Wszystko, co musisz wiedzieć o roztoczach i alergii na kurz

Roztocze kurzu domowego to jedna z najczęstszych przyczyn chorób alergicznych. Uczulenie na roztocze może współistnieć z innymi alergiami, problem dotyka zarówno dzieci, jak i osób dorosłych. Kurz, a właściwie żyjące w nim pajęczaki, zaliczamy do alergenów wziewnych. Wśród głównych objawów alergii można wymienić katar, kichanie, świąd nosa i gardła, niedrożność nosa oraz trudności z oddychaniem. Pojawienie się takich dolegliwości w trakcie sprzątania może sugerować uczulenie na alergeny roztoczy kurzu domowego. Dolegliwości z reguły występują przez cały rok, ale nasilają się w okresie jesienno-zimowym. Najskuteczniejszym sposobem leczenia jest immunoterapia swoista zwana potocznie odczulaniem, dodatkowo stosuje się też donosowe leki sterydowe oraz leki antyhistaminowe, zaleca się też ograniczenie narażenia na alergen. Poznaj roztocze i dowiedz się jak zmniejszyć zagrożenie. Jakie są objawy alergii?

Skąd się biorą roztocza

Prawidłowa nazwa to roztocze, nie roztocza. Roztocza to rośliny cudzożywne (saprofity). Roztocze to drobne pajęczaki, których nie widać gołym okiem. Ich rozmiar osiąga zaledwie do kilkuset mikrometrów, czasami do milimetra. Bytują w środowisku domowym (w materacach, kołdrach, poduszkach, narzutach, dywanach, tapicerowanych meblach, zasłonach, pluszowych zabawkach) mogą występować także w glebie, sianie czy suchych liściach. W kurzu domowym dominuje jedna rodzina Pyroglyphidae (około 90% roztoczy), spośród których najczęściej uczulają alergeny roztoczy kurzu domowego (Dermatophagoides farinae) i roztoczy mącznych (Dermatophagoides pteronyssinus). Znanych jest około 45 tysięcy gatunków tych organizmów. 

Roztocze żywi się złuszczonym naskórkiem ludzkim i zwierzęcym, zwierzęta domowe, takie jak pies czy kot, zwiększają ilość roztoczy w naszych mieszkaniach. Do prawidłowego rozwoju roztocze, oprócz pożywienia, potrzebują także ciepła (idealna temperatura to ok. 23 C.) i odpowiedniej wilgotności powietrza (75-80%). Ich liczebność zmienia się sezonowo, co wpływa na okresowe zmiany nasilenia objawów uczulenia na roztocze. Najlepsze warunki rozwoju przypadają na okres od czerwca do października.

Alergia na roztocza – objawy

Objawy uczulenia na roztocze mogą występować przez cały rok, jednak najbardziej dają o sobie znać w okresie jesienno-zimowym, co związane jest głównie ze zmniejszoną wentylacją mieszkań i nagromadzeniem roztoczy w kurzu. Wśród głównych symptomów uczulenia są te dotyczące układu oddechowego:

• katar, niedrożność nosa
• kichanie i kaszel (pojawiające się szczególnie rano oraz w trakcie sprzątania);
• świąd nosa i pogorszenie węchu;
• zaczerwienienie oczu, spuchnięte powieki, łzawienie i swędzenie oczu;
• trudności z oddychaniem, duszności, a czasem świszczący oddech (często pojawiają się w silnych reakcjach alergicznych, są początkami astmy);
• uczucie zmęczenia, senność, bóle głowy i zaburzenia koncentracji
• nawracające zapalenia zatok przynosowych

Oprócz objawów ze strony układu oddechowego alergia na roztocze może powodować zmiany na skórze. Możemy do nich zaliczyć pokrzywkę skórną, swędzenie i zaczerwienienie oraz nadmiernie łuszczący się naskórek.

Nieleczona alergia na roztocze może powodować poważne konsekwencje. Często występujące i nawracające objawy związane z układem oddechowym mogą skutkować rozwojem astmy lub przewlekłego zapalenia zatok przynosowych. Wobec tego wskazana jest konsultacja lekarska i wprowadzenie odpowiedniego leczenia.

Roztocza – jak się pozbyć?

