Osoby, które pokonały chorobę COVID-19 lub przeszły bezobjawowe zakażenie wirusem SARS-CoV-2, są potencjalnymi dawcami osocza. Obecnie jest to jeden z leków, z którymi wiąże się nadzieje, mogących uratować zdrowie, a nawet życie innych pacjentów. Mimo, że pojawiają się różne informacje na temat jego skuteczności, a część badań nie wskazuje na jego istotny wpływ na poprawę wyników leczenia, wielu lekarzy zauważa korzyści ze stosowania go w terapii. Jak działa osocze ozdrowieńców? Kto może zostać dawcą i jak wygląda proces pobierania osocza? Czy dawcy przysługuje dzień wolny od pracy? Sprawdź, co wiadomo o roli osocza ozdrowieńców w leczeniu COVID-19.
Spis treści:
rozwińLeczenie osoczem ozdrowieńców - jak to działa?
Organizm osób, które przezwyciężyły COVID-19, wytwarza specyficzne przeciwciała mające zdolność neutralizacji wirusa SARS-CoV-2 (czynnika sprawczego choroby). Przeciwciała te znajdują się w osoczu ozdrowieńca, czyli osoby po przebyciu potwierdzonego testami laboratoryjnymi zakażenia wirusem SARS-CoV-2. Ozdrowieniec, bez uszczerbku na swoim zdrowiu, może podzielić się tym cennym lekiem. Wielu chorych na COVID-19 nie jest w stanie wytworzyć odpowiedniej ilości przeciwciał, zdolnej do skutecznego zwalczenia zakażenia lub wytwarza je, ale zbyt wolno w stosunku do rozwoju zakażenia. Przeciwciała zawarte w osoczu ozdrowieńca, po przetoczeniu pacjentowi z aktywnym zakażeniem COVID-19, atakują wirusa w organizmie chorego.
Osocze ozdrowieńców to jedna z form terapii przeciwwirusowej, ujęta w standardzie Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych, którą można rozważać w drugim, tzw. pełnoobjawowym stadium COVID-19, tj. u pacjentów z dusznością, obniżoną saturacją, wymagających hospitalizacji. Niestety mało jest dotąd dobrze skonstruowanych badań naukowych na odpowiednio dużej grupie pacjentów, które potwierdzałyby efektywność stosowania osocza ozdrowieńców i wyraźny wpływ takiego leczenia na obniżenie umieralności wśród chorych na COVID -19. Ostatnio opublikowane wyniki badania wieloośrodkowego z Ameryki Południowej nie wskazały na istotne statystycznie różnice w przebiegu klinicznym i ogólnej śmiertelności u chorych na ciężkie zapalenie płuc w przebiegu COVID-19 leczonych z użyciem przeciwciał i w grupie placebo. Jednak doświadczenia i obserwacje z innych ośrodków – m.in. z oddziałów covidowych w Polsce były na tyle obiecujące, że terapię osoczem ozdrowieńców zawarto w oficjalnym standardzie leczenia COVID-19 w Polsce. Terapię osoczem w stanach nagłych dopuściła również Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) oraz Komisja Europejska. W chwili obecnej trwa ponad 20 dużych badań klinicznych, których zadaniem jest wykazanie jak skuteczna jest terapia COVID-19 przy użyciu osocza ozdrowieńców, jakim grupom pacjentów powinna być oferowana i w którym stadium zakażenia SARS-CoV-2 wdrażana.
Terapia z użyciem osocza ozdrowieńców nie jest nowością, była wykorzystywana również wcześniej, np. podczas epidemii SARS w 2002-2003r, epidemii tzw. świńskiej oraz ptasiej grypy czy epidemii Eboli. Jak podaje prof. Piotr Radziwo, krajowy konsultant w dziedzinie transfuzjologii, około jedna trzecia ozdrowieńców, którzy przechorowali COVID-19, nie wytwarza przeciwciał. Kolejne 30% wytwarza przeciwciała w bardzo małej ilości, co powoduje, że osocze tych dwóch grup nie nadaje się do wykorzystania w terapii pacjentów. Wartość terapeutyczną ma osocze tylko co trzeciego ozdrowieńca.
