Astmatyk - jak rozpoznać i leczyć astmę u dziecka?

W dzisiejszym świecie astma u dzieci to jedna z chorób cywilizacyjnych zbierających co roku coraz większe żniwo. Szacuje się, że na świecie ogólnie może chorować na nią ponad 150 mln ludzi. 3 miliony z nich to Polacy. Liczba chorych stale rośnie, a wśród przyczyn znajdują się między innymi alergeny, infekcje wirusowe i bakteryjne, a nawet stres. Astma u dzieci jet chorobą, która potrafi być niezwykle uciążliwa, zwłaszcza gdy ma atopowe podłoże.

Najczęstszą przyczyną astmy u dzieci są alergie, co doskonale ukazuje zależność między rosnącą liczbą alergików a rosnącą liczbę chorych na astmę. W związku z tym warto scharakteryzować sobie czynniki, które sprzyjają pojawieniu się astmy. Są to między innymi:
- palenie tytoniu
- przewlekłe wirusowe infekcje dróg oddechowych
- narażenie na alergeny

Alergeny (substancje drażniące układ odpornościowy) to między innymi: dym tytoniowy wdychany przez biernych palaczy, roztocza kurzu domowego, wilgoć lub pleśń rosnąca w pomieszczeniach mieszkalnych, spaliny, dym. Należą do nich również pyłki roślin, sierść zwierząt, niektóre leki oraz produkty spożywcze.

Astma prowadzi do ograniczenia wydolności górnych dróg oddechowych niekontrolowanych skurczów oskrzeli oraz w wyniku gromadzenia się w nich gęstego śluzu. Ta nieuleczalna choroba charakteryzuje się następującymi objawami:

• świszczącym oddechem, 
• uporczywym kaszlem,
• uczuciem ścisku klatki piersiowej podczas napadów duszności.

Astma u dzieci – jak rozpoznać objawy?

Napady astmy niekiedy występują wyłącznie po posiłkach, w innych przypadkach zdarza im się występować po wysiłku fizycznym. Czasami zaczynają się od suchego kaszlu, który stopniowo przechodzi do duszności. Silnym napadom astmy u dzieci z reguły towarzyszy znaczne podwyższenie tętna i ciśnienia krwi oraz trudności w mówieniu. Zwykle ataki przechodzą po kilku lub kilkunastu minutach. Jeśli zaś atak astmy nie przechodzi, nawet po użyciu inhalatorów, to należy szybko wezwać pogotowie.

Kiedy należy się zgłosić do lekarza?

Objawy astmy są trudniejsze do wykrycia, gdy mamy do czynienia z małym dzieckiem. Najbardziej powinno się zwrócić uwagę na świszczący, szybki oddech, który może stać się główną przesłanką do rozpoznania kolejnych objawów. Następnym krokiem jest sprawdzanie, czy dziecko podczas oddychania zaciąga skrzydełkami nosa oraz przestrzenią międzyżebrową. Potwierdzeniem konieczności udania się do lekarza jest płacz rwany z powodu występowania duszności. Warto jednak pamiętać, że nie za każdym razem, gdy dziecko ma świszczący oddech oznacza to astmę. W wielu przypadkach, objawy podobne do astmy mogły wywołać inne choroby płuc u dzieci.

Jak leczyć astmę u dzieci – profilaktyka

Badania dowiodły, że na astmę częściej zapadają osoby otyłe niż prowadzące zdrowy tryb życia i aktywność fizyczną. Podobna zależność występuje między wystawianiem się na działanie dymu papierosowego a unikaniem go. Kolejnym dobrym krokiem w uchronieniu swojego dziecka lub siebie przed astmą jest nieprzebywanie w mocno klimatyzowanych pomieszczeniach, jak również pomieszczeniach, w których rozpyla się mocno drażniące środki chemiczne. Jeśli zaś chodzi o profilaktykę dotyczącą ryzyka zachorowań na astmę wśród niemowlaków i noworodków, to powinno się przede wszystkim zwracać baczną uwagę na wdychanie dymu tytoniowego i postarać się, by dziecko zostało wykarmione piersią. Mleko matki zawiera wiele przeciwciał, które chronią młody układ odpornościowy przed alergenami współczesnego świata.

