Geranium – poznaj jego lecznicze właściwości!

Geranium to nazwa rośliny ozdobnej, pelargonii szorstkiej, której liście mają charakterystyczny cytrynowo-różany zapach. Zawierają olejek geraniowy, będący źródłem jej właściwości. Wyjaśniamy, czym jest geranium i jakie może mieć zastosowanie.

Pelargonia szorstka pochodzi z południowej i wschodniej Afryki, gdzie uprawiana była jako roślina gruntowa do celów leczniczych.

W Europie początkowo geranium hodowano tylko jako roślinę ozdobną. Na początku XIX wieku we Francji powstały pierwsze plantacje, a produkowany z rosnących na nich roślin olejek z geranium wykorzystywany był do celów leczniczych i w przemyśle perfumeryjnym oraz sprzedawany do wielu krajów.

Geranium – co to jest? 

Inna nazwa geranium to anginka lub anginowiec, heranium, heronim geranium albo rdzawiec. Pelargonia szorstka pochodzi z tej samej rodziny roślin, co pelargonia pachnąca oraz wiele innych odmian pelargonii. Posiada cenne właściwości i w związku z tym jest wykorzystywana w różnych celach, także leczniczych. 

W Polsce geranium nie rośnie w stanie dzikim. Roślinę tę można hodować w domu, w doniczkach, trzymając na balkonie (jednak nie na mrozie) lub na parapecie w słonecznym miejscu. Nie sprzyjają jej skoki temperatury i zbyt duża wilgoć. Lubi glebę gliniasto-próchniczą. Rozmnaża się przez sadzonki.

Jest to roślina o gałęzistych pędach, które drewnieją u dołu. Jej młode liście, o nieregularnych kształtach i ząbkowanych brzegach, pokryte są włoskami, grzbieciste kwiaty są różowe.

Charakterystyczny jest zapach geranium, najczęściej intensywny cytrynowo-różany, chociaż są także odmiany mające na przykład zapach bardziej miętowy lub ziołowy.

Geranium – właściwości

Olejek z geranium zawierają liście geranium, które pokryte są włoskami gruczołowymi. 

Olejek ten zawiera flawonoidy, kwasy organiczne, witaminę C, geraniol oraz garbniki. Jest cennym składnikiem ze względu na swoje różnorodne właściwości. Wykazuje działanie przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe.

Przypuszcza się, że działanie to polega na tym, że łatwo przenika przez ścianę i błonę komórkową mikroorganizmów, powodując zaburzenie integralności tych struktur oraz upośledzenia działania istotnych dla przeżycia drobnoustrojów systemów enzymatycznych i szlaków metabolicznych. W rezultacie prowadzi to do śmierci komórki. 

Mechanizm działania olejków eterycznych jest zbliżony do mechanizmu działania antybiotyków i ukierunkowuje się na hamowanie podziałów komórek bakteryjnych. Olejki eteryczne i związki aktywne wchodzące w ich skład mogą być również wykorzystane jako promotory przenikania przeznaskórkowego różnych związków aktywnych biologicznie stosowanych w lekach.

Badania dowiodły, że olejek wykazuje silne działanie przeciw bakteriom gram-dodatnim oraz przeciwko szczepom Candida i że działanie to zwiększało się wraz ze wzrostem stężenia olejku. Znacznie wyższą aktywność przeciwdrobnoustrojową tego produktu zaobserwowano, gdy był on w fazie gazowej. 

Olejek z geranium działa także moczopędnie, przeciwbólowo, potrafi regulować gospodarkę hormonalną, wpływa na układ nerwowy.

Przemysł kosmetyczny wykorzystuje olejek geraniowy jako składnik perfum, odświeżających płynów do ust, kremów, mleczek czy toników do twarzy. Znajduje także zastosowanie w produkcji mydeł, szminek, pudrów, oliwek czy nabłyszczaczy do włosów. 

Olejek z geranium, jako substancja posiadająca silne właściwości przeciwustrojowe, może także pełnić funkcje konserwantu dla wielu kosmetyków. Może być wykorzystywany jako środek konserwujący żywność, gdyż zapobiega rozwojowi patogenów wpływających na jakość produktów.

Geranium stosowane jest także w kuchni. Suszone lub świeże liście tej rośliny mogą służyć jako aromatyzujący dodatek do ciast lub do herbaty. Drobno posiekane liście można także dodawać do sosów, galaretek, słodkiego pieczywa, masła, dżemów, syropów czy octu.

