Rumień cukrzycowy: przyczyny, objawy, leczenie

Światowa Organizacja Zdrowia WHO uznała cukrzycę za epidemię XXI wieku. W 2019 roku Narodowy Fundusz Zdrowia opublikował szczegółowy raport o cukrzycy, na którą według przedstawionych danych choruje już blisko 3 mln Polaków. Zdecydowana większość chorych ma cukrzycę typu 2, ale rośnie również liczba chorych na cukrzycę typu 1. O zachorowaniu na cukrzycę typu 1 decydują geny. Przy cukrzycy typu 2 wpływ mają także nadwaga, zła dieta, stres, nikotyna oraz alkohol. Cukrzyca to choroba metaboliczna, która charakteryzuje się podwyższonym poziomem glukozy we krwi, czyli hiperglikemią. Nieleczona lub leczona niewłaściwie prowadzi do zaburzeń funkcjonowania oraz uszkodzeń, a w konsekwencji niewydolności różnych narządów. Cukrzyca wiąże się z rozwojem mikro- i makronaczyniowych powikłań. Typowym objawem cukrzycy są także zmiany skórne. Jednym z nich jest rumień cukrzycowy. Czym jest, jakie są przyczyny jego powstawania, jak wygląda rumień cukrzycowy i jak można go leczyć – o tym w poniższym artykule.

Rumień cukrzycowy – co to jest i skąd się bierze?

Czym jest rumień cukrzycowy? Rumień cukrzycowy jest zmianą skórną związaną z uszkodzeniami  mikronaczyniowymi. Jest on skórnym obliczem cukrzycy.  
Diabetycy są narażeni na większą podatność na różne rodzaje dermatoz skórnych. Skórę cukrzyka cechuje bowiem nadmierna suchość, skłonność do zmian, złuszczanie,  a także zmniejszone wydzielanie potu i związany z tym świąd. Charakterystycznymi zmianami skórnymi występującymi u cukrzyków są:

• wypryski;
• zmiany ropne;
• zaczerwienienia oraz rumień cukrzycowy;
• podatność na skaleczenia i otarcia;
• podatność na infekcje oraz choroby grzybicze.

Jakiekolwiek nawracające zmiany skórne powinny skłonić nas do wykonania badań w kierunku cukrzycy. W związku z częstymi wahaniami poziomu cukru we krwi w skórze chorujących na cukrzycę dochodzi do uszkodzenia naczyń krwionośnych, co prowadzi do niedożywienia skóry. Pod wpływem podwyższonego ciśnienia komórki śródbłonka nabrzmiewają, zwężając przy tym światło naczyń i niszcząc perycyty, które są komórkami budującymi i uszczelniającymi ściany naczyń krwionośnych, czego skutkiem jest ścieńczenie, czyli zmniejszenie grubości ściany naczyń i zwiększenie ich przepuszczalności. W konsekwencji tworzą się mikrotętniaki, a naczynka, które powstają mają tak cienką ściankę, że nie spełnia ona swoich funkcji. Dlatego na skórze twarzy – na nosie, czole, policzkach, brodzie, ale i na dłoniach i stopach dochodzi do podskórnych mikrowylewów, które objawiają się jako czerwone plamy nazywane rumieniem lub rumieńcem cukrzycowym. Te podskórne mikrowylewy powodowane są krótkotrwałą hiperglikemią, w  wyniku której zmieniają się funkcje poszczególnych komórek skóry.
Uszkodzenia naczyń krwionośnych powodują nieostro odgraniczone, zlewające się ze sobą zaczerwienienia. Jest to manifestacja zaburzeń krążenia krwi w tych naczyniach. Rumień cukrzycowy może być pierwszym objawem cukrzycy u pacjentów w różnym wieku, niemniej jednak występuje głównie u młodych chorych cierpiących na cukrzycę typu 1. Może jednak występować również u osób z wieloletnią, niewyrównaną cukrzycą.

Rumień cukrzycowy – jak wygląda?

Rumieniec cukrzycowy (łac. rubeosis diabeticorum) to czerwonawe zabarwienie skóry, najczęściej pojawiające się w obrębie twarzy – w tym środkowych części policzków i czoła, ale również szyi, brody, rąk i stóp. Zdarza się, że zmiany rozlewają się również na klatkę piersiową. Są to czerwone plamy, którym mogą towarzyszyć teleangiektazje, czyli poszerzone drobne naczynia krwionośne w języku potocznym nazywane ‘pajączkami’. Rumień cukrzycowy - jak wygląda? Jak mocne wypieki na twarzy. Może mu również towarzyszyć wypadanie brwi.

