Porażenie prądem

Porażenie prądem to zdarzenie potencjalnie zagrażające życiu. Najczęściej dochodzi do niego podczas użytkowania urządzeń elektrycznych, ich montażu a także naprawiania domowych instalacji. Inną, bardzo groźną sytuacją związaną z oddziaływaniem elektryczności jest porażenie piorunem. Wyładowanie atmosferyczne to prąd o natężeniu wielokrotnie większym niż ten płynący w domowych gniazdkach. Chociaż spowodowane nim obrażenia mają często znacznie większą skalę, mechanizm ich powstawania w sytuacjach bezpośredniego kontaktu z prądem jest podobny. Szybka reakcja i umiejętność udzielenia pierwszej pomocy przez bezpośrednich świadków wypadku może uratować życie osobie poszkodowanej. Dowiedz się jak prąd oddziałuje na organizm człowieka a także co zrobić, jeśli jesteś świadkiem wypadku związanego z elektrycznością.

Co się dzieje z człowiekiem porażonym przez prąd?

Prąd przepływający przez ludzkie tkanki powoduje uszkodzenie struktur znajdujących się na jego szlaku. Efekt działania jest zależny głównie od napięcia i natężenia prądu, długości kontaktu z nim a także miejsca wniknięcia i drogi przepływu. Wiadomo, że łatwiej przenika on przez błony śluzowe i wilgotną skórę, która stawia mniejszy opór niż skóra sucha zwłaszcza osłonięta odzieżą. W miejscu wejścia i wyjścia strumienia prądu powstają charakterystyczne oparzenia. Przepływ energii elektrycznej uszkadza wszystkie rodzaje komórek poprzez zaburzenie ich bioelektrycznej czynności, a także wzrost temperatury powoduje koagulację białek i ich rozpad. W wyniku porażenia dochodzi także do skurczu mięśni, który może być na tyle silny, że powoduje zwichnięcia stawów a nawet złamania kości. Skurcz mięśni oddechowych prowadzi do zaburzeń oddychania i rozwoju niewydolności oddechowej z całkowitym zatrzymaniem oddechu włącznie. Bardzo niebezpiecznym skutkiem działania prądu elektrycznego, jest nagłe zatrzymanie krążenia. Serce posiada własny układ pobudliwych tkanek, który generuje rytm umożliwiający synchroniczne skurcze przedsionków i komór (tzw. układ bodźcoprzewodzący serca). Na skutek porażenia prądem dochodzi do desynchronizacji pracy komór lub zupełnego zatrzymania pracy serca prowadzącego do szybko rozwijającej się niewydolności krążenia. Przepływający prąd uszkadza także komórki nerwowe zaburzając przekazywanie impulsów w nerwach obwodowych i mózgu. Groźnym powikłaniem może być zahamowanie istotnych dla życia struktur takich jak ośrodek oddechowy.

Czy porażenie prądem w domu jest groźne?

W warunkach domowych najczęściej w trakcie samodzielnych napraw instalacji czy też awarii urządzeń elektrycznych dochodzi do porażenia prądem o napięciu 220 V. Jest to wartość wystarczająca, aby stanowić bezpośrednie zagrożenie dla życia i zdrowia. Porażenie zwykle powoduje utratę przytomności i skurcz mięśni uniemożliwiające osobie poszkodowanej samodzielne uwolnienie się od źródła prądu. Jeżeli nie zostanie udzielona pomoc przedłużający się czas przepływu prądu przez organizm doprowadza do niewydolności krążeniowo – oddechowej oraz ciężkich oparzeń a nawet zwęgleń, a w konsekwencji zgonu.

Pierwsza pomoc w przypadku porażenia prądem

Jeżeli jesteśmy świadkami porażenia prądem, przede wszystkim musimy zadbać o własne bezpieczeństwo uważając, aby samemu nie ulec porażeniu. Poszkodowany powinien być jak najszybciej odłączony od źródła prądu poprzez wyłączenie urządzenia lub bezpieczników. Po zabezpieczeniu poszkodowanego przed działaniem prądu należy ocenić jego parametry życiowe i w razie potrzeby prowadzić resuscytację krążeniowo – oddechową oraz wezwać pogotowie ratunkowe.

