Czym jest półpasiec? Przyczyny, objawy, leczenie, ciąża.

Chorobę zakaźną, jaką jest półpasiec wywołuje ten sam wirus, który powoduje ospę wietrzną. Jeśli na skórze pojawia się charakterystyczna wysypka połączona z bólem, to może świadczyć o tym schorzeniu. Jaki jest przebieg choroby i jak wygląda leczenie półpaśca?

Półpasiec - co to jest

Półpasiec (inaczej zoster) jest infekcją wirusową powodującą bolesną wysypkę. Chociaż może pojawić się w dowolnym miejscu na ciele, to najczęściej występuje jako pojedynczy pas pęcherzyków po lewej lub prawej strony tułowia.
Choroba zakaźna wywoływana jest reaktywacją wirusa ospy wietrznej (Varicella-Zoster Virus VZV) aktualnie określanego jako wirus opryszczki ludzkiej typu 3 (Human Herpesvirus-3 HHV-3). Po przebyciu ospy wietrznej nieaktywne cząsteczki wirusa są zdeponowane w tkance nerwowej w okolicy rdzenia nerwowego i mózgu. W stanach osłabienia odporności, gdy dochodzi do zahamowania wytwarzania przeciwciał i komórek odpornościowych, może dojść do jego reaktywacji. Może to być spowodowane stresem, ciężką chorobą lub procesem starzenia.

Każda osoba, która choruje lub chorowała w przeszłości na ospę wietrzną, może zachorować na półpasiec. Bez znaczenia jest to, czy przebieg ospy był łagodny lub ciężki. Nawet po jej wyleczeniu wirus zostaje w organizmie w formie uśpionej.
Chociaż nie jest to stan zagrażający życiu, to półpasiec może być bardzo bolesny. Ryzyko pojawienia się choroby mogą zmniejszyć szczepionki, a wczesne rozpoczęcie leczenia skraca infekcję i zmniejsza możliwość wystąpienia powikłań.

Półpasiec - przyczyny

Półpasiec wywołany jest wirusem ospy wietrznej i półpaśca, tym samym, który powoduje ospę wietrzną. Dlatego każdy, kto chorował na ospę wietrzną może mieć później półpasiec, gdyż wirus przedostaje się do układu nerwowego i zostaje w zwojach nerwowych uśpiony na lata. W pewnym momencie może się reaktywować i przez włókna nerwowe dostać się na skórę. Jednak nie wszyscy, którzy przeszli pierwotną chorobę muszą mieć w przyszłości półpasiec.

Bezpośrednia przyczyna nie jest znana. Reaktywacja może być spowodowana obniżoną odpornością na infekcję, powstającą z wiekiem. Właśnie dlatego najczęściej chorują osoby starsze z osłabionym układem immunologicznym.

Do czynników, które mogą zwiększać ryzyko półpaśca zalicza się:

• wiek powyżej 50 lat; ryzyko zwiększa się wraz z wiekiem, niektórzy eksperci szacują, że połowa osób w wieku 80 lat i starszych będzie miała półpasiec;
• choroby osłabiające układ odpornościowy takie, jak HIV, AIDS oraz nowotwory;
• chemioterapia oraz radioterapia stosowane w leczeniu nowotworów również obniżają odporność;
• przyjmowanie niektórych leków - szczególnie tych, używanych po przeszczepach narządów oraz długotrwałe stosowanie steroidów, np. prednizonu;
• duży stres.

Półpasiec - objawy

Symptomy półpaśca zazwyczaj dotyczą tylko niewielkiej części jednej strony ciała. Objawy mogą obejmować:

•  ból, pieczenie, drętwienie lub mrowienie;
•  nadwrażliwość na dotyk;
•  czerwoną wysypkę, która rozpoczyna się kilka dni po bólu;
•  pęcherze wypełnione płynem, które często pękają;
•  swędzenie.

Dodatkowo, u niektórych osób występuje:

•  gorączka;
•  bóle głowy;
•  nadwrażliwość na światło;
•  ciągłe zmęczenie.

Z reguły, ból jest pierwszym objawem półpaśca. W niektórych przypadkach jest intensywny. W zależności od jego umiejscowienia można go pomylić z problemami dotyczącymi serca, płuc oraz nerek. Niektórzy chorzy odczuwają ból mimo braku wysypki.
Najczęściej jednak pęcherzyki występują w postaci pasa po prawej lub lewej stronie tułowia. Czasami półpasiec lokalizuje się wokół jednego oka lub po jednej stronie szyi lub twarzy.

