Testy alergiczne - czym są i jak się do nich przygotować?

W ciągu życia człowiek styka się z wieloma substancjami, które mogą mieć różny wpływ na jego układ odpornościowy. Mogą one np. wywoływać nadmierną i nieadekwatną stymulację komórek odpornościowych, co prowadzi do rozwinięcia reakcji alergicznej. Identyfikacja tzw. alergenów, za pomocą testów alergicznych, często umożliwia ograniczenie kontaktu z danym alergenem, jak również stanowi punkt wyjścia do odczulania ( immunoterapii). Dowiedz się jakie są rodzaje testów alergicznych oraz w jaki sposób należy się do nich przygotować.

Czym są testy alergiczne?

Testy alergiczne umożliwiają identyfikacje substancji, powodującej u pacjenta przykre objawy alergii. Dolegliwości takie jak katar, kichanie, świąd nosa, łzawienie, kaszel czy duszność, występują najczęściej w przypadku alergenów wziewnych (np. pyłków traw, drzew, roztoczy kurzu domowego). Alergeny pokarmowe, oprócz objawów z przewodu pokarmowego (takich jak biegunka, bóle brzucha, refluks żołądkowo-przełykowy), mogą powodować również objawy z innych narządów (np. zmiany skórne, katar, kaszel). Zmiany skórne mogą być wywoływane zarówno przez alergeny wziewne jak też pokarmowe lub wskutek bezpośredniego kontaktu z substancją uczulającą taką jak np. metale, składniki gumy (alergia kontaktowa). Mając na uwadze, że substancje uczulające mogą przyjmować rozmaite postacie oraz mogą powodować różne objawy, ważnym aspektem jest dobranie adekwatnego testu diagnostycznego. W diagnostyce alergologicznej do najpopularniejszych testów należą : punktowe testy skórne (PTS), naskórkowe testy płatkowe (NTP) oraz badania alergologiczne z krwi.

Badania alergologiczne z krwi - jak wyglądają?

Badania alergologiczne z krwi mają na celu oznaczenie IgE tzn. immunoglobuliny (przeciwciała)klasy IgE. Przeciwciała te indukują wytwarzanie lub uwalnianie różnych mediatorów w organizmie m.in. histaminy w odpowiedzi na dany alergen, co w znacznym stopniu odpowiada za przykre objawy reakcji alergicznej.

Możliwe jest oznaczenie bezwzględnej liczby immunoglobulin IgE tzw. IgE całkowite (ma obecnie niewielkie znaczenie w diagnostyce alergologicznej) ale również IgE swoistych dla danych alergenów. Wykonanie testów z krwi jest przydatne do identyfikacji alergenu odpowiedzialnego za objawy alergiczne. Wskazane jest wykonanie tych badań w następujących przypadkach:

• W kwalifikacji pacjenta do zabiegu odczulania, gdy mamy do czynienie z wątpliwym wynikiem testów skórnych
• W sytuacji, gdy nie jest możliwe odstawienie leków przeciwalergicznych oraz innych leków mogących wpływać na wynik testów skórnych
• W przypadku gdy niemożliwe jest wykonanie PTS (np. ze względu na obecność objawów skórnych w miejscu wykonywania testu, braku współpracy pacjenta, przy wysokim ryzyku wystąpienia reakcji anafilaktycznej ).

W ostatnich latach pojawiła się możliwość badania nie tylko przeciwciał IgE przeciwko całemu alergenowi, ale także przeciw jego składowym tzw. komponentom, to molekularne testy alergiczne. Testy te, w znaczący sposób rozszerzyły możliwości diagnostyczne. Jednym z takich testów jest test ALEX panel 282 dostępny w enel-med. Test ALEX Panel 282 pozwala precyzyjnie ustalić właściwą cząstkę uczulającą. W ramach testu przeprowadza się pomiar IgE całkowitego i IgE specyficznych w stosunku do 282 składowych (156 ekstraktów alergenowych i 126 molekularnych składników alergenów). Badanie to umożliwia kompleksową diagnostykę pod kątem różnych alergii (alergii pokarmowej, wziewnej, alergii na jad owadów błonkoskrzydłych). Jest pomocne również w określeniu, które alergeny stanowią zagrożenie dla naszego zdrowia i życia, a które wywołają tylko niewielkie reakcje miejscowe. Badanie to pokazuje też czy istnieje ryzyko wystąpienia reakcji krzyżowych (o reakcji takiej mówimy gdy pacjent jest uczulony na jeden alergen, a występują u niego objawy alergiczne po zetknięciu się z innym alergenem o podobnej budowie np. osoba uczulona na pyłek brzozy, może prezentować objawy alergiczne po zjedzeniu jabłka lub marchwi). Badanie ALEX odgrywa też ważną rolę w kwalifikacji do odczulania, metoda skuteczna tylko w alergiach powodowanych przez komponenty główne alergenów. Dostarcza nam również informacji na temat ewentualnych możliwości nabycia tolerancji na uczulające pokarmy.

Testy skórne - jak wyglądają?

