Jakie są przyczyny zimnych stóp i dłoni?

Stopy i dłonie są najbardziej oddalonymi od serca częściami ciała i fizjologicznie ich temperatura jest nieco niższa niż reszty ciała. W niektórych przypadkach odczuwalnemu chłodowi mogą towarzyszyć inne nieprzyjemne odczucia jak pieczenie, drętwienie czy zasinienie skóry. Dowiedz się jakie mogą być przyczyny zimnych stóp i dłoni. Kiedy ten objaw powinien skłonić do odwiedzenia lekarza?

Zimne stopy i dłonie - uroda czy niepokojące objawy?

Zimowa aura sprzyja marznięciu, a szczególnie stóp i dłoni. Jest to normalne, ponieważ są to końcowe części ciała, które najszybciej tracą temperaturę i najtrudniej je ogrzać. Badania pokazują, że stopy fizjologicznie są niemal o 7 stopni Celsjusza chłodniejsze niż tułów. Niektóre osoby mają niemal zawsze zimne ręce i dłonie mimo braku żadnej stwierdzonej choroby – można powiedzieć „taka ich uroda”. Należy pamiętać, że wiele chorób może dawać taki wydawałoby się banalny i często pomijany objaw jakim są zimne kończyny, a ich lista jest długa. Istotą odczuwania chłodu stóp i dłoni są zmiany w krążeniu włośniczkowym, często wtóre do zaburzeń układu sercowo-naczyniowego. Spadek przepływu krwi przez włośniczki, czyli najmniejsze naczynia, powoduje gorsze ukrwienie a co za tym idzie słabsze ucieplenie tkanek. Może się tak dziać w wyniku różnych zaburzeń krążenia – w wyniku niewydolności serca czy niedociśnienia tętniczego. W obu przypadkach serce nie jest w stanie wypompowywać odpowiedniej ilość krwi pod wystarczającym ciśnieniem tak, aby mogła dotrzeć do tkanek położonych obwodowo i pokryć ich zapotrzebowanie metaboliczne. Inny mechanizm można zaobserwować przy miażdżycy kończyn. W tej chorobie blaszki miażdżycowe zwężają średnicę tętnic przez co krew nie dopływa pod odpowiednim ciśnieniem. Często miażdżycy kończyn dolnej towarzyszy też tzw „chromanie przestankowe” które polega na występowaniu nagłego bólu podudzi podczas wysiłku fizycznego. Inną przyczyną zimnych stóp i dłoni może być anemia czyli niedokrwistość. W przebiegu anemii krwinki z różnych przyczyn nie są w stanie przenosić odpowiedniej ilości tlenu do tkanek. Powoduje to spadek aktywności metabolicznej tkanek i odczuwalnie chłodniejsze kończyny. Również rzadkie wady anatomiczne w układzie krążenia jak zespół podkradania, koarktacja aorty czy niektóre wady serca mogą też objawiać się chłodnymi stopami lub dłońmi. Należy pamiętać, że tym chorobom najczęściej towarzyszą inne objawy jak apatia, tachykardia czy w wypadku zespołu podkradania objawy utraty czucia i siły w ręce lewej. Choroby układu endokrynnego również mogą być przyczyną  odczuwalnie chłodniejszych kończyn. Może się tak objawiać niedoczynność tarczycy, razem z występującym osłabieniem oraz apatią. Inną przyczyną może być cukrzyca, zarówno typu I jak II. Długotrwale utrzymujący się wysoki poziom glukozy we krwi wywołuje uszkodzenie śródbłonka naczyń, prowadząc do pogrubienia błony podstawnej i proliferacji mięśniówki naczyń co w konsekwencji predysponuje do powstania mikrozakrzepów i mikrozawałów. Takie zaburzenia w mikrokrążeniu mogą się objawiać nie tylko przez zimne stopy i dłonie, ale zmiany mogą też dotyczyć błony naczyniowej oka i być podstawą retinopatii cukrzycowej. Do innych przyczyn chłodnych stóp możemy zaliczyć palenie papierosów, ponieważ nikotyna obkurcza naczynia krwionośne, picie alkoholu czy niedobór niektórych witamin.  W chorobach autoimmunologicznych (chorobach tkanki łącznej, chorobach zapalnych naczyń, niektórych chorobach dermatologicznych) poza zimnymi dłoniami i stopami często można zaobserwować charakterystyczny objaw – zblednięcie palców i ból, czyli objaw Reynauda.

