Listerioza - co to za choroba?

Listerioza jest stosunkowo rzadką chorobą zakaźną diagnozowaną zarówno u ludzi jak i zwierząt. Obejmuje przeważnie osoby z grup podwyższonego ryzyka, w tym kobiety w ciąży. Wywoływać może nie tylko zakażenie przewodu pokarmowego, ale groźne w skutkach zakażenia ośrodkowego układu nerwowego i posocznicę. U kobiet ciężarnych prowadzić może do poronienia. Zakażenie spowodowane jest zazwyczaj poprzez spożycie pokarmu zanieczyszczonego bakteriami Listeria monocytogenes, które występują powszechnie w środowisku naturalnym w glebie i w wodzie. Zwierzęta zwykle przechodzą infekcje bezobjawowo, a jej skutkiem może być skażenie żywności pochodzenia zwierzęcego, głównie mięsa i mleka.

Co to jest listeria?

Listeria monocytogenes to bakteria Gram - dodatnia, mająca postać ruchliwej pałeczki. Wywołuje chorobę - listeriozę. Namnaża się w temperaturze od 0,4 stopnia Celsjusza do 50 stopni Celsjusza. Jest odporna na niskie pH. W trakcie infekcji bakteria przedostaje się ze światła przewodu pokarmowego poprzez ścianę jelita do krwi, a następnie do ośrodkowego układu nerwowego. Wrotami zakażenia jest: przewód pokarmowy, uszkodzona skóra, błony śluzowe układu oddechowego, spojówki i łożysko. Listerią można się zakazić przez: zanieczyszczony bakterią pokarm, pyły, bezpośredni kontakt człowieka z chorymi zwierzętami i ich wydzielinami, w trakcie porodu i bezpośredni kontakt z zakażonymi ludźmi.

Listerioza – objawy

Listerioza charakteryzuje się zmianami chorobowymi o różnym umiejscowieniu, może występować w różnych postaciach klinicznych:

• płodowej,
• posocznicy noworodków,
• zakażenia ośrodkowego układu nerwowego, w 50% przypadków prowadzi do śmierci,
• żołądkowo – jelitowej,
• zakażenia wątroby, jako następstwo posocznicy,
• zakażenia wsierdzia,
• listeriozowego zapalenia spojówek,
• zapalenia otrzewnej,
• septycznego i reumatoidalnego zapalenia stawów.

Przy zakażeniu drogą pokarmową objawy pojawiają się po 24 – 48 godzinach od spożycia zakażonej żywności. Najczęstszymi symptomami są: bóle stawów, bóle głowy, gorączka, kaszel, wymioty, umiarkowana biegunka, czasem utrata przytomności. Objawy te przeważnie ustępują samoistnie. W niektórych przypadkach, zwłaszcza u osób z grup podwyższonego ryzyka, dochodzi do uogólnionej listeriozy, może mieć ona różnoraki przebieg. Najbardziej rozpowszechniona postać uogólnionego zakażenia Listerią monocytogenes to bakteriemia (zakażenie krwi wywołane bakteriami). Przewlekła może prowadzić do zaburzeń funkcjonowania kolejnych narządów, a w konsekwencji do zgonu. Czynnikami sprzyjającymi chorobie są: alkoholizm, cukrzyca, nowotwory i terapia immunosupresantami, a także wiek i płeć.

Listerioza w ciąży

Listerioza w ciąży występuje znacznie częściej niż w pozostałej części populacji. Stanowi ok 27% wszystkich zakażeń. Głównym objawem jest bakteriemia ustępująca zazwyczaj samoistnie po porodzie. U matki choroba przebiega z reguły łagodnie. Może mieć trojaki przebieg: grypopodobnej infekcjii, zapalenia dróg moczowych bądź też bezobjawowy. W pierwszym przypadku charakteryzuje się takimi symptomami jak: wysoka gorączka ( 38,2 do 41,2 stopni Celsjusza), bólem głowy, dreszczami, biegunką, bólem gardła. Zakażenia bezobjawowe w 90% przypadków mogą prowadzić do śmierci lub ciężkiego uszkodzenia płodu. Pałeczki Listeria monocytogenes rozprzestrzeniające się z krwią w organizmie kobiety stanowią ogromne ryzyko dla nienarodzonego dziecka. Zależnie od trymestru ciąży rozwijająca się bakteriemia może skutkować wczesnym zakażeniem płodu ( I i II trymestr), którego konsekwencją zazwyczaj jest przedwczesny poród uszkodzonego płodu, poronienie czy martwe urodzenie lub też zakażeniem późnym ( III trymestr), powodując wówczas wrodzoną listeriozę noworodka. Noworodek choruje w wieku 1 – 4 tygodni. Choroba przebiega w postaci posocznicowej, jeśli zakażenie nastąpi w macicy lub jako zapalenie opon mózgowych w przypadku zakażenia w drogach rodnych. Listerioza w ciąży może stanowić zagrożenie nie tylko dla aktualnej ciąży, lecz także dla kolejnej. Pałeczki Listeria monocytogenes mogą bytować w drogach rodnych jeszcze przez pewien czas po zakażeniu.

Listeria monocytogenes w żywności

Żywność stanowi główny nośnik pałeczek Listeria monocytogenes. Do najważniejszych źródeł zakażenia należą: mleko i przetwory mleczne pochodzące od chorych zwierząt, surowe mięso i jarzyny, owoce morza, mrożonki, czasem pakowane próżniowo wędliny uprzednio zanieczyszczone Listerią monocytogenes. Surowcami pochodzenia roślinnego najbardziej narażonymi na zanieczyszczenie bakteriami są: sałata, kapusta, kalafior, szpinak, brokuł, seler, a także sałatki i surówki pakowane w modyfikowanej atmosferze.

Źródła:

1. Gliński Z., Kostro K. Listerioza współczesnym zagrożeniem. Życie weterynaryjne 2012; 87 (7): 577 – 581.

2. Jurkiewicz A., Oleszczak – Momot W. Listeria monocytogenes jako problem zdrowia publicnego. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2015; 21 (1): 29 – 32.

3. Sołtysiuk M. M., Szteyn J., Winiszewska – Łaszczych A. Bakterie z rodzaju Listeria zagrożeniem dla zdrowia ludzi i zwierząt.

4. Kołakowska A., Madajczak G. Pałeczki Listeria monocytogense w zakażeniach ludzi. Przegl. Epidemiol. 2011; 65: 57 – 62.

5. Barlik M., Seremak – Mrozikiewicz A., Drews K. Listerioza w ciąży – opis przypadku. Ginekol Pol. 2014: 85: 309 – 313.