W zależności od podejrzewanej etiologii, lekarz alergolog może zalecić wykonanie punktowych testów skórnych lub naskórkowych testów płatkowych. Punktowe testy skórne (PTS) służą wykryciu alergenów powodujących tzw. reakcję typu natychmiastowego, która zachodzi z udziałem immunoglobulin IgE. W standardowym zestawie używanym podczas tego badania, znajdują się następujące alergeny:

• Drzewa wczesno pylące ( leszczyna, olcha)
• Drzewa późno pylące (np. brzoza,)
• Pyłki traw i zbóż ( żyto)
• Pyłki chwastów (bylica)
• Grzyby pleśniowe (Alternaria tenuis, Cladosporium herbarum)
• Sierść zwierząt (pies, kot)
• Roztocza  (Dermatophagoides pteronyssinus, Dermatophagoides farinae)

Testy przeprowadzane są zazwyczaj na dłoniowej części przedramienia (rzadziej na górnej części pleców). Ważne jest aby skóra  była wolna od zmian chorobowych. Osoba wykonująca testy zaczyna od umieszczenia na skórze kropli z roztworem histaminy w stężeniu 1 lub 10mg/ml (stanowi ona kontrolę dodatnią) oraz kropli roztworu służącego do rozcieńczenia wyciągów alergenowych (stanowi ona kontrolę ujemną). Następnie nakładane są na skórę roztwory z wyżej wymienionymi alergenami wziewnymi lub specyficznymi alergenami pokarmowymi (w wypadku, gdy istnieje uzasadnione podejrzenie alergii pokarmowej).

W kolejnym etapie, każda z nałożonych kropli jest nakłuwana za pomocą tzw. lancetu, w celu wprowadzenia cząsteczek alergenu do powierzchownych warstw skóry i wywołania reakcji alergicznej objawiającej się pod postacią bąbla, rumienia i świądu. Po 10 minutach dokonuje się oceny próby kontrolnej dodatniej i ujemnej, a testu z alergenami po 20 minutach. Mierzy się średnice najdłuższe (D) i prostopadłe do nich (d) powstałych bąbli otoczonych rumieniem oraz wylicza się średnie średnice ( D+D)/2 lub pola powierzchni. Bąbel po histaminie w stężeniu 10mg/ml powinien mieć>3mm średnicy, a po płynie kontroli ujemnej <=3mm, przy rumieniu <10mmśrednicy. Próba uznawana jest za pozytywną, gdy średnica powstałego bąbla jest większa niż w kontroli ujemnej i o średnicy >3mm (powierzchni 7mm 2).

Naskórkowe testy płatkowe (NPT) służą wykryciu substancji ( tzw. haptenów) powodujących tzw. reakcję typu opóźnionego ( pierwsze objawy alergiczne pojawiają się po kilkunastu godzinach a szczyt reakcji alergicznej występuje po 2-4 dniach od kontaktu z substancją prowokującą). Jest to typ nadwrażliwości w którym występują mechanizmy reakcji komórkowej z udziałem limfocytów T. Reakcja typu opóźnionego jest odpowiedzialna za objawy alergii kontaktowej (wyprysku kontaktowego). Naskórkowe testy płatkowe wykonuje się na skórze pleców w okolicy międzyłopatkowej i nadłopatkowej. Należy je nakładać na skórę niezmienioną chorobowo. Na rynku dostępne są gotowe zestawy testów płatkowych. Częściej stosuje się jednak osobne zestawy alergenów, które nakładane są do komór bezpośrednio przed wykonaniem testów. Alergeny nakłada się na krążki bibułowe i nakleja za pomocą specjalnych hipoalergicznych plastrów lub posługuje się gotowymi komorami na stałe umieszczonymi w plastrach (np. IQ Chambers, Finn Chambers).

Naskórkowe testy płatkowe zdejmuje się i odczytuje ;po 48h, a kolejno po 72h, a w wybranych przypadkach po 96 godzinach. Oceniana jest obecność oraz wielkość: rumienia, grudek i pęcherzyków. Do najczęstszych alergenów wykorzystywanych podczas tego badania należą metale (chrom, kobalt, nikiel), parafenylenodwuamina, składowe gumy, terpentyna i kosmetyki.

Testy alergiczne - jak się przygotować?

Testy skórne są bezpieczną i czułą metodą diagnostyczną. By uniknąć wyników wątpliwych bądź fałszywie ujemnych, pacjent powinien być do nich odpowiednio przygotowany.

• Testy należy wykonywać w okresie wolnym od objawów oraz infekcji
• Leki przeciwhistaminowe powinny zostać odstawione średnio 2 tygodnie przed wykonaniem testów
• Leki i preparaty zawierające difenhydraminę i prometazynę powinny zostać odstawione 1-3 dni przed wykonaniem testów
• Glikortykosteroidy doustne w dawce > 10 mg równoważnika prednizonu stosowane >10dni nie powinny być stosowane 3 tygodnie przed testami
• Miejsce, w którym będą wykonywane testy, nie powinno być smarowane maściami zawierającymi glikokortykosteroidy , inhibitory kalcyneuryny , leki miejscowo znieczulające ani być poddawane promieniowaniu UV.

Wyniki badań alergicznych z krwi nie są zależne od przyjmowanych leków przeciwhistaminowych oraz od obecności objawów alergicznych, w związku z czym nie wymagają specjalnego przygotowania pacjenta.

Uczulenie u dziecka? Dowiedz się więcej!

Źródła:

1. Krystyna Obtułowicz, Alergologia, PZWL, Warszawa 2016

2. Kruszewski J, Silny W, Mazurek H i wsp. Testy skórne. W: Kruszewski J, Kowalski ML (red.). Standardy w Alergologii. cz. I wyd. II. Stanowisko Panelów Eksperckich Polskiego Towarzystwa Alergologicznego Kraków 2010: 21-38.

3. Rogala B, Gluck J. Testy skórne. W: Fal AM (red.) Alergia, choroby alergiczne, astma t. I Wydanie I. Wydawnictwo Medycyna Praktyczna Kraków 2010: 185-194.