspozycje rodzinne. Afty Bednara najczęściej powstają na skutek urazu jamy ustnej, na przykład przez działanie smoczka.

Pleśniawki wywołuje grzyb Candida albicans, jest on odpowiedzialny za około 40–80 procent infekcji drożdżakowych u niemowląt. Zakażenie może nastąpić podczas porodu silami natury, gdy grzyby te są obecne w drogach rodnych matki. 

Nie zaleca się raczej leczenia przeciwgrzybiczego, gdy występuje bezobjawowa kandydoza u ciężarnych, jednak niektórzy sugerują, aby wykonać badania przesiewowe w kierunku Candida oraz eliminację tego drobnoustroju. Ma to zapobiegać zakażeniu noworodków, zwłaszcza urodzonych przedwcześnie.

Na pojawienie się pleśniawek mogą mieć także wpływ takie choroby jak niedokrwistość i zaburzenia wchłaniania oraz niedobory odporności u dziecka. 

Do ich rozwoju przyczynia się występowanie infekcji, które leczone są antybiotykami, a także złe nawyki higieniczne rodziców, polegające na nieprawidłowym myciu i wyparzaniu smoczków i butelek. Z tego powodu w zapobieganiu pleśniawkom bardzo ważną rolę ogrywa dbanie o  higienę w  czasie przygotowywania posiłków dla dziecka oraz dokładne mycie rąk przed kontaktem z niemowlęciem. 

Niektóre źródła jako przyczynę występowania pleśniawek u dzieci karmionych piersią wskazują stosowanie przez matkę w okresie laktacji leków przeciwbólowych. 

Według niektórych źródeł obecność grzybów z rodzaju Candida może być czynnikiem rozwoju  posocznicy, szczególnie jeżeli dotyczy noworodków urodzonych przedwcześnie, z  małą urodzeniową masą ciała lub leczonych na oddziale intensywnej terapii.  

Gdy u dziecka pojawiają się zmiany w błonie śluzowej jamy ustnej, wielu rodziców się zastanawia - co na afty i pleśniawki u niemowląt będzie najlepsze.

Co na afty i pleśniawki u niemowląt i dzieci?

Nie istnieje jeden uniwersalny lek na afty i pleśniawki u dzieci, ponieważ schorzenia te mają różną przyczynę.

W celu leczenia pleśniawek stosowne jest pędzlowanie jam ustnej środkami antyseptycznymi. Stosuje się także leki przeciwgrzybiczne. Leczenie jest zwykle długotrwale, gdyż pleśniawki mają tendencję do nawrotów. Badania wskazują także na pozytywny wpływ podawania probiotyków na skuteczność leczenia pleśniawek i na ograniczenie częstości występowania infekcji grzybiczych.

Afty Bednara najczęściej ustępują samoistnie w ciągu kilku do kilkunastu dni, jednak podobnie jak w przypadku pleśniawek możliwe są ich nawroty. W leczeniu aft i zapobieganiu ich nawrotom pomaga także właściwa edukacja rodziców.

Leczenie aft jest przede wszystkim objawowe. Ponieważ mogą one wywoływać silniejsze dolegliwości bólowe niż pleśniawki, często wymaga to podania dziecku środka przeciwbólowego.

Najczęściej stosuje się kremy lub żele działające przeciwzapalnie i przeciwbólowo oraz przyspieszające gojenie błony śluzowej jamy ustnej. Lek na afty i pleśniawki u dziecka może to być żel z zawartością wyciągów z kozłka lekarskiego, rumianku czy propolisu.

U dzieci od momentu pojawienia się pierwszych zębów ważne jest dbanie i ich stan, co umożliwia higiena stomatologiczna.  Dbanie o jamę ustną zapobiega pojawianiu się takich zmian jak afty i pleśniawki.

U starszych dzieci, gdy pojawiają objawy chorób jamy ustnej i przyzębia może pomóc konsultacja u specjalisty, jakim jest periodontolog. Określi on przyczynę występujących objawów i zaleci odpowiednie leczenie. 

Źródła: 
Kociszewska-Najman B., Skibińska J., Ginda T., Pleśniawki i afty jamy ustnej u niemowląt – rozpoznawanie i leczenie, Postępy Neonatologii, 2018, 24 (2), 107-109
Radwan-Oczko M., Duś-Ilnicka I., Owczarek-Drabińska J., Kliniczne aspekty leczenia farmakologicznego zmian błony śluzowej jamy ustnej, Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich, Wrocław 2021
Antoniv R, Lipska W, Kęsek B, et. al., Afty nawracające – przegląd piśmiennictwa. Nowa Stomatologia,  2014, 19(3), 142–146
Kostewicz N., Bekier M., Stachowiak A., et. al., Bezpieczeństwo stosowania opioidowych oraz nieopioidowych leków przeciwbólowych w okresie laktacji, Farmacja Współczesna 2019, 12, 199-209