W poniższych sytuacjach należy natychmiast skontaktować się z lekarzem:

• ból i wysypka występują w okolicach oczu, gdyż nieleczona infekcja może prowadzić do trwałego uszkodzenia wzroku;
• półpasiec w wieku 60 lat lub więcej, ponieważ u tych osób znacząco zwiększa się ryzyko powikłań;
• osłabiony układ odpornościowy (z powodu nowotworu, przyjmowanych leków lub przewlekłej choroby);
• wysypka jest bardzo rozległa i bolesna.

Półpasiec - leczenie

Większość przypadków półpaśca można zdiagnozować dzięki badaniu fizykalnemu z oceną wysypki i pęcherzy. Lekarz przeprowadza również wywiad na temat historii medycznej. Czasem zdarza się, że specjalista pobiera próbkę skóry oraz płynu z pęcherzy do wykonania badania laboratoryjnego w celu potwierdzenia obecności wirusa.

Nie ma lekarstwa na to schorzenie, ale można przepisać środki łagodzące objawy i skracające czas trwania infekcji. Zastosowane wcześnie leki przeciwwirusowe takie, jak acyklowir lub walacyklowir zmniejszają nasilenie symptomów i skracają dolegliwości. Środki przeciwbólowe minimalizują dyskomfort wywołany półpaścem.
Można też stosować domowe metody, łagodzące objawy:

• odpoczynek;
• stosowanie mokrych, zimnych okładów na wysypkę w celu zmniejszenia bólu i swędzenia;
• stosowanie balsamów z kalaminą, zmniejszające swędzenie;
• zażywać koloidalne kąpiele owsiane, aby złagodzić ból i swędzenie.

Półpasiec zazwyczaj ustępuje w ciągu kilku tygodni i rzadko powraca. Jeśli objawy nie ustąpią w ciągu 10 dni, należy skontaktować się z lekarzem w celu uzyskania dalszych informacji i ponownej diagnozy.

Niezwykle istotne jest monitorowanie objawów pod kątem potencjalnych powikłań.
Mogą one obejmować:

• uszkodzenia wzroku, które może wystąpić, jeśli wysypka jest blisko oka (szczególnie wrażliwa jest rogówka);
• bakteryjne infekcje skóry, które mogą łatwo rozwinąć się na tle pękniętych pęcherzy;
• neuralgia - u niektórych ludzi ból utrzymuje się długo po zniknięciu pęcherzy. Ten stan nazywany jest neuralgią popółpaścową i występuje, gdy uszkodzone włókna nerwowe wysyłają sygnały o bólu skóry do mózgu;
• problemy neurologiczne -  w zależności od rodzaju nerwów, półpasiec może powodować stan zapalny mózgu (zapalenie mózgu), paraliż twarzy lub problemy ze słuchem czy równowagą;
• zapalenie płuc. 

Półpasiec a ciąża

Chociaż wystąpienie półpaśca w ciąży jest bardzo rzadkie, to jednak możliwe, np. w konsekwencji kontaktu z osobą chorą na ospę wietrzną, szczególnie jeśli kobieta ciężarna nie była zaszczepiona przeciwko tej chorobie.
W przeciwieństwie do zachorowania na ospę wietrzną, gdzie występuje wiremia (obecność wirusa we krwi) w przypadku półpaśca wirus jest aktywny jedynie we włóknach nerwowych, wirus nie przedostaje się przez łożysko i nie stanowi zagrożenia dla płodu. Ryzyko zakażenia wrodzonego u dziecka w przypadku zachorowania matki na półpasiec w pierwszym i drugim trymestrze ciąży jest znikome jednak zawsze kobietę ciężarną powinno się leczyć przeciwwirusowo acyklowirem, który jest lekiem uznanym za bezpieczny w leczeniu półpaśca w trakcie ciąży. Z kolei leki przeciwhistaminowe pomagają zmniejszyć swędzenie, a paracetamol zmniejsza ból. 

Dobrym rozwiązaniem jest zastosowanie prewencyjnej szczepionki przeciwko ospie wietrznej jeszcze przed ciążą. W przypadku wystąpienia jakiejkolwiek wysypki w trakcie ciąży należy się natychmiast skontaktować z lekarzem.