Artrografia w rezonansie magnetycznym – opis badania, wskazania i przebieg

Artrografia jest badaniem pomocniczym stosowanym w rezonansie magnetycznym. Podanie środków kontrastujących poprawia widoczność obrazowanych struktur stawów, np. ramiennego, kolanowego czy biodrowego.

Artrografia – co to jest?

Można powiedzieć, że artrografia MR jest badaniem poszerzającym możliwości diagnostyczne rezonansu magnetycznego. W porównaniu z klasycznym badaniem MR, artrografia umożliwia dokładniejszą ocenę wielu struktur wewnątrzstawowych, które są widoczne dopiero po ich separacji w wypełnionym kontrastem stawie. W większości przypadków rezonans magnetyczny robi się bez kontrastu, są jednak takie sytuacje, kiedy jego użycie jest niezbędne do postawienia prawidłowej diagnozy uszkodzeń. Dzięki podaniu do jamy stawu środka kontrastującego (inaczej: środka cieniującego, kontrastu) możliwe staje się zobaczenie nawet niewielkich nieprawidłowości, takich jak uszkodzenia chrząstki stawowej i więzadeł stawu, które nie są widoczne na obrazie w tradycyjnym rezonansie (bez kontrastu) czy w innych metodach diagnostycznych. Dzięki temu lekarz może postawić prawidłową diagnozę i wdrożyć odpowiednie leczenie. Artrografia MR stosowana jest przede wszystkim w ocenie uszkodzeń w zakresie obrąbka, więzadeł, ta metoda pozwala też wykryć pierwsze objawy reumatoidalnego zapalenia stawów.

Artrografia – wskazania

Wskazaniami do artrografii są przede wszystkim uszkodzenia i urazy chrząstki stawowej, łąkotek, torebki stawowej, ścięgien i więzadeł stawu. Dlatego badaniu z kontrastem poddaje się przede wszystkim stawy ramienny, biodrowy i kolanowy, najczęściej narażone na uszkodzenia, a także, rzadziej, nadgarstek, staw skokowy i łokciowy. W jakich przypadkach najczęściej stosuje się artrografię rezonansu magnetycznego?

Artrografia stawu barkowego

• zespół bolesnego barku
• niestabilny staw ramienny
• złożone uszkodzenia więzadeł 
• uszkodzenia ścięgna głowy długiej mięśnia dwugłowego ramienia
• zespół ciasnoty podbarkowej (uszkodzenia ścięgien stożka rotatorów)
• ocena kompleksu obrąbkowo-więzadłowo-torebkowego np. po przebytych urazach

Artrografia stawu biodrowego

• uszkodzenia obrąbka panewkowego
• uszkodzenia torebki stawowej 
• uszkodzenia stożka rotatorów barku
• ubytki i uszkodzenia chrząstki stawowej
• podejrzenie obecności wolnych ciał wewnątrzstawowych

Artrografia stawu kolanowego

• urazy kolana (np. uszkodzone więzadła, pęknięcie łąkotki kolana)
• reumatoidalne zapalenie stawów
• zmiany w więzadłach i chrząstce stawowej
• podejrzenie zapalenia błony maziowej
• martwica chrzęstno-kostna 
• pierwsze objawy reumatoidalnego zapalenia stawów (może je sugerować tzw. torbiel Bakera, tworząca się w dole podkolanowym)
• zwyrodnienia stawu kolanowego

Artrografia stawu łokciowego

• diagnostyka uszkodzeń więzadeł stawowych

Artrografia stawów nadgarstka

• ocena aparatu więzadłowego i kompleksu chrząstki trójkątnej (TFCC)

Artrografia stawu skokowego

• diagnostyka uszkodzeń więzadeł, uszkodzeń pourazowych chrząstki oraz wolnych ciał wewnątrzstawowych

Artrografia – czy boli, jak przebiega?

Na czym polega artrografia? Przed badaniem MR lekarz radiolog wprowadza igłą do jamy stawu środek kontrastowy – cała procedura odbywa się pod kontrolą USG, co zapewnia maksymalne bezpieczeństwo i precyzję podania środka kontrastowego i wypełnienia nim jamy stawowej, a jednocześnie umożliwia dodatkową ocenę badanych struktur stawu. Środek kontrastowy to specjalnie produkowany w tym celu płyn zawierający substancje chemiczne, które powodują wzrost kontrastowości obrazu uzyskanego podczas rezonansu magnetycznego poprzez zwiększenie różnic jasności w poszczególnych częściach obrazu, co przekłada się na lepsze uwidocznienie zmian patologicznych. W przypadku artrografii MR stosuje się tzw. paramagnetyki na bazie gadolinu, pierwiastka o postaci srebrzystego metalu, który jest rozpuszczalny w wodzie i wydalany przez nerki – jest więc bezpieczny dla pacjenta. U pacjentów poniżej 18. roku życia czy z przeciwwskazaniami do podania kontrastu można też zastosować sól fizjologiczną.

Artrografia – czy boli? To pytanie pojawia się bardzo często, ponieważ pacjenci obawiają się bólu związanego z iniekcyjnym wprowadzeniem kontrastu do stawu. Aby poprawić komfort tej procedury, najpierw podaje się do jamy stawu lek znieczulający (np. Lidokainę). Badanie artrografii nie jest więc bardzo bolesne i dla większości pacjentów akceptowane bez problemu. Zwykle większy dyskomfort sprawia im utrzymujące się wypełnienie torebki stawowej, które ustępuje stopniowo w ciągu 24 godzin po badaniu. Kontrast jest wydalany wraz z moczem w ciągu 48 godzin. Miejsce wkłucia, poprzez które lekarz wprowadzał środek kontrastowy, nie wymaga specjalnej pielęgnacji, opatrunek można zdjąć po kilku godzinach. Może pojawić się czasowa tkliwość w miejscu wkłucia.

Źródła:

O barku od podstaw. Materiały edukacyjne z drugiej konferencji „Co w stawie trzeszczy?”, red. Adrian Góralczyk, Marcin Mostowy, Polskie Towarzystwo Ortopedyczne i Traumatologiczne, Polskie Towarzystwo Artroskopowe, Ogólnopolskie Studenckie Towarzystwo Ortopedyczne; http://osto.edu.pl/wp-content/uploads/2021/03/O-barku-od-podstaw-OSTO.pdf

Przemysław Lubiatowski , Robert Spławski , Władysław Manikowski , Anna Dąbrowska, Leszek Romanowski, Katedra i Klinika Traumatologii, Ortopedii i Chirurgii Ręki AM, Poznań; Pracownia Rezonansu Magnetycznego Szpital MSWiA, Poznań; Artrografia w rezonansie magnetycznym stawu ramiennego, Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja Vol. 5, Nr 4, 2003, 426-432

Adam Greenspan, Javier Beltran, Diagnostyka obrazowa w ortopedii, roz. 4 Diagnostyka radiologiczna w urazach, Medipage, Warszawa 2018, wyd. 3