Dzika róża – poznaj jej niezwykłe właściwości!

Dzika róża to roślina znana od wielu lat i wykorzystywana do różnych celów. Wynika to z jej niezwykłych właściwości. Jakie to właściwości, jak dzika różna jest wykorzystywana w lecznictwie i w kosmetyce – o tym można się dowiedzieć z poniższego artykułu.

Dzika róża to roślina, która rosła na naszej planecie już przed 40 milionami lat, a jej niezwykle właściwości były znane już tysiące lat temu. Wykorzystywana była w celach spożywczych, ale także jako amulet chroniący od zła, kojarzona była z boginią miłości. Na Dalekim Wschodzie płatki dzikiej róży były popularnym pachnidłem, a w starożytnym Rzymie służyły jako środek usypiający, dlatego wypychano nimi poduszki. Znane były także właściwości lecznicze dzikiej róży. Także dzisiaj owoce dzikiej róży są wykorzystywane do różnych celów.

Dzika róża – podstawowe informacje 

Inne nazwy dzikiej róży to róża pospolita, róża polna, róża cierniowa, róża głogowa, szypszyna, nieszpułka czy głóg polny.

Krzak dzikiej róży  ma wysokość od 1,5 do 2,5 metra, według niektórych źródeł także do 3 metrów. Ma łukowato zwisające, gałęzie, okryte silnymi, hakowato zagiętymi kolcami. Młode pędy mają kolor zielonkawoczerwony. Dzikie róże mają ząbkowane liście długości 10-16 mm i pojedyncze kwiaty zebrane w baldachokształtne kwiatostany.

Dzika róża kwitnie w maju i czerwcu, a jej owoce dojrzewają w sierpniu i we wrześniu. Owoce dzikiej róży mają około 18-20 mm, są czerwono-różowe, mają różne kształty, od podłużnych do prawie kulistych. Owoc dzikiej róży podobny jest do jagody, ma liczne owłosione niełupki. Tak  naprawdę jednak to, co nazywamy potocznie owocem dzikiej róży, jest owocem rzekomym (pozornym) lub pseudoowocem. Właściwe owoce, czyli twarde orzeszki znajdują się pod barwną mięsistą okrywą.

Dzikie róże występują na obszarach o klimacie umiarkowanym i ciepłym, na półkuli północnej. Rosną w widnych lasach, na skraju lasów, na zrębach, na trawiastych zboczach. Można je spotkać na brzegach rzeczek i na przydrożach. 

Owoce dzikiej róży zbiera się zwykle po przymrozkach, gdyż wtedy stają się miękkie i łatwo oddają sok. Jednak nie można dopuścić do ich zbytniego przemarznięcia, gdyż wówczas tracą zawartą w nich cenną witaminę C. Płatki dzikiej róży wykorzystuje się świeże lub suszone. Wysuszone owoce można przechowywać nawet przez dwa lata.

Przetwory z dzikiej róży

Dzika róża ma szerokie zastosowanie w kuchni, a przetwory z dzikiej róży są znane i cenione od lat. Należą do nich między innymi nalewka z dzikiej róży, konfitury czy sok z dzikiej róży. 

Do przygotowywania przetworów nadają się zarówno owoce, jak i płatki róż. Przetwory z dzikiej róży mają wysoką, potwierdzoną badaniami, wartość odżywczą i zdrowotną. Wynika ona z obecności składników biologicznie aktywnych, działających synergistycznie w organizmie ludzkim.

Jeden z dawnych przepisów na cukierki z musu różanego polega na tym, że mus ten uciera się z cukrem, a następnie gotową gęsta masę wylewa się na blachę lub deskę i podsusza w piekarniku. Następnie kroi się całość na kawałki, które jeszcze należy podsuszyć. 

Płatki różane ucierane z cukrem są także używane do nadziewana pączków i innych ciast. Mogą służyć jako dodatek do herbaty, kompotów i deserów.

Z owoców dzikiej róży można także zrobić smaczne wino. Do jego przyrządzenia wystarczy kilogram owoców, woda, cukier i drożdże winne. Do tego celu najlepiej użyć owoców lekko przemarzniętych. Trzeba je umyć, przeciąć, usunąć z nich ziarna, zalać przegotowaną gorącą wodą, a potem wycisnąć i znowu zalać wodą. Następnie dodać do uzyskanych płynów cukier i drożdże winne i czekać na fermentację.

