Grzybica paznokci – objawy, zapobieganie i leczenie

Wiele rodzajów grzybów kolonizuje organizm zdrowego człowieka, stanowiąc część prawidłowej mikroflory. Zdarzają się jednak zakażenia gatunkami patogennymi, wywołującymi infekcje zwane grzybicami. Mogą być one zlokalizowane praktycznie w każdej tkance i narządzie. Jednymi z częściej występujących lokalizacjami zakażeń grzybiczych są skóra oraz paznokcie. Dochodzi do nich częściej u osób z upośledzoną odpornością i towarzyszącymi schorzeniami ogólnoustrojowymi, ale nierzadko chorują także osoby zupełnie zdrowe. Grzybica może rozwijać się na płytkach paznokciowych zarówno stóp jak i dłoni. Prawdopodobieństwo pojawienia się grzybicy w obrębie paznokci palców stóp jest jednak znacząco większe ze względu na panujące tu warunki sprzyjające rozwojowi grzybów. Drobnoustroje te chętnie bytują w środowisku ciepłym i wilgotnym. Przy braku właściwego postępowania infekcja może rozprzestrzeniać się na kolejne paznokcie i skórę, a także być źródłem zakażenia dla innych osób, szczególnie domowników. Dowiedz się, jak objawia się grzybica paznokci, a także jak chronić przed nią siebie i swoich bliskich.

Grzybica paznokci – objawy

Grzybica paznokci rozwija się powoli i podstępnie, a początkowe objawy – kruchość, łamliwość oraz dyskretne przebarwienia płytki paznokciowej nierzadko bywają lekceważone przez długi czas.  Proces chorobowy zwykle rozpoczyna się w obrębie jednego paznokcia (najczęściej jest to paznokieć palucha), a później rozprzestrzenia się, zajmując kolejne, czasem nawet wszystkie paznokcie. 

Pierwsze zmiany pojawiają się zazwyczaj na wolnym brzegu płytki paznokciowej lub od strony wałów paznokciowych. Na jej powierzchni uwidaczniają się różne przebarwienia – żółte, białe, brązowe, a niekiedy nawet czarne. Płytka staje się pofałdowana, pobruzdowana, ulega rozwarstwieniu, częściowemu wykruszeniu, a z czasem nawet oddzieleniu od łożyska i spełźnięciu. Bardziej zaawansowanym zmianom towarzyszyć może także nieprzyjemny zapach. Przy braku odpowiedniej interwencji terapeutycznej możliwy jest rozwój zapalenia wałów paznokciowych, objawiającego się zaczerwienieniem, obrzękiem, zwiększonym uciepleniem oraz bólem, świądem i pieczeniem. Infekcja może zajmować także sąsiadujące obszary skóry. 

Opisane zmiany towarzyszące grzybicy paznokci pojawiają się również w przebiegu innych schorzeń skórnych i układowych, dlatego ich wystąpienie powinno skłonić do wizyty u lekarza i przeprowadzenia wielokierunkowej diagnostyki.

Zapobieganie grzybicy paznokci

Pomimo że grzybica paznokci jest częstym problemem w populacji, a do zakażenia może dojść w wielu codziennych sytuacjach, istnieje kilka prostych zasad pozwalających na znaczne zminimalizowanie ryzyka zachorowania. Przede wszystkim należy dbać o codzienną higienę stóp i dłoni poprzez ich regularne mycie oraz przycinanie paznokci. Osoby korzystające z usług manicure i pedicure powinny sprawdzić, czy wybrany przez nie salon kosmetyczny właściwie dezynfekuje narzędzia wykorzystywane podczas zabiegów. Prawidłowo muszą one zostać zdezynfekowane, najlepiej w specjalnie do tego celu przeznaczonych autoklawach, bezwzględnie po każdym użyciu.

Grzybica zdecydowanie częściej rozwija się w obrębie uszkodzonej płytki paznokciowej. Niezmiernie ważny jest więc odpowiedni dobór obuwia. Buty powinny być wygodne, nie uciskać palców stóp i nie powodować mikrourazów ani zranień. Idealnie, gdyby były jednocześnie przepuszczalne dla powietrza, co zapobiega poceniu się stóp, a tym samym namnażaniu drobnoustrojów. Osoby mające problem z nadmierną potliwością powinny stosować równocześnie skarpety z materiałów naturalnych i w razie potrzeby zmieniać je w ciągu dnia.