Kandyzowane liście i kwiaty geranium stosuje się także do dekoracji ciast. Dodawane są do wina, pasztetów i ryb.

Jeśli olejek z geranium połączymy z innymi olejkami eterycznymi, takimi jak lawendowy i jałowcowy, może pomagać w odstraszaniu komarów i kleszczy.

Geranium – leczenie

Z uwagi na swoje właściwości geranium stosowane jest także w celach leczniczych, zarówno zewnętrznie jak i wewnętrznie. Wykorzystywane są liście tej rośliny, olejek geraniowy, nalewka z geranium lub herbata z geranium (napar).

Liście geranium od wielu lat były sprawdzonym sposobem na ból ucha. Urwany listek, zgnieciony w dłoni umieszczano wewnątrz ucha, co pomagało zwalczać stany zapalne.

W przypadku bólów reumatycznych, można zastosować okłady ze świeżych liści geranium lub nacierać bolące miejsca nalewką. Nalewka z geranium powstaje w wyniku zalania dwóch garści drobno pokrojonych, świeżych liści geranium 70 procentowym alkoholem. Po dwóch tygodniach można ją odcedzić i używać.

Olejek z geranium stosowany zewnętrznie może łagodzić objawy infekcji skóry, zalecany jest przy problemach z cerą trądzikową i egzemą, a także w przypadku łupieżu.

Kilka kropel olejku geraniowego można dodać do kremu lub balsamu czy olejku do ciała. Stosowany może być także jako dodatek do kąpieli. 

Ze względu na swoje właściwości antyspetyczne olejek z geranium może stanowić uzupełnienie antybiotykoterapii przy zakażeniach bakteryjnych czy grzybiczych. Może między innymi łagodzić objawy opryszczki. Po rozcieńczeniu można nim smarować miejsce, w którym się pojawiła.

Natomiast inhalacje z użyciem olejku mogą być pomocne w przypadku bólu gardła, schorzeń uszu i dróg oddechowych. Przypuszcza się także, że aromatoterapia z użyciem olejku geraniowego może wspomagać leczenie depresji i zaburzeń lękowych. Napar z geranium, który powstaje po zalaniu łyżeczki liści wrzątkiem i zaparzaniu przez 15 minut, można stosować do płukania jamy ustnej i gardła. Jego picie może pomagać przy przeziębieniach. 

Herbata z geranium może także łagodzić objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego oraz menopauzy. Poprawia samopoczucie i podnosi libido, stymuluje układ nerwowy, ale jednocześnie pomaga obniżyć napięcie mięśniowe. W tym celu można także stosować nalewkę, dodając jej niewielką ilość do herbaty.

Olejek z geranium ma właściwości obniżające ciśnienie. W tym celu zaleca się wdychanie jego oparów przez 10 minut dziennie. Inhalacje takie stosowane wieczorem pomagają zasnąć.

W przemyśle farmaceutycznym olejek geraniowy wykorzystuje się do produkcji środków wykorzystywanych w prewencji oraz leczeniu chorób jamy ustnej.

Badania wykazały, że olejki eteryczne hamują wzrost mikroorganizmów zarówno wchodzących w skład mikroflory fizjologicznej jak i patogennej jamy ustnej człowieka.

Olejki i ekstrakty roślinne używane samodzielnie lub w połączeniu z antybiotykami mogą podnieść ich efektywność, obniżyć stężenie antybiotyków stosowanych w leczeniu wielu chorób jamy ustnej a nawet stanowić alternatywę, gdy tradycyjne antybiotyki zawiodą.

Źródła: 
Herman A., Wykorzystanie olejków eterycznych i ekstraktów roślinnych w kosmetologii i medycynie, autoreferat, Wyższa Szkoła Zawodowa Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia, Warszawa, 2015
Pelargonia szorstka, W: Fedoruk Ł., Mazik M., Pastwa M., Leksykon ziół, Wydawnictwo Agora, Warszawa 2016, cz. 2, s. 54-55 
Boukhatem M.N., Kameli A., Saidib F., Essential oil of Algerian rose-scented geranium (Pelargonium graveolens): Chemical composition and antimicrobial activity against food spoilage pathogens, Food Control, Issue 1, November 2013, s. 208-213