Nokturia – uciążliwa dolegliwość, która pogarsza jakość życia

Zaburzenia ze strony układu moczowego mogą, ale nie muszą mieć źródła w stanach chorobowych tego układu. Niemniej jednak mogą w znaczny sposób pogarszać jakość życia, w tym snu poprzez nocne wstawanie do toalety. Tak jest w przypadku nokturii, która stanowi uciążliwą dolegliwość, ponieważ nie pozwala na spokojny i pełnowymiarowy sen. Wszelkie zaburzenia snu mogą powodować przykre konsekwencje, w tym zmęczenie, rozdrażnienie czy brak koncentracji, co przekłada się na zdrowie psychiczne oraz fizyczne człowieka. U podstaw niewyspania może leżeć nokturia będąca nadaktywnością pęcherza moczowego. Czym dokładnie jest ta dolegliwość, jakie towarzyszą jej objawy i czy można ją wyleczyć, a jeśli tak – w jaki sposób – o tym w poniższym artykule.

Nykturia – co to jest?

Nokturia - co to jest? Jest to nocny wielomocz, ta przypadłość nazywana jest także nokturią. Według definicji Międzynarodowego Towarzystwa Kontynencji (ICS – ang. International Contience Society) jest to dolegliwość zmuszająca (nie mamy na to wpływu) człowieka do co najmniej dwukrotnego przerwania snu w trakcie trwania nocy w celu oddania moczu, czyli mikcji. Nie należy jej mylić z jednorazowym wstawaniem, takie sytuacje są bowiem czymś normalnym – badania mówią, że po 55 roku życia co druga osoba wstaje do toalety w trakcie trwania nocy. Jednocześnie nykturia jest jedną z najczęściej zgłaszanych przyczyn zaburzeń snu i dotyczy dużej części populacji, i choć częstotliwość jej występowania jest zdecydowanie wyższa u osób starszych, to może występować u kobiet i mężczyzn w różnym wieku. Często jest wymieniana jako przyczyna bezsenności. To nocne wstawanie z reguły oznacza skrócenie czasu spania i bardziej fragmentaryczny sen o niższej jakości.
Nykturia jest objawem, epizodem, w którym pacjent wybudza się ze snu w celu oddania moczu, po czym następuje sen lub zamiar snu. Taka definicja pozwala na spojrzenie na tę dolegliwość nie jako na stan patologiczny, ale klasyfikuje ją jako objaw magazynowania moczu oraz potrzebę jego oddawania. Podstawą do diagnozy jest zadanie sobie pytania – co wybudza nas ze snu – może być to chrapanie partnera, dziecko, które płacze, zespół niespokojnych nóg czy zbyt wysoka temperatura w sypialni. Lista może być długa, a w każdej wymienionej sytuacji po wybudzeniu możemy iść do toalety w celu oddania moczu. Nie jest to jednak nieprawidłowość. Wpływ na nocne wstawanie do toalety może mieć także ilość oraz rodzaj przyjmowanych płynów, stosowanie leków moczopędnych.
Ryzyko wystąpienia nokturii może być zależne od kilku czynników:

• wieku – ryzyko wystąpienia nokturii wzrasta po 65 roku życia;
• płci – nokturia częściej występuje u kobiet do około 60. roku życia, po 60. roku życia jej objawy częściej dotykają mężczyzn – sugeruje się, że może mieć to związek z pojawiającym się w tym wieku przerostem prostaty;
• otyłości i nadwagi, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia nokturii nawet dwu- lub trzykrotnie;
• zmian w gospodarce hormonalnej – ciąża lub połóg, czy też okres pomenopauzalny nasila objawy nokturii.

Jeśli chodzi o choroby, nykturia może być objawem chorób kardiologicznych, w tym niewydolności serca i stosowanych w jej przypadku leków moczopędnych. Nykturia i poliuria (częstomocz) to częste zaburzenie u chorych na cukrzycę (u osób tych obserwuje się zwiększone pragnienie i spożywanie dużych ilości płynów). Pęcherz nadreaktywny jest kolejnym schorzeniem, któremu towarzyszy częstomocz, oddawanie małych ilości moczu , a przez to zaleganie moczu w pęcherzu. Nokturia może towarzyszyć także chorobie Parkinsona czy stwardnieniu rozsianemu, przy których mocz nie jest odpowiednio gęsty przez niedobór wazopresyny – hormonu odpowiedzialnego za jego zagęszczanie.

