Spirometria - co to jest, do czego służy?

Spirometria jest to badanie służące do pomiaru objętości powietrza wydychanego z płuc a także natężenia jego przepływu podczas wdechu i wydechu, pozwalające na ocenę wentylacji płuc u osób z dusznością, świszczącym oddechem, sapaniem, przewlekłym duszącym kaszlem czy bólem w klatce piersiowej.

Spirometria - badanie pojemności płuc

Badanie to wykonuje się również w monitorowaniu skuteczności leczenia astmy i w obserwacji przebiegu chorób nerwowo-mięśniowych, w orzecznictwie sportowym i medycyny pracy oraz w epidemiologii. Spirometria zazwyczaj wykonywana jest w warunkach statycznych (spokojnego oddychania) i dynamicznych – natężonego oddychania, przy głębokich wdechach i wydechach, co pozwala na ocenę stanu dróg oddechowych u pacjenta.

Badane parametry

• FEV1 (natężona pierwszosekundowa objętość wydechowa) Jest to objętość powietrza, którą wydmuchuje się z płuc podczas pierwszej sekundy natężonego wydechu. Zależy ona od wielkości płuc (tzw. pojemności życiowej - VC) oraz od drożności dróg oddechowych. Zwężenie oskrzeli u chorego z napadem astmy albo z astmą słabo kontrolowaną ogranicza przepływ powietrza w czasie wydechu i powoduje zmniejszenie FEV1.
• FVC (natężona pojemność życiowa) Ilość powietrza wydmuchiwana, począwszy od najgłębszego wdechu aż do maksymalnego wydechu. Zależy ona od wielkości płuc, a także (podobnie jak FEV1) od wysiłku włożonego w badanie. FEV1 i FVC to wskaźniki objętościowe (wynik podaje się w litrach).
• FEV1/FVC (tzw. test Tiffeneau) Pozwala ocenić, czy zaburzenia obserwowane w spirometrii są wynikiem zwężenia oskrzeli (wynik jest niski) czy też zaburzenia są wynikiem zmniejszenia objętości płuc (wynik jest prawidłowy lub zwiększony). W celu potwierdzenia wyniku testu trzeba wykonać tzw. pletyzmografię.
• MEF i FEF (wskaźniki, które pozwalają na ocenę przepływu powietrza w drobnych oskrzelach)MEF i FEF to wskaźniki przepływowe (wynik jest podawany w litrach na sekundę). Zmniejszenie wartości MEF bez zmiany pozostałych wskaźników spirometrycznych u pacjentów, u których pozostałe parametry czynności płuc są prawidłowe, nie zawsze świadczy o chorobie i może także występować u osób zdrowych.
• PEF (szczytowy przepływ wydechowy)To największy przepływ, jaki da się uzyskać, wydmuchując powietrze z płuc. Do samodzielnego pomiaru PEF można używać pikflometru – prostego urządzenia służącego pacjentom do samokontroli astmy.

Jak przygotować się do badania?

Spirometria wymaga od pacjenta określonego wysiłku, a także szczegółowego wykonywania poleceń. Badany powinien mieć na sobie luźne ubranie niekrępujące ruchów. Test nie może być wykonywany tuż po wysiłku fizycznym. Przed badaniem nie należy również spożywać alkoholu czy obfitych posiłków oraz palić papierosów. Jeśli spirometrię wykonuje się po inhalacji leku rozkurczającego oskrzela, przed badaniem konieczne jest odstawienie niektórych leków przeciwastmatycznych. Podczas ustalania terminu badania rejestratorka powinna poinformować pacjenta o konieczności odstawienia leków rozkurczających oskrzela przed badaniem.

Kto powinien poddać się spirometrii?

Spirometrię powinien robić raz na dwa lata każdy palacz papierosów powyżej 40. roku życia, niezależnie od tego, czy ma objawy choroby. Badanie zaleca się też osobom, które mają kaszel, duszność, łatwo się męczą, niezależnie od tego, czy są palaczami, czy nie. Takie objawy mogą wskazywać np. na nadciśnienie płucne, które diagnozuje się m.in. w oparciu o spirometrię. Badania nie powinny wykonywać osoby, u których rozpoznano tętniaka aorty albo tętniaka mózgu, pacjenci po przebytej niedawno operacji okulistycznej lub przebytym odwarstwieniu siatkówki oraz osoby mające dolegliwości bólowe po operacji w zakresie jamy brzusznej lub klatki piersiowej, utrudniające pełny wdech i wydech w czasie badania.

Interpretacja wyników

Przed rozpoczęciem badania trzeba podać wiek, płeć, wzrost, ewentualnie wagę. Dane te wprowadza się do komputera, do którego jest podłączony spirometr. Pacjent siedzi lub stoi swobodnie, w pozycji wyprostowanej. W ustach trzyma jednorazowy plastikowy ustnik, który ściśle obejmuje ustami. Na nosie jest umieszczony klips, który uniemożliwia oddychanie. Ustnik jest połączony giętkim przewodem z urządzeniem. Pacjent najpierw robi kilka wolnych i spokojnych oddechów, następnie powoli bierze bardzo głęboki wdech, a następnie jak najdłużej i najmocniej wydmuchuje powietrze do momentu, w którym osoba przeprowadzająca test powie żeby przestać. Na wydruku przedstawiającym wynik badania spirometrycznego oprócz graficznego obrazu pracy płuc oznaczone są parametry: wynik pacjenta i procent wartości należnej, dzięki czemu także pacjenci nie mają problemów z odczytaniem wyników badania.