Ciężko jest zatem jednoznacznie stwierdzić czy ta metoda leczenia jest skuteczna, ponieważ badania dostępne do tej pory posiadają niską jakość zidentyfikowanych dowodów naukowych. Na odpowiedź należy poczekać do publikacji wyników badań randomizowanych, charakteryzujących się wysoką jakością. Badania randomizowane pozwalają na obiektywizację zastosowanego leczenia. Część pacjentów, losowo wybranych, niezależnie od ich stanu klinicznego i innych czynników, otrzymuje badany lek a część inny preparat lub placebo przy czym zwykle, w celu obiektywizacji wyników leczenia ani lekarz oceniający efekty, ani pacjent nie wiedzą, co podawany preparat zawiera. W ten sposób uzyskane wyniki są bardziej wiarygodne i obiektywne. Mimo to, wielu lekarzy potwierdza, że w niektórych przypadkach, zwłaszcza jeśli osocze zawiera dużo przeciwciał anty-SARS-CoV-2 oraz zostanie ono podane w odpowiednim czasie, może przyczynić się do przyspieszenia procesów obronnych organizmu chorych, co pozwoli na skuteczniejszą walkę z COVID-19. Co ważne, leczenie osoczem tej samej grupy jest bezpieczne. Wspomina o tym między innymi prof. Grzegorz Mazur, kierownik projektu dotyczącego zastosowania osocza ozdrowieńców w terapii chorych na COVID-19 przeprowadzanego na Uniwersytecie Medycznym we Wrocławiu - Mamy przykłady na to, że zastosowanie terapii osocza przyniosło znaczącą i szybką poprawę stanu zdrowia u pacjentów, to rozwiązanie może istotnie wspomóc leczenie chorych w wyjątkowo trudnym momencie, w którym się znajdujemy - podkreśla lekarz.
Kto może zostać dawcą?
Osocze może zostać pobrane od osób, które:
- spełniają podstawowe kryteria kwalifikacji dla dawców krwi określone w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 11 września 2017 r. w sprawie warunków pobierania krwi od kandydatów na dawców krwi i dawców krwi (Dz. U.2017 poz. 1741);
- przechorowały COVID-19, bądź przeszły bezobjawowe zakażenie wirusem SARS-CoV-2 (potwierdzone określonymi testami, których wyniki są zamieszczone w systemie EWP bądź w aplikacji gabinet.gov.pl), zostały uznane za wyleczone i czują się zdrowe, czyli minęło co najmniej 14 dni od zakończenia izolacji.
- są w wieku 18-65 lat (w przypadku osób powyżej 60 r.ż., które nigdy nie oddawały krwi decyduje lekarz);
W przypadku przeprowadzonej w przeszłości transfuzji oraz kobiet po przebytej ciąży w wywiadzie wymagane będą dodatkowe badania, które wykonane zostaną przez Centra Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa.
Co ważne, Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa podkreśla, że nią są wymagane jakiekolwiek dodatkowe badania wykonywane indywidualnie przez dawcę. Niezbędne badania dla dawców zapewnione są przez publiczną służbę krwi. Dlatego przed oddaniem osocza warto skontaktować się z Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa, w celu ustalenia szczegółów pobrania.
Jak wygląda oddawanie osocza?
Osocze może być pobierane od dawcy na dwa sposoby. W pierwszej metodzie, w ciągu około 10 minut, zostaje pobrane 450 ml krwi pełnej, z której następnie w laboratorium uzyskuje się ok. 250-300 ml osocza. Pozostałe elementy krwi posłużą innym chorym potrzebującym transfuzji krwi. Druga metoda jest dużo bardziej efektywna, ponieważ dzięki niej można uzyskać nawet do 750 ml osocza. Osocze pobierane jest metodą plazmaferezy. Pobierana jest krew, która następnie jest rozdzielana na osocze i inne jej składniki, które z powrotem są przetaczane do tej samej żyły. Cała procedura trwa około 30-40 min.
Każda z metod jest bezbolesna i bezpieczna, choć transfuzje osocza niosą ze sobą ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, takich jak reakcje alergiczne, ostre poprzetoczeniowe uszkodzenie płuc i przeciążenie układu krążenia, jednak w dostępnych publikacjach dotyczących leczenia COVID-19 nie odnotowano zwiększonej liczby ciężkich zdarzeń niepożądanych.
Pobrane osocze jest poddawane specjalnym procedurom, dzielone na dawki po 100-250 ml i zamrażane. Ilość osocza przetaczanego chorym na COVID-19 zależy od zawartości przeciwciał anty-SARS-CoV-2. Zwykle jest to od 200 do 400 ml, co oznacza, że osocze pobrane od jednej osoby może pomóc nawet trzem chorym. Podawane osocze musi być zgodne z grupą krwi biorcy.
Co ile można oddawać osocze?
