Kamica żółciowa - objawy i leczenie nieinwazyjne

Kamica żółciowa to bardzo częsta jednostka chorobowa. Dotyczy około 15 – 20% populacji. Wywołana jest powstaniem złogów w drogach żółciowych. Istotnymi czynnikami przyczyniającymi się do jej powstania jest dieta oraz tryb życia.

Pęcherzyk żółciowy – jaką pełni funkcję?

Podstawowa funkcją pęcherzyka żółciowego jest magazynowanie oraz zagęszczanie żółci. Żółć produkowana jest wątrobie, z której następnie trafia właśnie do pęcherzyka żółciowego. Jest w nim magazynowana w okresie między posiłkami. W odpowiedzi na pokarm trafiający do przewodu pokarmowego jest wydzielana do dwunastnicy. Żółć jest niezbędna dla trawienia tłuszczów. Jej wydzielanie jest stymulowane przez hormon – cholecystokininę. Pod wpływem, którego następuje skurcz pęcherzyka żółciowego.

Kamica żółciowa – przyczyny

Kamica żółciowa powstaje wskutek wytrącania się złogów w obrębie różnych odcinków układu dróg żółciowych. W większości przypadków siedliskiem kamieni jest pęcherzyk żółciowy. Kamienie żółciowe podzielić można na:

• kamienie barwnikowe,
• kamienie cholesterolowe.

W kamicy cholesterolowej przyczyną jest nieprawidłowa proporcja pomiędzy lipidowymi składnikami żółci. Może występować albo zbyt mała ilość kwasów żółciowych w żółci lub zbyt duże stężenie cholesterolu. W pierwszym przypadku przyczyną jest upośledzone ich wchłanianie, w drugim nadmierna podaż cholesterolu z dietą. Kamica barwnikowa jest z kolei skutkiem nadmiernej hydrolizy bilirubiny związanej.

Kamica żółciowa – pierwsze objawy

W większości przypadków kamica żółciowa ma przebieg bezobjawowy. Pojawiające się symptomy są zmienne i bardzo zróżnicowane. Zależą od tego, w jakim miejscu w pęcherzyku żółciowym bądź też drogach żółciowych leży złóg. Jednym z dominujących objawów jest ból brzucha. Początkowo jest on nagły i budzący ze snu. Rzadziej ból pojawia się po posiłku. Przeważnie po potrawach bogatych w tłuszcz. Umiejscowiony jest w nadbrzuszu, w prawym górnym kwadracie. Ma charakter stały, trwa od 2 do 5 godzin. Towarzyszą mu: zmniejszone łaknienie, zaparcia, czasem również nudności i wymioty. Zatkanie przez złóg przewodu pęcherzykowego może skutkować ostrym zapaleniem pęcherzyka żółciowego. Umiejscowienie złogu w przewodzie żółciowym wspólnym, a szczególnie jego końcowej części, a mianowicie przy wspólnym ujściu przewodu żółciowego i przewodu trzustkowego, może wywołać: żółtaczkę, ból brzucha kolkowy, zapalenie dróg żółciowych, czasem również  ostre „żółciowe” zapalenie trzustki.

Kamica żółciowa – rozpoznanie

Rozpoznania kamicy żółciowej dokonuje się na podstawie objawów, badań laboratoryjnych oraz badań obrazowych. Jeśli występuje klasyczny objaw kamicy żółciowej w postaci kolki jej rozpoznanie jest bardzo łatwym zadaniem. Często towarzyszą jej nudności, a nawet wymioty. W niepowikłanej kamicy żółciowej odchylenia od normy w badaniach laboratoryjnych występują tylko u niewielkiego odsetka osób. Charakteryzują się one znikomym wzrostem stężenia bilirubiny oraz aktywności fosfatazy alkalicznej oraz aminotransferazy (ALT, AST). W przypadku badań obrazowych wykorzystuje się głównie USG ( ultrasonografię) jamy brzusznej. Do diagnostyki może służyć również: echoendoskopia, rezonans magnetyczny i choloangiopanreatografia.

Kamica żółciowa – leczenie zachowawcze i operacyjne

Leczenie operacyjne nie jest zalecane w kamicy żółciowej bezobjawowej. Wyjątki stanowią:

• osoby, u których planowana jest transplantacja,
• osoby, u których planowana jest operacja kardiochirurgiczna,
• osoby dializowane z powodu niewydolności nerek.

Leczenie kamicy żółciowej obejmuje leczenie operacyjne: cholecystektomię, czyli usunięcie pęcherzyka żółciowego (laparoskopową lub konwencjonalną) oraz leczenie zachowawcze polegające na  rozpuszczaniu złogów doustnie podawanymi kwasami żółciowymi. Drugą metodę charakteryzują ograniczenia. Może być stosowana jedynie u osób: z kamicą cholesterolową, sprawnym czynnościowo pęcherzykiem żółciowym, małymi rozmiarami złogów i przewodem wspólnym wolnym od złogów. W leczeniu nieoperacyjnym stosuje się również zewnętrzną falę wstrząsową. Ważne jest, aby leczeniu zachowawczemu towarzyszyło eliminowanie czynników ryzyka kamicy żółciowej. Podejmuje się je w przypadku osób, u których ryzyko wykonania zabiegu operacyjnego jest duże.

Kamica żółciowa – profilaktyka

Jednym z podstawowych elementów profilaktyki kamicy żółciowej jest prawidłowy sposób odżywiania. Niewskazana jest zarówno dieta bogatoenergetyczna i bogatotłuszczowa, jak również dieta bardzo niskokaloryczna z bardzo ograniczoną ilością tłuszczu. Ta druga zmniejsza wydzielanie cholecystokininy, co prowadzi do upośledzonego obkurczania pęcherzyka żółciowego i przedłużonego zastoju żółci. Zapobiec temu można przez dodatek do posiłku niewielkiej ilości tłuszczu. Zaleca się, aby dieta była normokaloryczna, a więc dopasowana do zapotrzebowania kalorycznego, a w przypadku zwiększonego BMI z deficytem energetycznym skonsultowana z dietetykiem.

W profilaktyce ważne jest równomierne rozłożenie posiłków w ciągu dnia. Posiłki powinny być źródłem odpowiednich ilości białka, tłuszczy i węglowodanów. Tłuszcze w większej części powinny być pochodzenia roślinnego. Zalecane jest również zachowanie zasad higieny żywienia: powolne oraz spokojne spożywanie posiłków, częściej i w mniejszych porcjach. Pokarmy powinny być źródłem błonnika pokarmowego. Niezwykle istotne jest także podejmowanie aktywności fizycznej.

Źródła:

1. Jarosz M., Dzieniszewski J. Kamica żółciowa. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005.

2. Hertleb M. et. al. Rekomendacje postępowania u chorych z zaburzeniami czynności wątroby i kamicą dróg żółciowych dla lekarzy POZ. Lekarz POZ 2017; 4: 225 – 248.

3. Kiełtucki J. Ultrasonografia endoskopowa (EUS) w diagnostyce i leczeniu kamicy przewodów dróg żółciowych. Współczesna rola ECPW. Ann. Acad. Med. Siles. 2017; 71: 326–330.