Jak leczyć astmę u dzieci?

Istnieją dwa typy leków używanych w leczeniu astmy. Pierwszymi z nich są β2-mimetyki, których zasadniczym zadaniem jest rozszerzanie oskrzeli podczas występowania objawów astmy. Przynoszą ulgę, jednak nie odpowiadają na leczenie stanu zapalnego oskrzeli. Ciężar walki z astmą biorą na siebie leki przeciwzapalne, czyli glikokortykosteroidy zwanymi potocznie sterydami. Obydwa rodzaje leków mają postać wziewną.

Warto również wspomnieć o tym, że istnieją leki doustne na astmę, jednak są znacznie mniej skuteczne od leków wziewnych. Pierwszym powodem takiego stanu rzeczy jest bezpośredniość działaniach tych drugich. Tabletki muszą przejść przez niemal cały układ pokarmowy, by trafić do krwi i stamtąd rozpocząć oddziaływanie na oskrzela – inhalatory bezpośrednio kierują dawki leku na miejsce wymagające leczenia. W związku z tym nie ma ryzyka dla wątroby, nerek i innych narządów, które mogłyby stać się ofiarami działań ubocznych.

Rodzaj inhalatorów

Wyróżnić można trzy typy inhalatorów – ciśnieniowych, proszkowe oraz elektryczne inhalatory do nebulizacji. Wszystkie rodzaje charakteryzują się swoimi zaletami i wadami, jednak poręczność i niewielki rozmiar inhalatorów ciśnieniowych pozwala na aplikację leku praktycznie w każdych warunków. Ich wadą jest jednak konieczność koordynacji wdechu z pobieraniem leku – w przypadku wykonania wdechu zbyt wcześnie lub zbyt późno, zbyt mała porcja leku może trafić do oskrzeli, co oczywiście przedłoży się na zmniejszony efekt kuracji.

Ten problem nie istnieje w przypadku używania inhalatorów proszkowych. Dawkę (najczęściej w postaci kapsułek) przygotowuje się przed inhalacją, następnie przesuwa się dźwignię i własnym oddechem „zaciąga” się lek. Sposób ten jednak nie jest wolny od wad, ponieważ chory musi mieć wystarczająco silne mięśnie oddechowe, by jego wdech zaniósł proszek do oskrzeli. W sytuacji, gdy mamy do czynienia z zaawansowaną astmą, może to być zbyt trudne do osiągnięcia. Właśnie dla takich sytuacji wynaleziono inhalatory elektryczne.

W ich przypadku chory nie musi nic robić – po prostu oddycha aerozolem, w którym znajduje się lek. Sposób ten nie jest wykorzystywany tylko do leczenia astmy, służy również do podawania innych wziewnych farmaceutyków. Oprócz tego nawilża i oczyszcza drogi oddechowe, przyczyniając się do ich rehabilitacji. Jego zasadniczą wadą jest jego nieporęczność – nie da się z niego korzystać, nosząc przy sobie.

Rozpoznanie i leczenie astmy u dzieci

Rozpoznanie astmy u dzieci może być problematyczne z racji możliwości pomylenia jej z infekcjami dróg oddechowych. Wymienione na początku symptomy pozwalają jednak z dużą dozą pewności określić czy powinno się udać z dzieckiem do lekarza, który może wykonać testy i sprecyzować czy ma się do czynienia z astmą, czy nie. Jeśli już posiada się diagnozę, która potwierdza przypuszczenia co do astmy, wtedy należy spokojnie stosować się do zaleconej terapii, decydując się na jak najbardziej komfortowy dla dziecka sposób leczenia. Trzeba bowiem pamiętać, że stres nie polepsza sytuacji astmatyka. Warto również zadbać o zdrowy tryb życia dziecka oraz dużo aktywności fizycznej, które w połączeniu mogą sprawić, że astma przebiegnie niemal bezobjawowo.