Co to jest objaw Reynauda i o czym może świadczyć?

Objaw Reynauda jest napadowym zblednięciem palców rąk lub stóp, znacznie rzadziej nosa czy małżowin usznych w odpowiedzi na chłód. Istotą tego objawu jest nadmierny skurcz włośniczek, które chwilowo upośledzają dopływ krwi i powodują zblednięcie najczęściej dystalnych czyli końcowych części palców. Objaw Raynauda może by pierwotny (w 80% przypadków) i jest związany częściej z osobniczą wrażliwością a niżeli z patologiami. Wtórny objaw Raynauda, znany też pod nazwą zespołu Reynaud, występuje często jako objaw wielu chorób tkanki łącznej (toczeń rumieniowaty, twardzina układowa, zespół antyfosfolipidowy), chorób zapalnych naczyń (choroba Buergrea, Takayatsu), chorób wirusowych (WZWB i WZWC) czy nowotworów (szpiczak plazmocytowy, białaczki, chłoniaki). Objaw Reynauda przebiega w 3 fazach, wyróżniamy:

• fazę zblednięcia, w której dochodzi do skurczu tętniczek włośniczkowych i zbladnięcia palców
• fazę zasinienia z towarzyszącym uczuciem bólu i zdrętwienia
• fazę czynnego przekrwienia w której dochodzi do rozkurczu naczyń i napływu krwi

Pierwotny objaw Reynauda jest idiopatyczny – nie jest znana jego dokładna przyczyna ale przypuszcza się, że nie bez znaczenia są predyspozycje genetyczne. Tą przyczynę można stwierdzić dopiero po wykluczeniu chorób mogących być powodem wtórnego zespołu Reynauda.

Jak poradzić sobie z zimnymi stopami i dłońmi?

Należy przede wszystkim chronić się przed wychłodzeniem, szczególnie w okresie zimowym trzeba pamiętać o ciepłych skarpetach i rękawiczkach. Warto też kremować dłonie, ponieważ uszkodzony naskórek może sprzyjać „ucieczce” ciepła. Pomocna może być zbilansowana dieta bogata w warzywa i owoce oraz przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów (zarówno ciepłych ja i zimnych). Zaleca się ograniczenie przyjmowania cukrów prostych (słodyczy i słodkich napojów) mając w pamięci, że zbyt duża redukcja kalorii również może powodować odczuwanie chłodu. Rzucenie palenia wyeliminuje szkodliwy wpływ naczynioskurczowy na śródbłonek a regularna aktywność fizyczna poprawi mikrokrążenie.

Jakie objawy powinny skłonić do wizyty lekarskiej?

Niepokojącymi objawami towarzyszącymi chłodnym stopom i dłoniom są zawsze zaburzenia czucia czy parestezje (tj. uczucie przechodzących po ciele mrówek). Również osłabienie siły mięśniowej i niemożność utrzymania przedmiotów (np. długopisu) w dłoni lub opadanie stopy powinny być sygnałami do szybkiej konsultacji neurologicznej. Zimne stopy, niegojące się rany mogą wskazywać na cukrzycę. Niepokojące jest pojawienie się objawu Reynauda u mężczyzn i u osób po 30 rż. Natomiast nagłe pojawienie się objawu Reynauda u starszych osób może nasuwać podejrzenie choroby nowotworowej i wymaga konsultacji lekarskiej.

Źródła:

1. Nardin RA, Fogerson PM, Nie R, Rutkove SB. Foot temperature in healthy individuals: effects of ambient temperature and age. J Am Podiatr Med Assoc. 2010 Jul-Aug;100(4):258-64. PubMed PMID: 20660876.

2. Forłow M, Masłowski L. Objaw Reynauda. mp.pl

3. Borucka K, Naskręt D, Wierusz-Wysocka B. Metody oceny mikrokrążenia w skórze u pacjentów z cukrzycą. Diabetologia Kliniczna.