Stożek rogówki - przyczyny, objawy, leczenie

Stożek rogówki to niezapalna choroba rogówki prowadząca do jej ścieńczenia i zmiany kształtu z kulistego na stożkowaty. Do jego powstania dochodzi na skutek osłabienia włókien kolagenowych znajdujących się w środkowej warstwie rogówki. Powoduje to zaburzenia w obrębie narządu wzroku. Poznaj jak zbudowana jest rogówka i jakie są przyczyny powstawania schorzenia. Jakie objawy powinny skłonić do diagnostyki w kierunku stożka rogówki? Czy ta choroba uniemożliwia prowadzenie samochodu i pracę? Dowiedz się, jakie są metody zapobiegania rozwojowi choroby oraz jak można ją leczyć.

Budowa rogówki

W celu zrozumienia etiologii choroby oraz objawów jakie manifestuje warto zapoznać się z podstawowymi informacjami na temat anatomii oka oraz budowy rogówki. Rogówka jest pierwszym ośrodkiem skupiającym promienie świetlne w oku. Jej prawidłowe funkcjonowanie zapewnia odpowiednia wielkość, przejrzystość, gładkość powierzchni oraz równomierna i prawidłowo wypukła krzywizna. Ten ostatni element zostaje zaburzony w przebiegu stożka rogówki.

Rogówka składa się z pięciu odrębnych warstw, z których każda pełni szczególną funkcję:

• nabłonek - cienka, zewnętrzna warstwa, ulegająca szybkiej regeneracji,
• błona Bowmana - zbudowana z nieregularnie ułożonych włókien kolagenowych, odpowiada za ochronę zrębu rogówki,
• zrąb rogówki - najgrubsza warstwa rogówki, zbudowana z regularnie ułożonych włókien kolagenowych i keratocytów (odpowiadają za utrzymanie prawidłowej przejrzystości i krzywizny rogówki produkując stale kolagen oraz proteoglikany),
• błona Descemeta - cienka warstwa, pełni funkcję błony podstawnej dla śródbłonka rogówki,
• śródbłonek rogówki - tworzy go pojedyncza warstwa komórek wielobocznych, ściśle do siebie przylegających, które zapewniają właściwą równowagę pomiędzy zrębem rogówki a płynem wypełniającym komorę przednią.

Stożek rogówki – przyczyny

Zaburzenia w budowie włókien kolagenowych, szczególnie w zrębie rogówki, doprowadzają do powstawania stożka rogówki. Schorzenie polega na postępującym ścieńczeniu i równoczesnym uwypuklaniu się centralnej oraz paracentralnej części rogówki. Stożek rogówki pojawia się zwykle obustronnie, jednak postępowanie zmian nie jest symetryczne. Choroba zwykle dotyka młodych ludzi, ponieważ patologiczne procesy zazwyczaj rozpoczynają się w okresie dojrzewania i kończą się wraz z zakończeniem wzrostu. Nie oznacza to jednak, że zaburzenia w budowie rogówki nie mogą pojawić się również później. Dokładna etiologia choroby nie jest znana. Największą rolę odrywa prawdopodobnie genetyka, środowiska oraz zaburzenia endokrynologiczne. Zaledwie u około 10 % chorych można zaobserwować przypadki stożka rogówki także u członków rodziny. Jednak obserwuje się predyspozycję do stożka rogówki wśród osób cierpiących na genetycznie uwarunkowane choroby, takie jak:

• zespół Downa,
• zespół Marfana,
• zespół Ehlersa- Danlosa,
• zespół Alporta,
• wrodzone anomalie układu wzrokowego.

Nie bez znaczenia pozostają czynniki zewnętrzne, drażniące narząd wzroku. Urazy mechaniczne powstałe w wyniku źle dopasowanych soczewek kontaktowych lub przy pocieraniu oka mogą powodować przebudowę rogówki. Najbardziej narażone są osoby cierpiące na choroby atopowe (astma, alergie, egzema) wywołujące świąd oka. Przyczyny hormonalne nie zostały jeszcze do końca wyjaśnione. Ta hipoteza opiera się na fakcie, że zmiany pojawiają się w okresie dojrzewania oraz mają skłonność do postępowania w czasie ciąży.

