Na czym polega mastektomia prewencyjna?

Nowotwór piersi jest statystycznie jednym z najczęściej występujących nowotworów złośliwych, na który chorują Polki. Wiele kobiet obciążanych jest genetycznie mutacjami genów BRCA1 lub BRCA2, jak również mutacje genu CHEK2 odpowiedzialnych za zachorowalność na raka piersi. Mastektomia prewencyjna inaczej nazywana profilaktyczną jest zabiegiem dla tych właśnie obciążonych genetycznie kobiet, u których istnieje bardzo wysokie oraz wysokie ryzyko zachorowania na nowotwór piersi. Na czym polega mastektomia prewencyjna, jakie są wskazania do jej przeprowadzenia i czy zabieg ten jest skuteczny – o tym przeczytacie Państwo w poniższym artykule.

Mastektomia prewencyjna – na czym polega?

Mastektomia prewencyjna jest wykonywana w celu profilaktyki rozwoju raka piersi. Zabieg mastektomii profilaktycznej polega na usunięciu gruczołu piersiowego, może dotyczyć jednej lub dwóch piersi, a tym samym być zabiegiem pojedynczym lub - jeśli chora jest po leczeniu raka drugiej piersi - mastektomią podwójną. Wykonuje się go w znieczuleniu ogólnym, operacja polega na wykonaniu ukośnego albo poziomego cięcia w celu usunięcia tkanki piersi z powodu obecności zmian. Usuwa się zdrowy gruczoł piersiowy dążąc do minimalizacji ilości pozostawionej tkanki gruczołowej. Jeśli usunie się pierś wraz z brodawką  to dotyczy 100% tkanki gruczołowej jeśli pozostawi brodawkę  ok 95%. Ilość usuwanej tkanki będzie zależała od rodzaju mastektomii, budowy ciała pacjentki a także od jej preferencji. Lekarz chirurg usuwa gromadzący się płyn w przestrzeni piersi poprzez założenie jednej lub dwóch rurek drenażowych.
Profilaktyczna mastektomia jest poważnym zabiegiem operacyjnym, okres rehabilitacji po usunięciu piersi trwa od 2 do 4 tygodni. Po operacji trzeba nosić specjalnie do tego przeznaczone pasy kompresujące i specjalny biustonosz, czasami ten okres trwa nawet trzy miesiące. Zwykle po tego typu zabiegach wykonuje się rekonstrukcję piersi z użyciem expandera lub jednoczasowo z wszczepieniem protezy lub z tkanek własnych.

Jakie są wskazania do mastektomii profilaktycznej?

Wskazaniami do mastektomii profilaktycznej jest genetyczne obciążenie możliwością zachorowania na raka piersi. Pacjentki kwalifikowane do tej operacji muszą spełniać co najmniej jeden z poniższych warunków:

• obciążenie mutacją BRCA1, BRCA2 oraz CHEK2, które jest potwierdzone badaniem genetycznym;
• posiadać obciążony wywiad rodzinny, w tym muszą występować dwa przypadki raka piersi w pokrewieństwie I i II stopnia poniżej 50 roku życia;
• trzy zachorowania u krewnych w dowolnym wieku;
• zachorowanie u krewnych I stopnia na obustronnego raka piersi (niekoniecznie w jednym czasie na obie piersi);
• zachorowanie na raka piersi i jajnika/jajników u krewnych I stopnia;
• potwierdzona choroba rozrostowa piersi z atypią po zabiegu biopsji gruboigłowej.