Częstym miejscem zakażeń są pływalnie, gdyż wilgotne i ciepłe środowisko zdecydowanie sprzyja wzrostowi grzybów. Dlatego do realnych środków zapobiegawczych należy noszenie klapek na terenie kompleksów basenowych oraz podczas korzystania z publicznych kabin prysznicowych, a także dokładne mycie i staranne osuszanie stóp ręcznikiem.

Jeżeli pomimo przestrzegania zasad higieny, pojawiają się niepokojące zmiany na paznokciach, należy bezzwłocznie skonsultować się z lekarzem i w razie potrzeby rozpocząć odpowiednie leczenie.

Grzybica paznokci - leczenie

Grzybica paznokci stanowi dla wielu pacjentów problem głównie kosmetyczny, ale przy tym często wstydliwy. Niemniej jednak jest to choroba zakaźna, dlatego konieczne jest jej leczenie i zapobieganie dalszemu rozprzestrzenianiu. Szybkie wdrożenie odpowiedniej terapii jest niezwykle istotne w przypadku osób, cierpiących na cukrzycę, z zaburzeniami krążenia, niedoborami odporności, a także przyjmujących leki, upośledzające funkcję układu immunologicznego. U tych osób częściej dochodzi do wtórnego rozwoju zapaleń skóry i tkanki łącznej.

Dobór terapii uzależniony jest od stopnia zaawansowania procesu chorobowego oraz rodzaju wywołującego je mikroorganizmu. Przed rozpoczęciem leczenia powinno zostać przeprowadzone badanie mykologiczne zeskrobin płytek paznokciowych. Należy uwzględnić także współistniejące schorzenia oraz przyjmowane dotychczas leki, aby uniknąć niekorzystnych interakcji. Grzybica paznokci o niewielkim nasileniu może być leczona miejscowo, przy zastosowaniu maści bądź częściej lakierów, zawierających lek przeciwgrzybiczy. Obecność bardziej zaawansowanych zmian lub brak skuteczności terapii miejscowej wymaga włączenia leków podawanych doustnie. Farmakoterapia trwa zwykle od kilku do kilkunastu miesięcy.

Coraz większą popularność zyskuje także leczenie za pomocą lasera oraz terapia fotodynamiczna, polegająca na zastosowaniu leku fotouczulającego i światła, co w konsekwencji prowadzi do uszkodzenia i śmierci komórek grzybów. Metody te są stosunkowo nowe, a dostępność badań dotyczących ich skuteczności w terapii grzybicy jest jak na razie niewielka.

Istotnym aspektem terapii jest zachowanie właściwej higieny oraz dezynfekcja obuwia, w którym strzępki grzybów mogą przetrwać miesiące, a nawet lata. Podsumowując, zastosowanie terapii lekowej i odpowiednich zaleceń higienicznych pozwala w większości przypadków na wyleczenie grzybicy paznokci.

Źródła:

1. Jabłońska S., Majewski S. Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową. Wydawnictwo lekarskie PZWL, 2016.
2. Burgdorf W.H.C., Plewig G., Wolff H.H., Landthaler M. Braun-Falco Dermatologia. Wydawnictwo Czelej, 2017.
3. Aditya K. Gupta, Sarah G. Versteeg, Neil H. Shear. Onychomycosis in the 21st Century: An Update on Diagnosis, Epidemiology, and Treatment. J Cutan Med Surg. Nov/Dec 2017;21(6):525-539.
4. Malinowska A., Nowicki R. Grzybica paznokci – terapia musi być konsekwentna. Dermatologia po dyplomie, 2014.
5. Maleszka R., Ratajczak-Stefańska V., Różewicka-Czabańska M. Zmiany infekcyjne paznokci. Przegl Dermatol 2011, 98, 120-127.
6. Anil Kumar Bhatta, Uma Keyal, Xiuli Wang, Emese Gellén. A Review of the Mechanism of Action of Lasers and Photodynamic Therapy for Onychomycosis. Lasers Med Sci. 2017 Feb;32(2):469-474.