Globus histericus – nerwowa gula w gardle

Globus histericus to uczucie guli, ciała obcego w gardle, wywołane czynnikami emocjonalnymi, głównie na tle zaburzeń lękowych i silnego stresu. Ma charakter przemijający, choć gdy powtarza się często dając nieprzyjemne uczucie dławienia czy nawet duszenia, może powodować dyskomfort i utrudniać codzienne funkcjonowanie. Jak je rozpoznać i leczyć?

Czym jest globus histericus i komu się przytrafia?

Globus histericus, potocznie nerwowa gula w gardle, jest czynnościowym zaburzeniem przewodu pokarmowego o podłożu psychosomatycznym. Należy do zaburzeń konwersyjnych, a więc takich, w których pod wpływem tzw. stresora dochodzi do wywołania objawów w obrębie czynności ruchowych bądź czuciowych i zamianę problemu natury psychicznej na objaw somatyczny (odczuwany fizycznie). Można więc powiedzieć, że w reakcji obronnej nasze ciało przekształca ból psychiczny i lęk w ból fizyczny. W tym przypadku mamy do czynienia z pojawieniem się uczucia ściskania, dławienia, guli w gardle, które nie znajduje uzasadnienia w żadnej chorobie organicznej gardła, krtani czy przełyku. Jakie są więc przyczyny tzw. guli (kulki) histerycznej, bo tak też bywa nazywane to schorzenie? Globus histericus najczęściej pojawia się u osób cierpiących z powodu:

• zaburzeń lękowych, np. z zespołem lęku panicznego, 
• depresji,
• osobowości anankastycznej (obsesyjnej), 
• nerwicy i związanych z nią zaburzeń somatomorficznych.

Problem częściej dotyczy kobiet niż mężczyzn, zwykle w wieku 25-44 lata, a więc najbardziej aktywnych zawodowo i życiowo, stanowiąc jeden z objawów depresji, nerwicy czy zaburzeń lękowych. Rzadko kiedy dotyczy dzieci poniżej 14. roku życia oraz osób starszych powyżej 75. roku życia. Charakterystyczny ucisk w gardle może też pojawiać się w okresach silnego stresu spowodowanego np. problemami w pracy, rozwodem, kłopotami finansowymi, przeżytą traumą. Uważa się, że z powodu mniej lub bardziej nasilonych objawów guli histerycznej może cierpieć nawet ok. 50% społeczeństwa. Globus histericus był znany już w starożytności i opisywany przez Hipokratesa, który uważał, że źródłem stanu histerycznego jest macica i dlatego problem ten dotyczy wyłącznie kobiet. Dziś wiadomo, że budowa anatomiczna nie ma nic wspólnego z Globus histericus, choć rzeczywiście objawy w większości dotykają kobiet – mają jednak podłoże emocjonalne. Innymi, bardziej współczesnymi i coraz częściej spotykanymi nazwami tego schorzenia są: globus sensation albo globus pharyngeus. 

Globus histericus – objawy 

Do typowych objawów tego schorzenia należą:

• uczucie przeszkody, guli w gardle bądź uczucie guli w przełyku, 
• uczucie ściskania gardła, czasami objawy są opisywane jako duszenie się, dławienie, zatkanie, klucha w gardle (schorzenie to bywa też nazywane flegmą nerwicową),  
• problem z przełykaniem – uczucie guli w gardle przy przełykaniu powoduje dyskomfort, ale nie jest bolesne, 
• czasami pojawia się uczucie drapania w gardle powodujące chrypkę, 
• może też wystąpić odruch wymiotny, 
• pomimo dyskomfortu pacjent może jednak jeść i pić, co zwykle powoduje ustąpienie nieprzyjemnego uczucia ciała obcego w gardle. 

Objawy te pojawiają się w ciągu dnia, zwykle pod wpływem działania czynnika stresującego bądź wzbudzającego silny lęk. Towarzyszyć mu mogą podwyższone ciśnienie, stan podgorączkowy czy nawet gorączka. Ile trwa Globus histericus? Uczucie przeszkody w gardle ma charakter przemijający, trwa chwilę, a po pierwszych kęsach posiłku bądź napiciu się znika lub znacznie zmniejsza swoje natężenie. Pozostawia jednak po sobie nieprzyjemne uczucie dyskomfortu i ściśniętego gardła. 