Stożek rogówki - objawy

Objawy najczęściej pojawiają się w późnym wieku nastoletnim lub na początku 20. roku życia. Jednak nie oznacza to, że nie mogą pojawić się w dowolnym momencie. Początkowe objawy stożka rogówki to zwykle osłabienie ostrości widzenia. Pacjenci, szukając pomocy, często zmieniają okulary na coraz ,,mocniejsze”. Niestety w pewnym momencie okulary są już niewystarczające i dopiero wtedy, zbyt późno kierują się do okulisty. Następnie pojawiają się również inne objawy, takie jak:

• zwiększona wrażliwość na światło (fotofobia),
• trudność z prowadzeniem samochodu po zmierzchu,
• efekt halo (aureola/okrąg) wokół źródła światła,
• smużenie obrazu (nie jest to typowe dwojenie, ,,drugi” obraz jest niewyraźny, przypomina jakby ducha)
• nadwyrężenie i bóle oczu,
• bóle głowy,
• podrażnienie oczu, co wywołuje ich pocieranie, nasilające objawy.

Stożek rogówki a prawo jazdy i praca

Stożek rogówki nie uniemożliwia posiadania prawa jazdy. Jednak należy pamiętać, że na kierowcy spoczywa odpowiedzialność kontrolowania swojego stanu zdrowia oraz śledzenia na bieżąco postępujących zmian w oku. Kierujący pojazdem musi stosować soczewki niwelujące zniekształcenia obrazu. Szczególnie niebezpieczna może okazać się jazda nocna, dlatego należy rozważyć zrezygnowanie z niej. Prawo jazdy dla osób z wadą wzroku wydawane jest na określony czas - od roku do 10 lat. Przy każdym przedłużeniu ważności dokumentu kierowca powinien być poddany specjalistycznym badaniom, potwierdzającym zdolność do kierowania pojazdem.

W zależności od wykonywanego zawodu, stożek rogówki w różnym stopniu może utrudniać jej wykonywanie. Pacjenci ze zdiagnozowanym stożkiem rogówki mogą wystąpić o przyznanie renty z tytułu czasowej niezdolności do pracy, pod warunkiem, że pogorszenie wzroku uniemożliwia wypełnianie obowiązków związanych z pracą. W tym czasie, można poddać się leczeniu, które pozwoli powrócić do normalnego funkcjonowania.

Stożek rogówki – leczenie

Postępowanie niechirurgiczne w leczeniu stożka rogówki obejmuje:

• unikanie pocierania oczu,
• stosowanie leków przeciwalergicznych,
• regularne nawilżanie podrażnionych oczu, kroplami bez środków konserwujących,
• soczewki kontaktowe twardówkowe, przepuszczalne dla gazu, które niwelują nieregularną krzywiznę rogówki (odgrywają ważną rolę w rehabilitacji wzrokowej, jednak nie hamują postępu choroby),
• sieciowanie rogówki (CXL)- zabieg wzmacniający strukturę rogówki, pozwalając włóknom kolagenowym w zrębie na tworzenie nowych wiązań między sobą, nie odwraca powstałych zmian, ale może spowolnić a nawet zatrzymać postęp choroby.

Jednak, jeśli metody niechirurgiczne nie dały oczekiwanych rezultatów, należy rozważyć leczenie chirurgiczne:

• przednia keratoplastyka warstwowa (ALK)
• głęboka, sięgająca błony Descemeta przednia keratoplastyka warstwowa (dDALK)
• przeszczep drążący rogówki (PK) wykonuje się, gdy nie uzyskuje się zadowalających efektów stosując soczewki kontaktowe, a ścieńczenie rogówki jest bardzo zaawansowane,
• pierścienie śródrogówkowe (ICRS) umożliwiające spłaszczenie wierzchołka stożka, co skutkuje przybraniu przez rogówkę bardziej prawidłowego kształtu.

Źródła:

1. Niżankowska M.H. Okulistyka. Podstawy kliniczne. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 2007. ISBN 978-83-200-3224-6
2. Gomes JA i wsp. Global Consensus on Keratoconus and Ectatic Diseases. Cornea 2015; 34: 359–369
3. https://www.nkcf.org/
4. Parker JS, van Dijk K, Melles G, Treatment Options for Advanced Keratoconus: A Review, Survey of Ophthalmology (2015), doi: 10.1016/j.survophthal.2015.02.004.
5. Mas-Tur V, MacGregor C, Jayaswal R, O’Brart DPS, Maycock NJR, A review of keratoconus: diagnosis, pathophysiology and genetics, Survey of Ophthalmology (2017), doi: 10.1016/j.survophthal.2017.06.009.
6. Grosvenor T. Optometria. Wydawnictwo Elesevier Urban & Partner. Wrocław 2011