Standardowo przerwa pomiędzy kolejnymi pobraniami osocza metodą plazmaferezy nie może być krótsza niż 2 tygodnie, chyba, że lekarz wyrazi zgodę na skrócenie tego czasu. W przypadku osocza ozdrowieńców można je oddać trzykrotnie w odstępie 1 tygodnia. Spowodowane jest to nieznanym czasem utrzymywania się przeciwciał w organizmie osób po zakażeniu SARS-CoV-2. Nie można pobrać więcej niż 1,5 litra osocza w ciągu jednego tygodnia od jednego dawcy. W przypadku pobierania krwi pełnej przerwa pomiędzy pobraniami musi wynosić co najmniej 8 tygodni. Jeśli jednak następny zabieg to pobranie osocza metodą plazmaferezy, można go przeprowadzić już po 4 tygodniach.
Czy za oddanie osocza przysługuje dzień wolny?
Ozdrowieńcy COVID-19, którzy oddają osocze, posiadają takie same przywileje, jak inni dawcy krwi. Jeśli pracują na umowie o pracę, przysługuje im dzień wolny. Dodatkowo dostają dziewięć tabliczek czekolady jako posiłek regeneracyjny, zwrot kosztów dojazdu do punktu krwiodawstwa oraz możliwość uzyskania ulgi podatkowej.
Źródła:
- https://www.rckik-warszawa.com.pl/
- Apel do ozdrowieńców: wasze osocze ratuje chorych na Covid-19 ze strony Uniwerstytetu Medycznego we Wrocławiu https://www.umed.wroc.pl/content/apel-do-ozdrowiencow-wasze-osocze-ratuje-chorych-na-covid-19
- Opracowanie analityczne AOTMiT. Polskie zalecenia diagnostyczno-terapeutyczne – COVID-19- Przegląd doniesień naukowych dla osocza ozdrowieńców stosowanego w leczeniu COVID-19. 22.09.2020 r.
- Flisiak R., Parczewski M., Horban A. et al.; Zalecenia diagnostyki i terapii zakażeń SARS-CoV-2 Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych z dnia 13października 2020. Aneks #2 do rekomendacji z 31 marca 2020
- Simonovich V.A., Burgos Pratx L.D., Scibona P. et al.; A Randomized Trial of Convalescent Plasma in Covid-19 Severe Pneumonia, NEJM 2020; DOI: 10.1056/NEJMoa2031304
Data dodania:
Artykuły powiązane
Koronawirus a płuca - jak choroba wpływa na ten organ?
Jak koronawirus wpływa na komórki nabłonka płuc? Czy zmiany powstałe w przebiegu COVID-19 są odwracalne? Dlaczego stosowanie się do zaleceń może uratować życie? Dowiedz się jakie jest jedno z najpoważniejszych powikłań przebycia zakażenia wirusem SARS-CoV-2 i czy można mu zapobiec.
Czy noszenie maski może chronić przed zakażeniem koronawirusem?
Rozprzestrzeniająca się epidemia koronawirusa SARS-CoV-2, która rozpoczęła się w chińskim mieście Wuhan i dotarła do Europy, spowodowała wzrost sprzedaży masek, które w opinii wielu nabywców mają ochronić ich przed chorobą. Czy to prawda? Czy noszenie maski może rzeczywiście uchronić przed zakażeniem koronawirusem?
Koronawirus a udar - dlaczego zagrożenie wzrasta?
Udar mózgu należy w Europie do najczęstszych przyczyn zgonów i trwałej niepełnosprawności u osób po 40. roku życia. Dowiedz się, dlaczego w przebiegu COVID-19 może dojść do udaru mózgu, a także jak go rozpoznać i co zrobić w przypadku podejrzenia udaru.
Deksametazon w terapii koronawirusa. Czy jest skuteczny?
Walka z pandemią wirusa SARS-COV-2 jest prowadzona na różne sposoby – z jednej strony szczepimy się kolejnymi dawkami, z drugiej naukowcy wciąż szukają skutecznych leków mogących pomóc w walce z COVID-19. Rozwiązań poszukują także wśród znanych, sprawdzonych leków.
Koronawirus (SARS-CoV-2)
Na najważniejsze pytania o koronawirus SARS-CoV-2 odpowiada specjalista chorób zakażnych dr n. med. Wojciech Basiak. Jak można się zarazić i jak zminimalizować ryzyko zarażenia? Czy produkty zamawiane z Chin przez internet mogą być niebezpieczne? Dlaczego przed podróżą warto zaszczepić się przeciwko grypie?