Potówki – skąd się biorą i jak się ich pozbyć?

Potówki są zmianami skórnymi w postaci swędzących krostek, które pojawiają się w momencie podrażnienia skóry, przede wszystkim na skutek jej przegrzania oraz nadmiernego pocenia się. Kłopotliwe są krostki na twarzy, karku i plecach, ale mogą pojawić się też w okolicach pachwin, klatce piersiowej czy brzuchu. Zmiany mogą być okresowe, np. w trakcie upałów i po intensywnym wysiłku fizycznym. Jednocześnie mogą też występować przewlekle, jako objaw nadpotliwości. Dolegliwość może wystąpić niezależnie od wieku, jednak najczęściej dotyka dzieci.. Dowiedz się, jak zapobiegać powstawaniu potówek i jak postępować, jeśli się pojawią.

Jak wyglądają potówki?

Potówki to zmiany skórne, powstające w wyniku wzmożonego pocenia przy jednoczesnym zmniejszeniu lub utrudnieniu odpływu potu. Przyjmuje się, że pod wpływem przegrzania i nadmiernego pocenia się (nadpotliwości), dochodzi do obrzęku naskórka i pot nie ma jak się wydostać na powierzchnię skóry pozostając pod naskórkiem. Czynnikiem, który sprzyja wystąpieniu potówek jest uszkodzenie powierzchniowej warstwy skóry przez dłuższe i szkodliwe działanie środowiska wodnego lub wilgoci (maceracja naskórka). Do takiej sytuacji może dojść w konsekwencji przegrzewania, noszenia nie przewiewnych ubrań i niewłaściwej pielęgnacji skóry.

Wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje potówek, które różnią się obrazem morfologicznym i histopatologicznym:

• potówki zwykłe – pojawiające się najczęściej, a zamknięcie przewodu wyprowadzającego gruczołów potowych występuje w warstwie rogowej naskórka (zmiany mają postać drobnych krostek zlokalizowanych bezpośrednio pod naskórkiem);
• potówki głębokie – uszkodzenie wyprowadzającego gruczołu potowego występuje w głębszych warstwach skóry (w obrębie lub poniżej granicy skórno-naskórkowej). Z reguły tworzą się pod wpływem stanów zapalnych w skórze (np. pod wpływem zakażenia bakteryjnego);
• potówki czerwone – przewód wyprowadzający gruczołu potowego jest zablokowany w obrębie dolnych warstw naskórka (potówkom towarzyszy zapalne zaczerwienienie).

Potówki mogą pojawiać się na całym ciele, jednak najczęściej można je zauważyć na twarzy, tułowiu oraz na karku. Rzadziej występują na dłoniach i stopach. Zalegający w gruczołach pot podrażnia skórę, przez co potówki mogą powodować silny świąd i pieczenie. Często dolegliwość mylona jest z innymi chorobami, dlatego w przypadku wątpliwości warto skonsultować się z dermatologiem.

Potówki – skąd się biorą?

Na występowanie potówek wpływ ma wiele czynników. Choć przyjmuje się, że dolegliwość w zdecydowanej większości dotyczy dzieci, wcale nie omija osób dorosłych. Zmiany skórne tworzą się szczególnie latem, a powoduje je nie tylko temperatura, ale także mogą być reakcją na silny stres czy pocenie się w czasie zwiększonego wysiłku fizycznego. Potówki u noworodka występują, ponieważ ich gruczoły potowe nie są jeszcze w pełni wykształcone. Przez to pot nie uchodzi na zewnątrz, a zatrzymuje się w porach, zatykając je. Na powstawanie potówek u dzieci i dorosłych wpływają:

