Koronawirus - odporność ozdrowieńca

Czy przebycie zakażenia wirusem SARS-CoV-2 daje odporność na ponowne zachorowanie? Czy po przejściu COVID-19 jesteśmy już bezpieczni, a jeśli tak, jak długo będzie działać nasza tarcza ochronna? Początkowo pojawiała  się nadzieja, że przechorowanie COVID-19 będzie uodporniało i zapobiegało reinfekcjom w przyszłości, czy naprawdę tak jest? Na czym polega odporność po wyzdrowieniu? Czy naukowcy mają już gotowe odpowiedzi na pytania o odporność po koronawirusie SARS-CoV-2. Dowiedz się, czy ozdrowieńcy są bezpieczni i jak mogą pomóc innym chorym.

Koronawirus a odporność - czy ozdrowieńcy są bezpieczni?

Niestety, na ten moment nie można, z całkowitą pewnością, odpowiedzieć na to pytanie. Co prawda, możliwe jest wytworzenie trwałej pamięci immunologicznej po zakażeniu, która zapewni ochronę przed patogenem w przyszłości. Znane są choroby zakaźne, dające taką odporność po przechorowaniu. Jednak nie dotyczy to 100% populacji. Pamięć immunologiczna działa podobnie do ,,zwykłej” pamięci - im silniejszy bodziec, tym lepsze utrwalenie informacji. Dlatego nie wiadomo, czy ludzie którzy przeszli zakażenie bezobjawowo, bądź mając tylko łagodne objawy , byli w stanie wytworzyć wystarczającą odpowiedź na SARS-CoV-2. Co więcej, część osób nie wytworzy odporności nigdy, co może być spowodowane występującymi u nich zaburzeniami odporności. 

Nie powinno więc dziwić, że lekarze z całego świata donoszą o przypadkach, w których po pewnym czasie doszło do ponownego zachorowania na COVID-19. Na szczęście, w skali wszystkich zachorowań są to pojedyncze przypadki. Jednak nie ma żadnej reguły. Ponowne zakażenia SARS-CoV-2 pojawiały się po różnym czasie od pierwotnej infekcji. Wcześniejsze przechorowanie nie daje również gwarancji łagodniejszego przebiegu kolejnego zachorowania, ponieważ niektóre reinfekcje kończyły się nawet zgonem.

Wciąż jest za mało rzetelnych badań na temat przebiegu COVID-19. Z tego powodu ozdrowieńcy powinni stosować dokładnie takie same środki indywidualnej ochrony, jak ludzie, którzy nie przeszli zakażenia. W celu zapobiegania rozprzestrzenianiu się wirusa powinni zachowywać dystans, nosić maseczki zakrywając usta i nos, często myć ręce ciepłą wodą z mydłem bądź  dezynfekować  je oraz unikać kontaktu z osobami zakażonymi.

Ile czasu trwa odporność na koronawirusa?

SARS-CoV-2 jest nowym wirusem i nie ma wystarczającej bazy danych, aby można było jednoznacznie opowiedzieć na pytanie jak długo utrzymuje się na niego odporność po przechorowaniu. Pomocne mogą okazać się badania na pozostałych sześciu innych rodzajach ludzkich koronawirusów, znanych od wielu lat.

Cztery z nich dają objawy zwykłego przeziębienia, charakterystycznego dla okresu jesienno-zimowego. Objawiają się ogólnym osłabieniem i złym samopoczuciem, katarem, bólem głowy, gardła, mięśni, czasem występuje gorączka. Badania wykazały, że reinfekcje tymi rodzajami wirusa są częste, zdarzają się nawet ponowne zachorowania w ciągu roku. Każdy prawdopodobnie już kiedyś chorował na jeden z tych rodzajów wirusa. Potrzeba około 10 dni, aby organizm zaczął produkować przeciwciała zdolne do obrony przed SARS-CoV-2. Im pacjent jest w cięższym stanie, tym ma szansę na rozwinięcie silniejszej odpowiedzi immunologicznej.

Badania naukowców z King’s College London wykazały, że poziom przeciwciał, które neutralizują wirus SARS-CoV-2, zmniejszał się stopniowo w trakcie trzech miesięcy obserwacji. Mimo zanikania przeciwciał, nadal pozostają komórki, które je wytwarzają - limfocyty B. Jeśli są one aktywne także przy zakażeniu SARS-CoV-2, ponowne zakażenie powinno być łagodniejsze, ale niestety nie jest to regułą.

Drugim ważnym elementem układu odpornościowego są komórki zwane limfocytami T, które są odpowiedzialne za komórkową część odpowiedzi układu immunologicznego. Aktualnie trwa wiele badań oceniających ten mechanizm odporności w przebiegu COVID-19. Wykazano, że komórki T skierowane przeciwko wirusowi SARS-CoV, który odpowiadał za epidemię MERS w 2003 roku, nadal można wykryć u ludzi, którzy byli narażeni na jego działanie, pomimo, że limfocyty B u tych osób zanikły maksymalnie po kilku miesiącach.

Jak ozdrowieniec może pomóc chorym?

