Jakie są objawy gestozy w ciąży? Sprawdź!

Gestozę czyli zatrucie ciążowe aktualnie nazywamy stanem przedrzucawkowym. Jest to zespół objawów, na który składa się nadciśnienie tętnicze, białkomocz oraz obrzęki, występujące podczas ciąży. Czym spowodowany jest ten stan, czy występuje także po porodzie oraz jak wygląda jego leczenie – o tym można się dowiedzieć z poniższego artykułu.

Nadciśnienie tętnicze to powikłanie dość często zdarzające się podczas ciąży i może ono stanowić bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życie nie tylko matki, ale także dziecka. Może być przyczyną przedwczesnego porodu i powikłań u noworodków. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) nadciśnienie tętnicze i jego powikłania są jedną z najczęstszych  (w 16 procentach) przyczyn zgonów kobiet ciężarnych w krajach rozwiniętych.

Nadciśnienie występuje u około 5 do 10 procent ciężarnych. Z raportu zrealizowanego w ramach projektu finansowanego z funduszy szwajcarskich przez Główny Inspektora Sanitarny i Ministerstwo Zdrowia wynika, że nadciśnienie tętnicze i stan przedrzucawkowy (gestoza w ciąży) było przyczyną prawie 8 procent hospitalizacji  oraz 8 procent cesarskich cięć.

Problem ten obserwowany był i znany już w starożytności i przez setki lat powstało wiele teorii i prób wyjaśnienia powodów tego schorzenia. Pomimo wielu lat prowadzonych badań przyczyna nadciśnienia u kobiet w ciąży ciągle nie jest do końca jasna.

Gestoza — przyczyny

Przy określaniu przyczyn stanu przedrzucawkowego, czyli preeklampsji (gestozy), bierze się pod uwagę czynniki genetyczne i środowiskowe, w tym między innymi związane z dietą, które mogą mieć związek z zaburzonym procesem powstawania łożyska oraz zwiększonego uwalniania biologicznie aktywnych czynników łożyskowych. Mogą one powodować dysfunkcję śródbłonka, uogólnioną reakcję zapalną oraz koagulopatię (zaburzenie krzepnięcia krwi) u ciężarnej. Wystąpienie nadciśnienia wiązane jest także z nieprawidłową implantacją trofoblastu (warstwy błony komórkowej jaja płodowego, tworzącej się po zapłodnieniu).

Jako przyczyny występowania nadciśnienia wskazuje się zmiany hormonalne, zachodzące w organizmie podczas ciąży, a także zaburzenia psychiczne, na przykład związane z brakiem akceptacji ciąży. Do częstszego wystąpienia tego zjawiska w ostatnim czasie przyczynia się trend związany z późniejszym macierzyństwem i starszym wiekiem kobiet ciężarnych. 

Gestoza w ciąży – co to jest?

Stan przedrzucawkowy w ciąży (gestoza w ciąży) to zespół objawów, do których należą oprócz nadciśnienia, także białkomocz oraz obrzęki. 

Stan taki diagnozuje się zwykle w drugiej połowie ciąży, najczęściej w ostatnim miesiącu, ale sporadycznie może także być diagnozowany w pierwszym trymestrze ciąży (w przypadkach ciążowej choroby trofoblastycznej czy ciąży wielopłodowej). Pojawiające się wówczas nudności i wymioty mogą prowadzić do odwodnienia organizmu. Taki stan jednak zwykle mija samoistnie. 

Jeśli nadciśnienie tętnicze diagnozowane było u kobiety także przed ciążą, (jako nadciśnienie przewlekle), zwykle występuje ono także w czasie ciąży. Zwykle jednak wtedy pacjentka przyjmuje leki obniżające ciśnienie i kontroluj je na bieżąco. Gdy nadciśnienie pojawia się dopiero podczas ciąży, sytuacja jest potencjalnie groźniejsza dla matki i dziecka. 

Gestoza w ciąży – objawy

Białkomocz, oznaczający zwiększone wydalanie białka z moczem, stwierdza się wówczas, gdy białko w moczu u ciężarnej diagnozowane jest powyżej 0,3 g/l lub powyżej 0,5 g na dobę.

Obrzęki występujące podczas ciąży są wynikiem złej gospodarki wodnej organizmu. Jeżeli dotyczą tylko kostek czy łydek i ustępują po nocnym wypoczynku, nie są zjawiskiem groźnym. Bardziej niepokojące jest, gdy nie znikają po przespanej nocy i pojawiają się w różnych częściach ciała, na przykład na twarzy, brzuchu, w górnej części nóg i rąk.

Nadciśnienie stwierdza się, gdy jego wartość wynosi w przypadku wartości skurczowej – powyżej 140 mm Hg, a w przypadku wartości rozkurczowej – powyżej 90 mm Hg.

Objawy nadciśnienia tętniczego to między innymi ucisk w głowie, zawroty głowy, zmęczenie, krwawienie z nosa, zaburzenia snu, nerwowość, a także symptomy ze strony serca, takie jak kołatanie czy ucisk w jego okolicy.