Dość często, po porażeniu prądem elektrycznym w domu, we wczesnym okresie po wypadku jedynym objawem jest miejscowe niewielkie oparzenie. Poszkodowany czuje się początkowo dobrze i nie zgłasza żadnych innych dolegliwości. Niestety jednak poważne powikłania takie jak np. zaburzenia rytmu serca mogą pojawić się w późniejszym okresie. Dlatego też każdego poszkodowanego powinno się przewieźć do szpitalnego oddziału ratunkowego celem dalszej obserwacji, monitorowania, a w szczególności wykonania badania EKG. Ma to szczególne znaczenie u dzieci, u których doszło do porażenia prądem elektrycznym np. poprzez wkładanie palców do gniazdka elektrycznego. Dodatkowo, dzieci mogą zatajać niektóre istotne dolegliwości.

Porażenie piorunem

Porażenie piorunem to również uszkodzenie spowodowane przepływem prądu, jednak o znacznie większym natężeniu niż ten, dostępny na co dzień w gniazdkach. Wypadki najczęściej zdarzają się latem, kiedy częstotliwość występowania burz jest duża, a ludzie chętnie przebywają na zewnątrz. Szczególnie narażone są osoby chroniące się przed burzą pod drzewami lub pozostające na otwartej przestrzeni. Również łowienie ryb w trakcie burzy nie jest rozsądnym pomysłem – wędka działa wówczas jak piorunochron, przyciągając wyładowania atmosferyczne, które przepływają do ziemi przez ciało człowieka. To właśnie ten przepływ wysokoenergetycznego prądu odpowiada za ciężkie uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, nagłe zatrzymanie krążenia, bardzo ciężkie oparzenia całego ciała, porażenie ośrodka oddechowego, skurcz mięśni oddechowych czy uszkodzenie nerwów obwodowych. Na skutek silnego skurczu mięśni może dojść do odrzucenia ofiary nawet na kilka metrów i urazów spowodowanych upadkiem i uderzeniami o otaczające przedmioty. Porażenie piorunem nierzadko prowadzi także do czasowego lub nieodwracalnego uszkodzenia słuchu.

Pierwsza pomoc w przypadku porażenia piorunem

Pomimo, że lista możliwych ciężkich obrażeń spowodowanych uderzeniem pioruna jest długa, do zgonu najczęściej dochodzi w wyniku niewydolności krążenia i oddychania. W tych przypadkach szybkie rozpoczęcie resuscytacji krążeniowo – oddechowej pełni kluczową rolę i znacznie zwiększa szanse przeżycia wypadku. Odpowiednie jej udzielenie jest o tyle trudne, że poszkodowany znajduje się w środku trwającej burzy. Dotykanie osoby porażonej piorunem nie jest jednak dla nas niebezpieczne. Jeżeli tylko jest to możliwe należy jak najszybciej przemieścić ją w bezpieczne miejsce i powiadomić odpowiednie służby. Następnie oceniamy stan świadomości oraz obecność oddechu. Jeśli poszkodowany nie oddycha rozpoczynamy resuscytację krążeniowo – oddechową, którą prowadzimy aż do przyjazdu zespołu ratunkowego lub do powrotu oddychania. Pierwsza pomoc powinna także objąć zatamowanie krwotoków, jeśli dochodzi do masywnej utraty krwi. Poszkodowanych przytomnych zabezpieczamy w wygodnej pozycji i uważnie obserwując oczekujemy na przyjazd pogotowia. Każda osoba porażona piorunem powinna być zbadana przez lekarza, nawet, jeśli wydaje się, że nie doszło do poważnych obrażeń.

Źródła:

1. Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna, Kraków 2019. ISBN: 9788374305686
2. Gavin D. Perkins, Anthony J. Handley, Rudolph W. Koster i wsp. Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u osób dorosłych oraz automatyczna defibrylacja zewnętrzna. Wytyczne resuscytacji 2015.
3. David A. Zideman, Emmy D.J. De Buck, Eunice M. Singletary i wsp. Pierwsza pomoc. Wytyczne resuscytacji 2015.
4. Medley O'Keefe Gatewood, Richard D Zane. Lightning injuries. Emerg Med Clin North Am. 2004 May;22(2):369-403.
5. Joshua Gentges, Christoph Schieche. Electrical injuries in the emergency department: an evidence-based review. Emerg Med Pract. 2018 Nov;20(11):1-20. 
6. Victor Waldmann, Kumar Narayanan, Nicolas Combes i wsp. Electrical cardiac injuries: current concepts and management. Eur Heart J. 2018 Apr 21;39(16):1459-1465.