Miodunka – poznaj lecznicze właściwości tej rośliny!

Miodunka to występująca naturalnie w całej Europie bylina z rodziny ogórecznikowatych, która uprawiana jest jako roślina ozdobna. Posiada także właściwości lecznicze, działa na drogi oddechowe i zwalcza stany zapalne. Wyjaśniamy, jak stosować miodunkę i czy istnieją w tym względzie jakieś przeciwwskazania.

W Polsce występuje kilka gatunków tej rośliny, cztery podstawowe to: miodunka plamista albo lekarska (Pulmonaria officinalis L.), miodunka ćma, miodunka wąskolistna i miodunka długolistna, wymieniane są także takie gatunki jak miodunka pstra i miodunka czerwona. Rośnie na terenie całego kraju, głównie w lasach liściastych i w zaroślach, w górach po regiel dolny.

Poszczególne gatunki tej rośliny różnią się nieznacznie. Miodunka plamista ma jedną łodygę bez rozgałęzień, a jej owalne liście pokryte są plamkami. Kwitnie na czerwono lub fioletowo.

Miodunka ćma (traktowana także jako podgatunek miodunki plamistej) również ma plamiste liście, które z kolei mają kształt lancetowaty. Jej kwiaty mogą być czerwone, fioletowe lub różowe.

Liście miodunki długolistnej są natomiast podłużne i mają białe plamki, a kwiaty są niebieskie. Ten gatunek dorasta nawet do pół metra wysokości, podczas gdy poprzednie – najwyżej do 40-tu centymetrów.

Miodunka pstra ma duże lancetowatego liście pokryte srebrzystymi plamkami i różowe kwiaty, miodunka czerwona natomiast - kwiaty różowo-czerwone. Ten gatunek jest niewielki, osiąga do 15 centymetrów.

Miodunka posadzona w ogrodzie preferuje nasłonecznione miejsca, ewentualnie częściowo zacienione oraz lekką i wilgotną glebę próchniczą. Wymaga obfitego podlewania, ponieważ źle znosi suszę.

Miodunka kwitnie od marca do maja.

Miodunka: właściwości zdrowotne 

Miodunka znana była także pod nazwami ludowymi jako mioduszka, swykołka i płucnik.

Kwiaty tej rośliny są bardzo słodkie i bogate w nektar, stąd zresztą pochodzi jej nazwa. Z tego powodu w niektórych okolicach chętnie były jedzone (wysysane) przez dzieci. Z jej liści natomiast gotowano na przednówku polewkę. 

Miodunka znana była także od wieków ze swoich właściwości zdrowotnych. Stosowana była przede wszystkim w leczeniu infekcji gardła, chorób oskrzeli i płuc, co związane jest z jej działaniem na błony śluzowe dróg oddechowych. Była także znana jako lekarstwo na dolegliwości układu moczowego i stosowana przy zapaleniu pęcherza i przy kamicy nerkowej.

Obecnie ekstrakty z miodunki są składnikiem tabletek do ssania i syropów na gardło. 

Właściwości miodunki wynikają z tego, że zawiera ona takie składniki jak alantoiny oraz krzemionki rozpuszczalne, zwalczające stany zapalne, saponiny i śluz, które działają wykrztuśnie, oraz garbniki, hamujące rozwój drobnoustrojów chorobotwórczych i łagodzące zapalenie błony śluzowej jamy ustnej i gardła. 

Składnikiem miodunki są także sole mineralne i kwas rozmarynowy.

Ponieważ miodunka działa wykrztuśnie, pomaga zwalczać kaszel, może także działać profilaktycznie, zwiększając odporność organizmu, chroniąc szczególnie pęcherzyki płucne przed szkodliwymi czynnikami.

Przeciwzapalne właściwości miodunki potwierdziły badania naukowe, które dotyczyły działania biologicznego w ludzkim osoczu krwi i hamowania cyklooksygenazy -2, w których wykorzystano ekstrakty pochodzące z nadziemnych części roślin.

Wykazały one, że ekstrakty te są bogate w kwasy fenolowe i ich frakcje oraz pochodne. Dominującym składnikiem były koniugaty Danshensu z kwasem kofeinowym, czyli kwasem rozmarynowym, litospermowym, salvianolowym, monardowym, shimobashiric i yunnaneic. 

Ekstrakty te, dzięki swoim właściwościom zapobiegają skutkom stresu oksydacyjnego (czyli zaburzonej równowagi między wolnymi rodnikami a antyoksydantami, czyli przeciwutleniaczami), a także zmniejszają uszkodzenia oksydacyjne składników osocza i poprawiają jego zdolność antyoksydacyjną.

Badania wykazały także, że ekstrakt miodunki zawiera  glikopeptyd przeciwzakrzepowy, powodujący stabilną hipokoagulemię, przede wszystkim blokując samoskładanie się fibryny. Nie wpływa natomiast niekorzystnie na skład krwi, ciśnienie tętnicze, układ oddechowy, czynność nerek i dróg moczowych.

