Duszności - objawy i przyczyny powstania

Duszność jest to subiektywne uczucie trudności w oddychaniu, które może pojawić się w różnych sytuacjach. Jest często związana z aktywacją autonomicznego układu nerwowego – czyli wzrostem tętna, uczuciem zaniepokojenia czy czasem nawet poceniem się. Do objawów obiektywnych, które można zaobserwować u osoby z dusznością jest znaczny wysiłek przy oddychaniu: pochylona pozycja ciała, ruchy skrzydełek nosa, widoczne zaciąganie przestrzeni międzyżebrowych podczas wdechu, zasinienie śluzówek lub skóry.

Duszność – przyczyny

Duszność jest poważnym objawem, który może mieć wiele przyczyn. Lekarz często już na podstawie wywiadu popartego badaniem klinicznym potrafi podać prawdopodobną przyczynę duszności. Czasem jednak potrzebuje jeszcze dodatkowych badań, aby ją potwierdzić lub wykluczyć, od tego bowiem zależy dalsze leczenie.

U dzieci częstymi przyczynami duszności są infekcje. Szczególnie dotyczy do noworodków, które oddychają głównie przez nos i jego zatkanie powoduje trudności z oddychaniem. Poważniejszą przyczyną duszności może być także być zapalenie płuc z wysoką gorączką lub zapalenie oskrzeli. Innymi przyczynami duszności mogą być alergie i astma. W uproszczeniu, u niektórych predysponowanych dzieci oskrzela reagują zbyt gwałtownie na dany alergen, powodując obrzęk ich śluzówki i trudności z oddychaniem. W wypadku gdy duszność wystąpiła nagle należy podejrzewać zaaspirowanie ciała obcego. W takim przypadku ciało obce blokuje przepływ powietrza przez drogi oddechowe dziecka. Jest to stan nagły wymagający szybkiej reakcji ze strony rodziców i niejednokrotnie wykonania w szpitalu bronchoskopii w celu usunięcia ciała obcego. W niektórych przypadkach duszność i zasinienie śluzówek i/lub skóry (sinica) u małych dzieci może być spowodowane wrodzoną wadą serca lub płuc.

U dorosłych wachlarz duszności poszerza się o kardiologiczne, pulmonologiczne oraz onkologiczne. Przyczyną wywodzącą się z układu krążenia może być niewydolność serca, kiedy serce pompuje krew w niewystarczającym zakresie, co powoduje jej zastój w płucach i ich obrzęk. Zwykle temu stanowi towarzyszą obrzęki kończyn dolnych. Inną przyczyną może być też anemia, gdy we krwi znajduje się zbyt mało krwinek czerwonych, których zadaniem jest przenoszenie tlenu do tkanek. U pacjentów po operacjach wymagających unieruchomienia kończyny dolnej przez dłuższy czas i niestosujących się do profilaktyki przeciwzakrzepowej oraz u kobiet przyjmujących antykoncepcję hormonalną istnieje zwiększone ryzyko zatorowości płucnej. Jest to stan zagrożenia życia, w którym skrzep blokuje zwykle duże naczynia w krążeniu płucnych i wymaga niezwłocznej interwencji lekarskiej. Wiele chorób układu oddechowego poza wymienionymi zapaleniami i astmą może powodować duszności u dorosłych. Częstą przyczyną duszności u wieloletnich palaczy jest przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), która powstaje w wyniku wieloletniego drażnienia śluzówki oskrzeli dymem tytoniowym zawierający ok. 4000 składników w tym ok. 40 substancji rakotwórczych. W wyniku tego procesu dochodzi do przebudowy ścian oskrzeli z wyraźnym ich zwężeniem oraz zaleganiem wydzieliny powodując przewlekłą duszność. Innymi powodami mogą być: odma (powietrze gromadzące się w opłucnej), rozedma pęcherzyków płucnych, włóknienie płuc, pylica. Groźnymi przyczynami duszności mogą być również procesy nowotworowe, w których duszność może wynikać równie z masy guza powodującego ucisk na zdrową tkankę płuc (rak płuca, chłoniak umiejscowiony w śródmieściu), lub z wysięku nowotworowego w opłucnej (np. przerzuty czerniaka, nowotwory układu pokarmowego, rak piersi lub jajnika). Czasem duszność może być objawem depresji lub zaburzeń lękowych.

Rodzaje duszności

Duszności możemy podzielić pod kątem trudności w nabraniu powietrza (duszność wdechowa) lub w jego wypuszczeniu (wydechowa), czasu wystąpienia (ostra lub przewlekła), towarzyszących okoliczności (spoczynkowa lub wysiłkowa) lub pozycji ciała (w pozycji leżącej lub siedzącej). Najbardziej niepokojące jest wystąpienie nagłej duszności, która może być często objawem chorób lub stanów zagrażających życiu np. atak astmy oskrzelowej, odma opłucnowa, zatorowość płucna, aspiracja ciała obcego w drogach oddechowych, zawał serca.

Co na duszność?

Leczenie duszności zależy od jej przyczyny i powinno być poprowadzone przez lekarza, który, zanim ustali rozpoznanie zbierze dokładny wywiad, zbada pacjenta i zleci dalszą diagnostykę np. RTG klatki piersiowej, spirometrię, USG serca, EKG, badania laboratoryjne. W przypadku astmy i POChP leczenie jest oparte na lekach wziewnych powodujących zmniejszenie obrzęku śluzówki i równocześnie rozszerzenie oskrzeli. W przypadku niewydolności krążenia wprowadzane są np. leki moczopędne, poprawiające siłę skurczu mięśnia sercowego czy antyarytmiczne. W przypadku tła psychogennego podjęcie odpowiedniego leczenia (farmakoterapia, psychoterapia) także szybko przynosi poprawę.

Źródła:

1. M. Waligóra, G. Kopeć. Ostra duszność: duszność pochodzenia sercowego czy płucnego? www.mp.pl

2. Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna, Kraków 2018.

3. J. Lange, H. Marczak. Duszność u dziecka. www.mp.pl