Na liczebność roztoczy oprócz temperatury i wilgotności mogą wpływać inne czynniki, a wśród nich częstotliwość dokładnego sprzątania i wietrzenia pomieszczeń czy stan techniczny mieszkań. Osoby, które obserwują u siebie objawy alergii na roztocze powinny przede wszystkim zadbać o zmniejszenie ich liczebności, całkowita eliminacja tych pajęczaków jest niemożliwa. Jeśli jesteśmy narażeni na negatywne działanie kurzu, warto wiedzieć, co może pomóc:

• częste i regularne sprzątanie pomieszczeń, pamiętając o przecieraniu na mokro wszystkich miejsc, w których zwykle zbiera się kurz;
• czyszczenie materacy, na którym śpimy, a gdzie gromadzi się kurz;
• ograniczenie wilgotności powietrza do ok. 40-60% (warto wypróbować pochłaniacz wilgotności i nie suszyć prania w pomieszczeniu)
• obniżenie temperatury, w naszych mieszkaniach, nie powinna ona przekraczać 21֯C
• rezygnacja z dywanów, puchowych kołder, grubych narzut, zasłon i niepotrzebnych przedmiotów, gdzie gromadzi się roztocze;
• przedmioty, na których osadza się kurz (książki, zabawki - przede wszystkim pluszowe - warto trzymać w hermetycznie zamkniętych pudełkach);
• regularne zmiany pościeli, koców oraz pranie ich w temperaturze przynajmniej w 60֯C
• stosowanie tzw. pościeli barierowej, wykonanej z tkanin nieprzepuszczających roztoczy
• korzystanie z odkurzaczy ze specjalnymi filtrami (tzw. HEPA) lub odkurzaczy wodnych;
• stosowanie filtrów powietrza, które pomagają oczyścić pomieszczenie z alergenów roztoczy;
• niedopuszczanie do pomieszczeń, w których znajdują się alergicy, zwierząt domowych, ponieważ ich złuszczający się naskórek jest pożywieniem dla tych pajęczaków;
• stosowanie środków roztoczobójczych (tzw. akarycydów).

W celu postawienia diagnozy i rozpoczęcia leczenia alergii na roztocze niezbędne jest zgłoszenie się do lekarza - alergolog.  W celu potwierdzenia uczulenia zalecane jest wykonanie punktowych testów skórnych lub oznaczenia swoistych IgE z krwi.

Objawy uczulenia na roztocze mogą być ograniczane dzięki zastosowaniu: leków antyhistaminowych i glikokortykosteroidów donosowych. Leki działają głównie prewencyjnie i łagodząco na pojawiające się symptomy. Jedyną formą leczenia przyczynowego jest immunoterapia swoista, czyli odczulanie. W celu jej rozpoczęcia należy zdiagnozować białko, które wywołuje reakcję alergiczną. Lekarz ustala to na podstawie przeprowadzonego wywiadu i testów skórnych, czasami badań krwi.

Odczulanie polega na podawaniu podskórnie lub doustnie pacjentowi coraz większych dawek alergenu. Powoduje to rozwój tolerancji na uczulające białko. Początkowo choremu podaje się je w odstępach tygodniowych, a po osiągnięciu dawki podtrzymującej, miesięcznych. Takie czynności zwiększają tolerancję organizmu i przekładają się na ograniczenie objawów, a z czasem ich ustąpienie. Jest to długotrwały proces, trwający z 3 do 5 lat. Wymaga zdyscyplinowania pacjenta i jego systematycznych wizyt w gabinecie lekarskim, gdzie podaje się środek w postaci podskórnych zastrzyków lub regularnego przyjmowanie szczepionki doustnej. Warto zaznaczyć, że nie każdy chory ma wskazania do zastosowania odczulania. Leczenie alergii na roztocza powinno być dobrane indywidualnie do potrzeb i możliwości pacjenta po konsultacji z lekarzem.

Źródła:

1. Przybysz D.; Alergia na roztocze kurzu domowego, Nowa Pediatria 2005(4);131-132;
2. Rudzki E.; Alergeny, Medycyna Praktyczna, 2008;256–259;
3. Hasan Arshad S.; Czy ekspozycja na alergeny wewnątrzdomowe może mieć istotny wpływ na rozwój alergii oraz astmy, Medycyna po Dyplomie, 2010,19(11);110-118;
4. Białkowska M., Solarz K.; Ochrona przed alergenami roztoczy kurzu domowego, Farmaceutyczny Przegląd Naukowy, 2008(7-8);12-21.