Badania dotyczyły także kwasu rozmarynowego, będącego składnikiem miodunki. Jest to substancja odpowiedzialna za wiele działań zawierających ją roślin. Może być stosowany miejscowo, do płuc, donosowo oraz w postaci wlewów dożylnych. Badania nie wykazały niepożądanych działań leków ziołowych zwierających ten składnik. Badania kliniczne potwierdziły korzyści jego stosowania w chorobach dermatologicznych, alergicznych i zwyrodnieniowych, a także w poprawie zdolności poznawczych i leczeniu zespołu metabolicznego. 

Działanie miodunki może także polegać na tym, że zmniejsza ona skutki uboczne stosowania niektórych leków, gdyż ochroni błonę śluzową żołądka oraz drogi moczowe. Dlatego warto ją zastosować pomocniczo przy terapii antybiotykowej.

Miodunka – jak stosować?

Do celów leczniczych wykorzystuje się kwitnącą część rośliny razem z liśćmi. 

Miodunkę można stosować w postaci odwaru, przygotowanego po zalaniu dwoma szklankami wody dwóch łyżek ziół. Należy całość gotować około 10 minut pod przykryciem, a potem przecedzić i wlać do termosu. Gotowy napój pije się kilka razy dziennie, po posiłkach, od jednej trzeciej do dwóch trzecich szklanki.

Można także przygotować napar, czyli zalać zioła wrzątkiem i zaparzyć. Miodunka może być także składnikiem mieszanek ziołowych. Herbatkę z miodunki można pić z dodatkiem ziela rdestu ptasiego, skrzypu polnego, krwawnika, tasznika, poziewnika, korzeniem żywokostu oraz liści pokrzywy. 

Natomiast macerat przygotowuje się przez zalanie łyżki ziela szklanką przegotowanej wcześniej wody i odstawienie na kilka godzin. Po przecedzeniu można pić dwa razy dziennie.

W aptekach dostępne są gotowe ekstrakty z miodunki, które przyjmuje się w postaci kilku kropel pod język. Z miodunki można także przyrządzić samodzielnie nalewkę (poprzez zalanie ziół spirytusem i odstawienie na 14 dni) lub kupić gotową. 

Zewnętrznie preparaty z miodunki mogą być stosowane jako okłady na blizny, egzemy, przyspieszające gojenie się ran czy tamujące niewielkie krwawienia, na przykład spowodowane urazem.

Wywar z miodunki można dodać do kąpieli, co pomaga się zrelaksować i rozluźnić napięcie mięśniowe.

Ziele miodunki – przeciwwskazania

Jak każde zioło także miodunka może powodować określone skutki uboczne. Stosując ją, trzeba zachować ostrożność i nie przekraczać zalecanej dawki, gdyż w większej ilości może powodować zaparcia lub działać lekko moczopędnie.

Ponieważ składniki miodunki powodują, że ma ona właściwości przeciwzakrzepowe, powinna być ostrożnie stosowana u pacjentów, którzy stosują terapię przeciwzakrzepową.

Natomiast nalewka z miodunki nie powinna być stosowana przez osoby, które nie mogą pić alkoholu.

W każdym przypadku trzeba skonsultować przyjmowanie preparatów miodunki z lekarzem, a także stosować się do zaleceń dotyczących przyjmowanej dawki.

Źródła:
Krzyżanowska-Kowalczyk J., Kowalczyk M., Ponczek M.B., et. al., Pulmonaria obscura and Pulmonaria officinalis Extracts as Mitigators of Peroxynitrite-Induced Oxidative Stress and Cyclooxygenase-2 Inhibitors-In Vitro and In Silico Studies, Molecules, 2021, Jan 26, 26 (3),631
Krzyżanowska-Kowalczyk J., Pecio Ł., Mołdoch J., et al., Novel Phenolic Constituents of Pulmonaria officinalis L. LC-MS/MS Comparison of Spring and Autumn Metabolite Profiles, Molecules, 2018 Sep 6, 23 (9), 2277
Akram M., Rashid A., Anti-coagulant activity of plants: mini review, Thromb Journal of Thrombosis and Thrombolysis, 2017, Oct, 44 (3), 406-411
Leven P., Dementeva A., Chabanov M.K., The anticoagulant action of a factor from the nondialyzed fraction of the ammoniacal extract of the lungwort, Pulmonaria mollissima, Eksperimental'naia i klinicheskaia farmakologiia, Jam-Fev. 1992, 55 (1), 38-40
Krzyzanowska-Kowalczyk J., Kolodziejczyk-Czepas J., Kowalczyk M., Yunnaneic Acid B, a Component of Pulmonaria officinalis Extract, Prevents Peroxynitrite-Induced Oxidative Stress in Vitro, Journal of Agricultural and Food Chemistry, 2017 May 17, 65 (19) 3827-3834
Łuczaj Ł., Dziko rosnące rośliny jadalne użytkowane w Polsce od połowy XIX w. do czasów współczesnych, Entobiologia Polska, Vol. 1, 2011, 57-125
Puczel U., Miodunki w: Działkowiec 9/2010 s. 16-17;
www.atlas.roslin.pl