Terapia przez osocze ozdrowieńców była już wcześniej wielokrotnie stosowana przy zakażeniach wirusowych, np. w gorączce krwotocznej wywołanej wirusem Ebola, grypie AH1N1, ,,ptasiej” grypie czy w przypadku ciężkiego ostrego zespołu oddechowego wywołanego wirusem SARS, należącego do tego samego rodzaju wirusów co SARS-CoV-2. To jedna z najskuteczniejszych, a przy tym najbezpieczniejszych form terapii.

Osoby, które pokonały koronawirusa mogą oddać osocze zawierające przeciwciała wspomagające leczenie innych chorych na COVID-19. Osocze mogą oddać osoby spełniające podstawowe kryteria kwalifikacji dla dawców krwi określone w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 11 września 2017 r. Obejmują one między innymi:

• wiek pomiędzy 18-tym a 65-tym rokiem życia, a w przypadku osób powyżej 60 lat, które są pierwszorazowymi dawcami ostateczną decyzję podejmuje lekarz;
• masę ciała powyżej 50 kg;
• właściwe wartości parametrów biochemicznych krwi takich jak poziom hemoglobiny, płytek czy białka całkowitego;
• ciśnienie tętnicze krwi nie wyższe niż 180/100 mmHg;
• tętno miarowe, o częstości od 50 do 100/min, przy czym dopuszczalne są niższe wartości dla osób wysportowanych;
• brak chorób ;przewlekłych i przeciwwskazań dyskwalifikujących od zostania dawcą krwi / zgodnie z kwestionariuszem kwalifikacji /;

W przypadku wykonanej w przeszłości transfuzji krwi oraz w odniesieniu do kobiet po przebytej ciąży, mogą być wymagane dodatkowe badania krwi, które leżą w gestii państwowych stacji krwiodawstwa. Oczywiście, najważniejszym warunkiem dla oddania osocza jest przechorowanie COVID-19 lub przejście bezobjawowe zakażenia wirusem SARS-CoV-2 potwierdzone przez badania na koronawirusa. W przypadku osób z objawami od zakończenia izolacji musi minąć co najmniej 14 dni / z czego trzy ostatnie muszą być bezobjawowe/. Takie osoby, o ile czują się zdrowo, mogą zostać uznane za wyleczone. Osocze może zostać pobrane metodą plazmaferezy, bądź jeśli to niemożliwe pobiera się krew pełną, z której następnie otrzymuje się osocze. Metoda plazmaferezy pozwala uzyskać nawet do 3 razy większą objętość osocza w trakcie jednego zabiegu, w porównaniu z klasycznym oddaniem krwi. Przeciwciała znajdujące się w osoczu, po przetoczeniu ich pacjentowi z aktywnym zakażeniem, eliminują wirusa SARS-CoV-2 z organizmu chorego. Umożliwia to bardziej efektywną i skuteczną terapię, dając większe szanse na powrót do zdrowia.

Podsumowując, trzeba podkreślić, że nasza wiedza na temat przebiegu infekcji SARS-CoV-2 oraz jej leczenia jest ciągle mocno ograniczona. Niewątpliwie, tak jak w przypadku większości infekcji wirusowych – dochodzi do wytworzenia odporności po zachorowaniu, jednak czas jej trwania oraz siła pozostają nieznane. Tak jak w innych przypadkach proces ten jest odmienny u każdego z nas - podlega wpływowi wielu indywidualnych czynników, w sposób niemożliwy do przewidzenia przez lekarzy i naukowców.

Najistotniejsza ciągle jest więc profilaktyka – maseczka, dystans i higiena rąk oraz korzystanie z możliwości szczepień ochronnych.

Źródła:

1. Seow, J., Graham, C., Merrick, B. et al. Longitudinal observation and decline of neutralizing antibody responses in the three months following SARS-CoV-2 infection in humans. Nat Microbiol 5, 1598–1607 (2020). https://doi.org/10.1038/s41564-020-00813-8
2. Le Bert, N., Tan, A.T., Kunasegaran, K. et al. SARS-CoV-2-specific T cell immunity in cases of COVID.-19 and SARS, and uninfected controls. Nature 584, 457–462 (2020). https://doi.org/10.1038/s41586-020-2550-z
3. To KK‐W, Tsang OT‐Y, Leung W‐S, et al. Temporal profiles of viral load in posterior oropharyngeal saliva samples and serum antibody responses during infection by SARS‐CoV‐2: an observational cohort study. Lancet. 2020; 20(5): 565‐ 574. https://doi.org/10.1016/S1473-3099(20)30196-1
4. https://www.twojakrew.pl/ozdrowiency/
5. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 11 września 2017r. w sprawie warunków pobierania krwi od kandydatów na dawców krwi i dawców krwi (Dz. U.2017 poz. 1741) 
6. Callow KA, Parry HF, Sergeant M, Tyrrell DA. The time course of the immune response to experimental coronavirus infection of man. Epidemiol Infect. 1990 Oct;105(2):435-46. doi: 10.1017/s0950268800048019. PMID: 2170159; PMCID: PMC2271881.
7. West J, Everden S, Nikitas N. A case of COVID-19 reinfection in the UK. Clin Med [Internet]. 2020; Available from: http://dx.doi.org/10.7861/clinmed.2020-0912.