Rumień cukrzycowy – jak leczyć?

Podstawowym sposobem na leczenie rumienia cukrzycowego jest uregulowanie cukrzycy. Wiele zmian skórnych związanych z cukrzycą wynika z niewłaściwego uregulowania glikemii (poziomu cukru), ale mogą być także wynikiem stosowania niektórych leków cukrzycowych.
Jak jeszcze leczyć rumień cukrzycowy? Należy pamiętać o systematycznej, indywidulnie dobranej do skóry pielęgnacji medycznej. Diabetycy powinni szczególnie dbać o odpowiednie nawilżenie i odżywienie skóry. Jeżeli zauważymy niepokojące zmiany, warto udać się do specjalisty, jakim jest diabetolog lub dermatolog, aby prawidłowo dobrał preparaty lecznicze. Skóra osób chorych na cukrzycę jest wrażliwa, przesuszona, łuszczy się i często również swędzi. Dlatego sugeruje się używanie odpowiednich, silnie natłuszczających i regenerujących dermokosmetyków oraz emolientów, które przyniosą ulgę oraz poprawią komfort codziennego funkcjonowania. Ważne jest, by te preparaty nie zawierały substancji drażniących (np. zapachowych) lub wysuszających (np. alkohol). Amerykańskie Towarzystwo Diabetologiczne rekomenduje stosowanie emolientów, które ograniczą suchość i świąd skóry, a jednocześnie opóźniają powstawanie późnych powikłań skórnych, do których należą zgrubienia, zesztywnienia, szorstkość czy zakażenia skóry. Stosowanie emolientów jest jedną z podstawowych procedur prewencyjnych u diabetyków.
Rozwiązaniem na rumień cukrzycowy może być także laser, który świetnie sprawdzi się w przypadku usuwania przebarwień związanych ze zmianami naczyniowymi. Po zastosowanych zabiegach możliwe jest rozjaśnienie skóry i ujednolicenie jej kolorytu.
Żeby zadbać o prawidłowy stan skóry, należy również pamiętać o odpowiedniej podaży witaminy A, która wpływa na jej odpowiednie nawilżenie, warto również unikać miejsc z suchym powietrzem i klimatyzacją.
W celu zmniejszenie ryzyka wystąpienia póżnych powikłań cukrzycy należy nie tylko dbać o skórę, ale również sumiennie kontrolować glikemię, dbać o prawidłowe odżywianie i zdrowy styl życia. Zalecane jest także zmniejszenie konsumpcji kofeiny i alkoholu. Odpowiednia dieta oraz aktywność fizyczna są bardzo istotne, ponieważ im większa masa ciała chorego, tym większa szansa, że rozwiną się u niego powikłania takie jak np. choroba wieńcowa, zawał i niewydolność serca, choroby naczyń obwodowych.
Nie wolno też lekceważyć wczesnej diagnostyki i leczenia cukrzycy. Dlatego ważne jest zrozumienie istoty tej choroby oraz konsekwencji braku jej leczenia, przy nieodpowiednim podejściu do choroby mogą bowiem wystąpić powikłania przewlekłe, które dotykają nie tylko skóry, ale także rożnych narządów i układów w organizmie chorego. Niedostatecznie kontrolowana cukrzyca może powodować rozwój tzw. późnych powikłań, do których zalicza się retinopatię, nefropatię i neuropatię cukrzycową oraz choroby sercowo-naczyniowe. Retinopatia cukrzycowa, w przebiegu której dochodzi do zmian w naczyniach siatkówki oka, co w konsekwencji może prowadzić do zaćmy lub zmian w naczyniówce oka, jednak najgroźniejszym powikłaniem retinopatii cukrzycowej jest utrata wzroku.

Źródła:
Czupryniak L., Strojek K., Diabetologia 2020, Wydawnictwo Via Medica; Gdańsk; 2020;
Gawrońska M., Kaszuba A., Zmiany skórne w cukrzycy  w: Kaszuba A, Szepietowski J, Adamski Z., Dermatologia geriatryczna, Wydawnictwo Czelej; Lublin; 2016;
Radecka I., Stasiak B., Cukrzyca. Wszystko co musisz wiedzieć, żeby planować zdrowe życie, Wydawnictwo Harde; Warszawa; 2022;
Raport NFZ o zdrowiu, cukrzyca: https://shiny.nfz.gov.pl/cukrzyca/
Szczeklik A., Choroby wewnętrzne. Stan wiedzy na rok 2011, Medycyna Praktyczna; Kraków; 2011;  1314-1315;
Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2019, Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Diabetologia Praktyczna; 2019; (1).