Astma. Przyczyny i objawy astmy u dzieci.

Twoje dziecko ma trudności z oddychaniem, świszczący, płytki oddech i kaszel, który nasila się w nocy? Nie lekceważ tych objawów. To może być astma oskrzelowa, na którą cierpi. ok. 4 mln Polaków, z czego aż 10 procent to dzieci. 

Astma oskrzelowa, co to jest?

Astma oskrzelowa, nazywana również dychawicą oskrzelową jest wieloczynnikową i wielogenową, przewlekłą chorobą zapalną dróg oddechowych. Ich ograniczona wydolność może być wywołana infekcjami wirusowymi, bakteryjnymi lub innymi czynnikami, np. stresem. U chorego na astmę dochodzi do niekontrolowanych skurczów oskrzeli i gromadzenia się w nich gęstego śluzu. W zależności od czynnika wywołującego napady rozróżniamy postać alergiczną i niealergiczną. 

U dzieci taki stan ma przede wszystkim podłoże alergiczne (astma alergiczna,  atopowa) - objawy pojawiają się lub nasilają podczas kontaktu z alergenem. Mogą to być pyłki roślin, roztocza kurzu, zarodniki pleśni, sierść zwierząt czy niektóre produkty spożywcze itp. Pojawianiu się astmy sprzyjają też czynniki zewnętrzne, takie jak dym papierosowy czy powietrze skażone dwutlenkiem węgla. A co ze smogiem? Nie brakuje popartych badaniami opinii, że przebywanie na powietrzu zanieczyszczonym szkodliwymi cząsteczkami zwiększa ryzyko wystąpienia astmy u dzieci. 

W powstaniu astmy alergicznej duże znaczenie ma histamina – hormon tkankowy, wytwarzany miejscowo w płucach, skórze, błonie śluzowej nosa i innych miejscach z aminokwasu histydyny. 

Genetyka kluczem do poznania astmy

Powstawanie histaminy oraz jej rozkład są regulowane przez enzymy, których aktywność uzależniona jest od ich wariantów genetycznych i zmienności pojedynczych nukleotydów w sekwencji DNA genów kodujących. Może to mieć znaczenie dla skłonności do wystąpienia astmy. Dzięki metodzie badania asocjacji wszystkich genów z podatnością na astmę opisano wiele genów mających znaczenie w ujawnieniu astmy, m. in. DPP10, ORMDL3, IL1RL1, FCER1A.    

Pod patronatem Polskiego Towarzystwa Alergologicznego w ramach programu POLASTMA prowadzone jest obecnie badanie „Ocena częstości występowania polimorfizmu genu receptora glikokortykosteroidowego h-GCR/NR3C1 w populacji polskiej i jego rola w etiopatogenezie ciężkiej steroidoopornej astmy oskrzelowej”, mające na celu analizę genu, który może wpływać na wystąpienie choroby i przebieg leczenia.

Polimorfizm i defekty genów odpowiedzi zapalnej są istotną przyczyną astmy u osób stykających się z diizocyjanianem stosowanym przy produkcji pestycydów i tworzyw poliuretanowych.

Jakie są objawy astmy?

Nie zawsze łatwo jest wpaść na to, że nasze dziecko choruje na astmę. Jej objawy są bowiem podobne do tych, wywołanych przez sezonową alergię. Kaszel, który nasila się w nocy i wczesnym rankiem, utrudnione, przyspieszone oddychanie i tzw. świszczenie, szczególnie podczas wydychania, napady duszności, obniżenie wydolności podczas wysiłku fizycznego, nawracające zapalenia oskrzeli  – to sygnały, które powinny zwrócić Twoją uwagę.  Szczególnie wtedy, jeśli taki stan ma charakter przewlekły. Problemom z oddychaniem może też towarzyszyć ogólne rozdrażnienie, problemy dziecka ze snem czy bóle głowy.

Astma u dzieci

Twoje dziecko może być bardziej narażone na problemy z astmą, jeśli choruje na nią któreś z rodziców lub dziadków. W przypadku astmy wieku dziecięcego istotnym czynnikiem zwiększającym podatność na jej wystąpienie są zakażenia paramyksowirusem RSV (respiratory syncytial virus). Jest wiele genów, których mutacje zwiększają podatność na zakażenie RSV i na astmę, głównie geny interleukin, receptorów cytokin, receptorów typu Toll, białek surfaktantu, białek kompleksu receptora IgE i in.

U większości dzieci objawy astmy pojawiają się już przed ukończeniem 5. roku życia. Zdarza się jednak, że prawidłowe rozpoznanie choroby jest utrudnione. Czasami trwa to nawet kilka lat i wymaga bacznej obserwacji dziecka czy nawet nastolatka. Dzieci i młodzież są bardziej narażone na zachorowanie na astmę oskrzelową. Atakuje ona mniej niż 2 procent populacji, ale wśród chorych na astmę oskrzelową aż 30 procent stanowią właśnie dzieci. Dlatego tak ważne jest postawienie prawidłowej diagnozy i możliwie szybkie rozpoczęcie leczenia. Problemów z oddychaniem nie wolno lekceważyć, tym bardziej, jeśli taki stan utrzymuje się przez kilka dni czy kilka tygodni.

Leczenie astmy

Mimo że astma jest chorobą przewlekłą i nieuleczalną, można z nią normalnie funkcjonować i skutecznie łagodzić jej objawy. Ważną sprawą jest unikanie czynników, które mogą wywoływać lub nasilać objawy astmy, czyli przede wszystkim alergenów. Dobrą praktyką jest przyjmowanie szczepień przeciw grypie, co zmniejsza ryzyko wystąpienia infekcji, a co za tym idzie pojawienia się napadu duszności. Należy też zdecydowanie omijać miejsca, w których dziecko mogłoby być narażone na kontakt z dymem papierosowym.

Leczenie astmy wymaga przyjmowania lekarstw. Stosuje się leki o działaniu przeciwzapalnym (najskuteczniejsze są wziewne)  oraz całą grupę leków, które działają rozszerzająco na oskrzela. W zależności od charakteru choroby podaje się je doraźnie lub regularnie, przy leczeniu przewlekłym.

Jeśli Twoje dziecko ma stwierdzoną astmę oskrzelową, lekarz może zaproponować przeprowadzenie immunoterapii swoistej, czyli odczulania. Ten rodzaj terapii pomaga złagodzić objawy astmy, jak i zmniejszyć stan zapalny dróg oddechowych.

Inhalator przy astmie

Warto poprosić lekarza o indywidualne porady na temat tego, jak w domowych warunkach radzić sobie z niektórymi objawami tej choroby. Dobrym pomysłem jest zaopatrzenie się w inhalator i wykonywanie inhalacji z jego pomocą. Naturalne środki (np. korzeń imbiru) działają przeciwbakteryjnie przy zakażeniach dróg oddechowych, ułatwiają oddychanie, a także wspomagają działanie leków.  Współczesna medycyna daje lekarzom duże możliwości niesienia pomocy chorym na astmę, których codzienne życie wcale nie musi być rujnowane z powodu tej choroby.