Mutacje BRCA 1 i 2 są odpowiedzialne za około 90 procent przypadków dziedzicznych nowotworów piersi i jajnika. W organizmach ich nosicielek komórki dzielą się w nadmierny i niekontrolowany sposób, zwiększając ryzyko rozwoju raka piersi nawet do 80%. Mutacje genu CHEK2 są odpowiedzialne za nowotwory piersi i innych kobiecych narządów. Ich występowanie podwyższa ryzyko zachorowania na raka piersi nawet 5-krotnie. Te drugie stanowią zagrożenie szczególnie dla kobiet młodych, mających przypadki nowotworów w rodzinie.
Im więcej zachorowań wśród bliskich kobiecie krewnych, tym wskazania do prewencyjnej mastektomii są pewniejsze. Mutacje najczęściej wykrywane są u kobiet, które już zachorowały. Kobiety będące nosicielkami mutacji genetycznych, które obciążają je pod kątem większej zachorowalności na nowotwór piersi powinny wykonać pakiet badań zawierających badania genetyczne onkologiczne. Wykonanie testów polega na pobraniu próbek krwi, tak nie wiele, a tak wiele. Tylko w ten sposób kobiety dają sobie szansę na podjęcie odpowiedniej profilaktyki przeciwko nowotworom oraz szansę na odpowiednio wczesne wykrycie oraz wyleczenie raka piersi, a także na uniknięcie zachorowania. Jeśli wyniki testów (trzeba na nie poczekać do kilku tygodni) po badaniach genetycznych onkologicznych będą pozytywne, wtedy kobieta otrzymuje dodatkowo szansę zadbania o zdrowie i przyszłość najbliższych jej osób.
Badanie BRCA 1 i BRCA 2 obejmuje kilkanaście mutacji genów, które są brane pod uwagę pod kątem polskiej populacji. Pięć mutacji dotyczy genu BRCA 1, których testy zalecane są przez Ministerstwo Zdrowia w aktualnym Narodowym Programie Zwalczania Chorób Nowotworowych.
W przypadku stwierdzenia wspomnianych mutacji genetycznych nie ma od razu wskazań lekarskich do mastektomii prewencyjnej. Nie ma jednocześnie możliwości leczenia stwierdzonych uszkodzeń genu. Najważniejsze są częste kontrole oraz regularne przeprowadzanie badań w celu jak najwcześniejszego wykrycia choroby.
Decyzja o profilaktycznej mastektomii powinna być indywidualną decyzją podjętą przez każdą kobietę, po wcześniejszej konsultacji u doświadczonego specjalisty onkologa oraz po rozważeniu zalet, ale także wad tego zabiegu. Prewencyjne usunięcie piersi wymaga bowiem świadomej zgody kobiety. Warto zapoznać się ze wszystkimi materiałami edukacyjnymi, warunkami zabiegu tak by podpisanie zgody na operację było w pełni  przemyślane i świadome. Często u pacjentek wykonywane jest również profilaktyczne usuniecie jajników.

Czy mastektomia prewencyjna jest skuteczna?

Wiele kobiet zadaje sobie pytanie czy mastektomia prewencyjna jest skuteczna.
Rozważanie wykonania profilaktycznej mastektomii, polegającej na pozostawieniu brodawki i skóry oraz profilaktycznym usunięciu gruczołu piersiowego to temat, z którym każda kobieta musi zmierzyć się sama lub z bliskimi. Jeśli zostanie podjęta decyzja o usunięciu jednej lub dwóch piersi to jeśli pacjentka chce i się do tego kwalifikuje, może w trakcie jednej operacji mieć również wykonaną rekonstrukcję protezą lub ekspanderem. Jednak nie wszystkie pacjentki mogą kwalifikować się do jednoczasowej rekonstrukcji piersi, zwłaszcza te z licznymi obciążeniami internistycznymi, z cukrzycą, palące papierosy czy otyłe.
Dowiedziono badaniami, że profilaktyczna amputacja piersi w istotnym stopniu obniża ryzyko rozwoju nowotworu u nosicielek wadliwych genów, nie daje jednak całkowitej gwarancji, że ochroni kobietę przed zachorowaniem, ale pozwala jednocześnie zmniejszyć ryzyko raka piersi o 90-95%. Warto w tym miejscu podkreślić ogromną rolę tego zabiegu pod kątem psychiki, bycie nosicielką mutacji genu odpowiedzialnego za zachorowanie na raka piersi jest bowiem ogromnym obciążeniem psychicznym.
Warto wiedzieć, że u zdrowych pacjentek, które poddały się profilaktycznej mastektomii piersi z powodu stwierdzonej mutacji genów BRCA1 i BRCA2 możliwe jest wykonanie zabiegu rekonstrukcji piersi przy użyciu implantów ostatecznych, wymiennych lub mieszanych. Implanty te zawierają sól fizjologiczną albo żel sylikonowy, mogą mieć okrągły lub anatomiczny kształt. Tym, co przekonuje do wykonania zabiegu rekonstrukcji piersi jest efekt psychologiczny i poprawa jakości życia kobiety po mastektomii prewencyjnej.

Źródła:

• Ciechanowska K., Krajewska K., Antczak-Komoterska A., Studenckie Koło Naukowe Nauk o Zdrowiu; PWSZ 2018; 91-99
• Mikołajewska E., Fizjoterapia po mastektomii; PZWL 2015; 67-69
• Musiał Z., Sendecka W., Zalewska-Puchała J., Jakość życia po mastektomii; Problemy pielęgniarstwa 2013; 21(1); 39-44