Pojawienie się powyższych objawów po skończonym 20. tygodniu ciąży określane jest jako stan przedrzucawkowy (gestoza ciążowa). Nie zawsze może wtedy wystąpić białkomocz, ale mogą się pojawić dysfunkcje narządów wewnętrznych, takie jak ostre uszkodzenie nerek, powikłania wątrobowe czy powikłania hematologiczne (objawiające się obniżonym poziomem płytek krwi). 

Obserwuje się wówczas takie objawy jak bóle w nadbrzuszu, skąpomocz, wzrastająca aktywność enzymów wątrobowych, wzrastające stężenie kreatyniny, nieprawidłowości w zapisach kardiotokograficznych oraz nieprawidłowe spektrum przepływów w naczyniach łożyskowo-płodowych.

Natomiast rzucawka to stan, kiedy oprócz powyższych objawów występują także napady drgawek (stąd aktualne określenie – stan przedrzucawkowy, czyli preklampsja). Towarzyszą im silne bóle i zawroty głowy, niepokój i złe samopoczucie, zaburzenia widzenia, czyli widzenie przez mgłę, mroczki przed oczami lub widzenie podwójne.

Objawy rzucawki mogą także dotyczyć układu pokarmowego, mogą to być bóle brzucha, nudności, wymioty. Mogą się także pojawić zaburzenia świadomości, utrata przytomności lub śpiączka. Może jej towarzyszyć przyspieszone tętno oraz gorączka.

Drgawki mogą przypominać napady padaczkowe. Mogą one się pojawiać także w trakcie porodu. Gestoza po porodzie może także objawiać się podobnymi symptomami. 

Gestoza w ciąży – leczenie

Stan przedrzucawkowy stwarza ryzyko komplikacji i może stanowić zagrożenie dla życia i zdrowia zarówno matki, jak i dziecka. Może prowadzić do niedotlenienia ośrodkowego układu nerwowego, w rezultacie do przedwczesnego odklejenia się łożyska i silnych krwotoków. Nadciśnienie sprzyja wystąpieniu małej masy urodzeniowej dziecka. Może być przyczyną wewnątrzmacicznego obumarcia płodu.

Gdy podejrzewana jest gestoza, badania dotyczą pomiaru ciśnienia. Wykonuje się także badania krwi, określające stężenie kwasu moczowego i kreatyniny w surowicy, poziom elektrolitów, poziom enzymów wątrobowych, bilirubiny i albuminy oraz zleca się wykonanie dobowej zbiórki moczu.

W przypadku stwierdzenia stanu przedrzucawkowego kobieta kierowana jest do szpitala. Nie zalecane jest bezwzględne leżenie w łóżku, gdyż unieruchomienie zwiększa ryzyko zakrzepicy żylnej. Rozsądne jest natomiast ograniczenie aktywności i unikanie wysiłku fizycznego.

Pacjentce podaje się leki obniżające ciśnienie krwi oraz regulujące gospodarkę wodno-elektrolitową. Gdy objawy nie ustępują i utrzymuje się gestoza, leczenie może być długotrwałe i powiązane z długoterminową hospitalizacją. 

Najlepszą profilaktyką rozwoju preeklampsji (gestozy) jest wczesna identyfikacja kobiet o zwiększonym ryzyku wystąpienia tego powikłania. Taka identyfikacja jest wykonywana w trakcie badań prenatalnych przeprowadzanych w I trymestrze ciąży. Niezależnie od określenia ryzyka wystąpienia wad uwarunkowanych genetycznie opartego na ocenie specyficznych markerów ultrasonograficznych (przezierności karku, obecności kości nosowej oraz ocenie przepływów w przewodzie żylnym i przez zastawkę trójdzielną) dokonuje się dodatkowo oceny przepływów w tętnicach macicznych oraz pomiaru ciśnienia tętniczego krwi. 

Te dodatkowe badania, wraz z badaniem podmiotowym (wywiadem) oraz wynikami badań biochemicznych (stężenie białka PAPP-A) pozwalają na ocenę ryzyka wystąpienia preeklampsji. Pacjentkom o wysokim ryzyku wystąpienia tego powikłania zaleca się stosowanie kwasu acetylosalicylowego w dawce 150mg na noc, do 36 tygodnia ciąży. Regularne przyjmowanie kwasu acetylosalicylowego pozwala zmniejszyć ryzyko wczesnej preeklampsji o prawie 80 procent, a późnej o 63 procent.

Źródła:
Prejbisz A., Dobrowolski P., Kosiński P., et. al., Postępowanie w nadciśnieniu tętniczym u kobiet w ciąży. Zapobieganie, diagnostyka, leczenie i odległe rokowanie, Stanowisko Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego, Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego oraz Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, Zeszyty Edukacyjne. Kardiologia Polska, 2019, 1, 37-95
Zbigniew Saczko Z., Saczko J., Kulbacka J., Nadciśnienie tętnicze u kobiet w ciąży. Etiopatogeneza, Nadciśnienie Tętnicze, rok 2009, tom 13, nr 3, 199-205
Raport z badania. Zachowania zdrowotne kobiet w ciąży. Ministerstwo Zdrowia, Państwowa Inspekcja Sanitarna, Swiss Contribution, Projekt współfinansowany przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej, 2017.