Nokturia – objawy

Do sztandarowych objawów nokturii należą wspomniane wstawanie w nocy w celu oddania moczu, ale warto w tym miejscu wspomnieć również o objawach będących konsekwencją przerywanego snu. Nykturia daje objawy w postaci:

• silnego zmęczenia;
• drażliwości, obniżonego nastroju;
• bólu głowy i apatii;
• zmniejszonej koncentracji oraz niemożności skupienia się;
• w przypadku permanentnego braku snu obserwuje się występowanie objawów charakterystycznych dla stanów depresyjnych;
• w przypadku nokturii przy przeroście gruczołu krokowego u mężczyzn objawami mogą być niewielka ilość oddawanego moczu (nawet kilka kropli);
• przy niedoborze hormonu wazopresyny - wydzielanego przez przysadkę mózgową  objawem może być oddawanie bardzo dużych ilości rozcieńczonego moczu;
• osoby w podeszłym wieku wstające w nocy mogą być narażone na upadki, co może zagrażać ich zdrowiu, a czasami nawet życiu.

Nokturia – jak leczyć?

Nokturia - jak leczyć? Jeśli chodzi o wątek nokturia – leczenie to mimo, że ta nocna przypadłość jest traktowana jest jako powszechna dolegliwość, nie należy jej bagatelizować ani przyzwyczajać się do nocnego wstawania do toalety. W wielu przypadkach można bowiem podjąć odpowiednie kroki, aby ograniczyć ilość nocnych przebudzeń, a tym samym poprawić jakość snu. Zrozumienie podstaw częstego oddawania moczu w nocy, w tym jego przyczyn, konsekwencji i leczenia, może być pierwszym krokiem dla osób w każdym wieku do poprawy snu i mniej uciążliwego wpływu nokturii na codzienne funkcjonowanie.
Przyczyny nokturii mogą być rozmaite i nie warto diagnozować nocnego częstomoczu samodzielnie. Jeśli niepokoi nas częstotliwość wizyt w toalecie, należy skonsultować temat z lekarzem specjalistą, który zbada wszelkie symptomy oraz pomoże w znalezieniu podłoża tej dolegliwości i pozwoli rozpocząć adekwatne leczenie oraz wyeliminować lub zminimalizować problem.
Źródłem częstego oddawania moczu mogą być nerki, pęcherz moczowy, cewka moczowa czy przerost prostaty, ale podłoże mogą stanowić także choroby podwzgórza, cukrzyca oraz stosowane leki. W celu prawidłowego rozpoznania obserwuje się wszystkie objawy oraz analizuje wyniki badań. Dla przykładu – w przypadku mężczyzn należy wykonać badanie prostaty, gdyż objawami chorób prostaty są między innymi częstomocz i oddawanie moczu w nocy oraz uczucie pełnego pęcherza po zakończeniu mikcji.
Lekarz urolog, by stwierdzić występowanie nokturii może zasugerować prowadzenie kalendarza, w którym pacjent będzie odnotowywał ilość nocnych mikcji, czas trwania wizyt w toalecie oraz ilości moczu wydalanych podczas trwania nocy. Uzupełnieniem diagnozy będzie szczegółowy wywiad medyczny dotycząc występowania objawów ze strony dolnych dróg moczowych. Każdorazowo należy poinformować lekarza o współistniejących chorobach układu moczowo-płciowego (w tym zakażeń), jak również chorób układu krążenia czy neurologicznych.
Nokturia – leczenie domowe – do tych metod należą ćwiczenia aktywujące mięśnie dna miednicy poprzez zaciskanie i naprzemiennie rozluźnianie mięśni Kegla. Warto także wykonywać ćwiczenia pęcherza moczowego – stopniowo wydłużając przerwy pomiędzy kolejnym oddawaniem moczu. Domowym sposobem jest również ograniczenie spożycia soli oraz białka, a także moczopędnej kofeiny. Oczywiście należy także zmniejszać ilość spożywanych płynów przed snem, a moczopędne leki (w tym np. te na prostatę czy pęcherz), jeśli wymagają stosowania – starać się zażywać w porannych godzinach. Proste modyfikacje behawioralne i stylu życia stanowią terapię pierwszego rzutu.

Źródła:
Kim J., Chung E., Pharmacotherapeutic options in the treatment of nocturia: an update on the current oral drug therapies, Expert Opinion on Pharmacotherapy; 12; 2021;
Ruud Bosch J., Chapple C., Mueller E., et al., Nocturia, The Journal of urology; 04; 2022;
Zbrzeźniak M., Nokturia, Przegląd Urologiczny; 44; 4; 2007;
https://zdrowysen.info/aktualnosci/45_brak-snu---dlaczego-jest-niebezpieczny