• zbyt wysoka temperatura – białe krostki na twarzy mogą wystąpić przy przegrzaniu organizmu, np. w trakcie wysiłku fizycznego lub wysokiej temperatury powietrza (lato jest porą roku sprzyjającą pojawieniu się zmian skórnych);
• wilgotność powietrza – im większa wilgotność, tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia zmian skórnych na twarzy;
• nadmierne pocenie – ze względu na zbyt wysokie temperatury na zewnątrz lub niewłaściwe ubranie dziecka lub dorosłego;
• ubiór – noszenie ubrań z nie przewiewnych materiałów, szczególnie syntetycznych (poliester i wiskoza), wówczas nawet przy niewielkim wysiłku organizm się poci;
• niewłaściwe kosmetyki – stosowanie preparatów zapychających ujścia gruczołów, wzmagają powstawanie potówek u dzieci (np. przez używanie za dużej ilości oliwki lub tłustych balsamów i maści pielęgnacyjnych);
• zbyt intensywny trening przy wysokiej temperaturze i wilgotności otoczenia;
• zaburzenia hormonalne – potówki występują częściej u osób chorujących na nadczynność tarczycy;
• menopauza, cukrzyca i gruźlica;
• otyłość – osoby z nadwagą intensywniej wytwarzają pot;
• stan emocjonalny – potówki mogą powstawać w trakcie różnych stanów emocjonalnych (silny stres, poczucie zagrożenia)

Potówek nie można lekceważyć, szczególnie, jeśli zmiany tworzą się bardzo często i są skorelowane z nadmiernym poceniem. Jeżeli stosujemy zasady higieny, a mimo tego pojawiają się potówki warto skonsultować się z lekarzem dermatologiem, który zleci wykonanie szczegółowych badań. Nadprodukcja potu może być symptomem poważniejszych dolegliwości.

Potówki – jak się pozbyć?

Podstawą w leczeniu potówek jest wyeliminowanie przyczyn powodujących nadmierne pocenie się. Warto zacząć od obniżenia temperatury otoczenia i unikania, w przypadku dzieci, noszenia zbyt ciepłej i syntetycznej odzieży. Najlepszym sposobem na uniknięcie potówek jest zastosowanie się do podstawowych zasad higieny i używanie właściwych kosmetyków, które ustabilizują lub hamują nadpotliwość. Ważne, żeby kosmetyki były odpowiednio dobrane do potrzeb skóry. Nie u każdego wskazane jest stosowanie tłustych balsamów po kąpieli. Takie działanie powinno być zarezerwowane dla pacjentów wyłącznie ze suchą skórą. Wskazana jest pielęgnacja skóry tylko przy użyciu delikatnych dermokosmetyków, które nie podrażniają skóry, a przede wszystkim nie zatykają ujść gruczołów potowych (unikanie tłustych kremów). W leczeniu potówek lekarz dermatolog może zalecić m.in. stosowanie preparatów zawierających cynk, który ma działanie osuszające.

Generalnie, potówki ustępują samoistnie, jednak pod warunkiem, że skóra ma zapewniony dostęp powietrza. Dlatego skóry nie należy zakrywać opatrunkami czy plastrami. Powinno się ją przemywać chłodną wodą i robić chłodne okłady. Jak zostało wspomniane nie można zapominać o higienie osobistej. Można zastosować też domowe sposoby na potówki, a są to:

• kąpiele mające zapewnić złagodzenie występujących zmian (kąpiele z dodatkiem sody oczyszczonej, kąpiele z dodatkiem naparu z rumianku);
• stosowanie na potówki zasypek zawierających m.in. cynk;
• okłady z wyciągiem z aloesu;

W przypadku, gdy zmiany zostały już zakażone konieczna jest konsultacja z dermatologiem i być może przepisanie antybiotyku.

Sprawdź też: trądzik młodzieńczy

Źródła:

1. Czarnecka-Operacz M., Sadowska-Przytocka A.; Klasyczne zmiany skórne u noworodków jako trudny problem w codziennej praktyce klinicznej, Pediatria po Dyplomie, 2017(4);
2. Chatproedprai S., Wananukul S.; Survey of common cutaneous lesions in healthy infants at the well baby clinic, J Med Assoc Thai, 2008, 91(9);1356-9;
3. Bartkiewicz B., Dudra-Jastrzębska M., Jazienicka I.; Wybrane dermatozy wieku dziecięcego, Nowa Pediatria, 2006(2);51-56.