Dzika róża – właściwości lecznicze 

Właściwości lecznicze dzikiej róży wykorzystywano do leczeniu wielu różnych przypadłości już od wieków. Płatkami róży gotowanymi w winie leczono nieżyt żołądka. Syreniusz (Szymon Syreński), lekarz i botanik żyjący w XVI i XVII wieku, badacz właściwości leczniczych ziół, zalecał dziką różę przy krwiopluciu i krwawych wymiotach, a ksiądz Kneipp, XIX-wieczny propagator ziołolecznictwa, leczył odwarem z nasion tej rośliny i marmoladą sporządzoną z róży choroby dróg moczowych. 

Róża była także w danych czasach stosowana jako lek na wściekliznę, dlatego jej angielska nazwa to dog-rose (psia róża).

Dzisiaj wiemy, że owoce dzikiej róży zawierają najwięcej witamin spośród wszystkich innych roślin, jest to między innymi witamina C, witamina B2, P, K czy E. Są także bogate w karoten, ryboflawinę, sole wapniowe, magnez, żelazo, fosfor, potas, kwas cytrynowy i jabłkowy, cukry, fitoncydy (czyli naturalne substancje wydzielane przez różne rośliny hamujące rozwój mikroorganizmów). 

Szczególnie warto zwrócić uwagę na zawartość witaminy C w owocach róży, która jest 10 razy większa niż w owocach czarnej porzeczki i 100 razy większa niż w jabłkach. Trzy owoce dzikiej róży mogą pokryć dzienne zapotrzebowanie organizmu na witaminę C.

Badania wykazały, że kwiaty dzikiej róży wykazują się szczególnie wysokim poziomem zawartości związków fenolowych i że związki pochodzące z tej rośliny mają najlepsze właściwości przeciwutleniające. Stwierdzono także, że witamina C występująca w owocach dzikiej róży jest 3-5 krotnie lepiej przyswajalna przez organizm niż syntetyczne związki.

Z powodu swoich właściwości owoce dzikiej róży stosowane są w leczeniu schorzeń wątroby i pęcherzyka żółciowego jako środek wielowitaminowy.

Natomiast ze względu na zawartość witaminy C preparaty uzyskane z dzikiej róży polecane są w leczeniu chorób układu moczowego, takich jak zapalanie pęcherza.

Produkty sporządzone z owoców dzikiej róży są także polecane w przypadku występowania bólu stawów, w celu wzmocnienia odporności oraz obniżenia poziomu cholesterolu. Są dostępne w postaci proszku do rozpuszczania lub kapsułek. Popularne są herbatki z dzikiej róży, która jest także składnikiem mieszanek ziołowych, przeznaczonych do sporządzania naparów.

Dzika róża – zastosowanie w kosmetyce

Z dzikiej róży produkuje się olejek różany, który jest składnikiem wielu maści leczniczych. Od dawna miał on zastosowanie także w kosmetyce. Najpierw uzyskiwano go dzięki destylacji i wykorzystywano ze względu na jego piękny zapach, później odkryto także jego właściwości upiększające. 

Olejek różany służy do produkcji emulsji kosmetycznych, jest składnikiem kremów, maseczek, a także toników przeznaczonych szczególnie do skóry wrażliwej i zniszczonej. Dostępne są produkty z zawartością takiego olejku, takie jak kremy czy serum do twarzy.

Olejek ten jest także wykorzystywany jako składnik preparatów łagodzących skutki oparzeń słonecznych. Ponieważ ma działanie przeciwzapalne, może także służyć do pielęgnacji skóry tłustej i trądzikowej. Rozjaśnia cerę i przebarwienia, nawilża, zmiękcza i wygładza skórę.

Olejek różany jest bardzo cenny. Jeden gram takiego olejku kosztuje tyle, co 2 gramy złota.

Źródła:
Wołosiak R., Piątek M., Ciecierska M., Właściwości przeciwutleniające ekstraktów związków fenolowych kwiatów jadalnych wybranych gatunków roślin, SGGW, Zeszyty Problemowe Postępów Nauk Rolniczych, nr 590, 2017, 73-82
Cendrowski A., Kalisz S., Mitek M., Właściwości i zastosowanie owoców róży w przetwórstwie spożywczym, Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2012, 4(83) 24-31
Obidzińska J., Zioła w gospodarstwie domowym, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa 1985
Dzika róża, Leksykon ziół, część 2, wydawnictwo Agora, 2016
Strzałkowska W., Z Irena Gumowską rozmowy przy stole, wydawnictwo Watra, Warszawa 1990