Gula w gardle – diagnostyka

W czasie konsultacji lekarz przeprowadza szczegółowy wywiad z pacjentem. Podstawą diagnostyki Globus histericus są tzw. kryteria rzymskie III – to stosowana w medycynie klasyfikacja zaburzeń czynnościowych przewodu pokarmowego określająca zasady ich rozpoznania i wytyczne dotyczące leczenia. Według nich można mówić o Globus histericus, gdy przez minimum 3 ostatnie miesiące u pacjenta pojawiły się wszystkie następujące objawy (a ich początek wystąpił co najmniej 6 miesięcy przed postawieniem diagnozy):

• Okresowo lub stale występujące odczuwanie obecności ciała obcego w gardle.
• Objaw ten jest obecny jedynie między posiłkami (w trakcie jedzenia i picia objawy zwykle ustępują). 
• Brak dysfagii (są to problemy z przełykaniem związane np. z nieprawidłowym funkcjonowaniem mięśni przełyku).
• Brak odynofagii (bolesne przełykanie).
• Wykluczony refluks.
• Wykluczone inne choroby organiczne powodujące zaburzenia motoryki przełyku (na podstawie badania histopatologicznego). 

Badania pozwalające wykluczyć inne niż psychiczne przyczyny guli w gardle są bardzo ważne, ponieważ podobne objawy mogą towarzyszyć np. wczesnym stadiom raka krtani, a także różnym chorobom gardła, krtani czy przełyku, takim jak refluks przełykowy. Mogą też być związane z reakcją alergiczną (tzw. globus allergicus pojawia się w wyniku obrzękowego zapalenia gardła po kontakcie z alergenem). Szczególnie powinno cię zaniepokoić, gdy do uczucia ściskania gardła dochodzą takie objawy, jak utrzymująca się gorączka, utrata wagi, nadmierna potliwość, ból przełyku czy niedokrwistość. Aby postawić prawidłową diagnozę, konieczne są badania laryngologiczne gardła i krtani, czasem także laryngoskopia, diagnostyka gastrologiczna, gastroskopia i, w razie potrzeby, RTG przełyku. Czasami wykonuje się też manometrię przełyku (badanie to umożliwia pomiar ciśnienia w przełyku). Wskazane może być wykonanie USG szyi dla oceny struktur anatomicznych, które mogły wywoływać objaw ucisku – ocenę tarczycy, regionalnych węzłów chłonnych. Zalecane jest też wykonanie badań laboratoryjnych, aby wykluczyć np. choroby tarczycy. 

Globus histericus – leczenie

W większości przypadków – jeśli prawidłowo rozpoznano Globus histericus – nie jest konieczne leczenie, gdyż uczucie ściskania gardła ma charakter przejściowy, związany z sytuacją wzbudzającą lęk bądź stres (np. egzaminem, rozmową o pracę). Nie jest to bardzo dokuczliwe dla pacjenta i zwykle mu nie przeszkadza. Już samo rozpoznanie schorzenia i świadomość, że ma ono wyłącznie podłoże emocjonalne, przynosi poprawę u niektórych pacjentów. Gdy jednak objawy nasilają się bądź pojawiają się regularnie powodując duży dyskomfort albo towarzyszą im inne niepokojące objawy lękowe i nerwicowe, warto rozważyć konsultację u psychologa bądź psychiatry w celu diagnozy i terapii zaburzeń stanowiących główną przyczynę guli w gardle. Pamiętaj, że jest ona odczuciem, a nie fizyczną przeszkodą, nie da się więc usunąć jej jednym konkretnym zabiegiem czy lekiem. Terapia jest zwykle złożonym procesem, obejmującym psychoterapię, naukę technik relaksacyjnych czy medytację. Czasami musi też być wspomagana farmakologią (np. lekami antydepresyjnymi czy przeciwlękowymi). 

Źródła:
Finkenbine  R., Miele V., Globus hystericus: A brief review; General Hospital Psychiatry; February 2004, 26(1):78-82
Pollack A., Charles J., Harrison Ch., Britt H., Globus hystericus; Australian Family Physician; October 2013, Volume 42 (10): 683-683