Zatorowość płucna

Zator tętnicy płucnej stanowi realne zagrożenie dla życia. Sprawdź, jakie są przyczyny, objawy i metody leczenia zatorowości płucnej.

Zatorowość płucna  (ZP) – co to takiego

Z prawej komory serca krew żylna jest przepompowywana do pnia płucnego, a następnie tętnicami płucnymi prawą i lewą oraz ich rozgałęzieniami dociera do pęcherzyków płucnych skąd po wymianie gazowej utlenowana wraca żyłami płucnymi do lewego przedsionka..

Powstanie zatoru w tętnicy płucnej lub jej odgałęzieniach to często dramatycznie przebiegający stan zagrożenia życia, mogący doprowadzić do śmierci. Polega on na zwężeniu lub zamknięciu światła tętnicy krążenia płucnego przez materiał zatorowy. W przeważającej większości przypadków materiał skrzeplinowy docierający do tętnicy płucnej pochodzi z żył głębokich kończyn dolnych lub rzadziej miednicy mniejszej. Znacznie rzadziej źródłem skrzepliny są naczynia żylne kończyn górnych i wątrobowych. Czasami  materiał zatorowy stanowią też tkanka tłuszczowa (głównie u starszych osób po złamaniu szyjki kości udowej),  szpik kostny, komórki nowotworowe, powietrze czy płyn owodniowy. Skrzepliny mogą również pochodzić z prawego przedsionka i prawej komory serca.

Niezależnie od miejsca pochodzenia, zatorowość płucna prowadzi do znacznego osłabienia ukrwienia miąższu płucnego. Powoduje to zaburzenia krążenia płucnego wywołane mechanicznym zatkaniem tętnicy oraz skurczem naczyń.

Powyższa sytuacja jest bardzo niebezpieczna i w najgorszym przypadku może doprowadzić do zgonu pacjenta.

W zależności od ciężkości choroby wyróżnia się ZP:

• wysokiego ryzyka (ryzyko zgonu >15%) - występują objawy wstrząsu lub hipotensja (bardzo niskie ciśnienie)
• niewysokiego ryzyka - pośredniego (3–15%) i niskiego (<1%) ryzyka zgonu

W związku z tym, niezwykle istotne jest wczesne zdiagnozowanie choroby i podjęcie natychmiastowego leczenia. Wśród osób z grup ryzyka niezbędna jest profilaktyka przeciwzakrzepowa. Należy tu wymienić chorych z zaburzeniami rytmu serca (migotanie przedsionków), żylną chorobą zakrzepowo-zatorową, po złamaniach, dużych operacjach chirurgicznych i urazach, długotrwale unieruchomionych i ze znaczną otyłością.

Rozpoznanie zatorowości płucnej jest trudne ze względu na nieswoiste objawy. Nawracające, nieleczone przypadki zatorowości płucnej mogą prowadzić do rozwoju zmian zakrzepowo-zatorowych w tętnicach płucnych ograniczających przepływ krwi i prowadzących do przewlekłego nadciśnienia płucnego.

Zatorowość płucna - przyczyny

Bardzo często nie można wskazać konkretnej przyczyny powstania zatoru w tętnicy płucnej. Jednak czynniki ryzyka predysponujące do wystąpienia choroby są praktycznie tożsame z zakrzepicą żył głębokich - ze skrzepami krwi powstającymi w organizmie po operacji lub złamaniu kości długich. Dlatego profilaktycznie choremu po zabiegach podaje się leki przeciwzakrzepowe.

Do przyczyn zatoru płucnego można też zaliczyć:

• obecność powietrza w żyle (zator powietrzny);
• uwolnienie komórek tłuszczowych po złamaniu kości długich - fragmenty tkanki tłuszczowej wędrują w krwiobiegu i mogą zatkać tętnicę płucną lub jej gałęzie;
• choroby nowotworowe;
• długotrwałe unieruchomienie, np. długie loty samolotem;
• występująca w rodzinie zakrzepica żylna;
• niewydolność oddechowa i choroby autoimmunologiczne (przede wszystkich choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, toczeń rumieniowaty układowy czy też guzkowe zapalenie tętnic);
• ucisk na żyłę spowodowany np. przez krwiaka lub w ciąży przez powiększającą się macicę;
• stosowanie dwuskładnikowej antykoncepcji hormonalnej lub terapii menopauzy
• otyłość oraz wiek powyżej 70. roku życia.

Zatorowość płucna płucny - objawy

Objawy zatoru tętnicy płucnej są różnorodne i niezbyt charakterystyczne. Dlatego często bywają mylone z bardziej powszechnymi chorobami, takimi jak: zapalenie płuc, choroba wieńcowa czy zaostrzona postać astmy.

Symptomy występują natychmiast po zablokowaniu światła tętnicy, a należą do nich silna duszność oraz przyspieszony oddech(≥20/min).

Następnie pojawiają się kolejne dolegliwości:

• ostry ból w klatce piersiowej, zlokalizowany za mostkiem, promieniujący do przepony - pacjenci opisują go jako kłujący lub tępy;
• przyśpieszona akcja serca (tachykardia >100/min);
• suchy kaszel, czasem połączony z pluciem krwią;
• spadek ciśnienia tętniczego (hipotensja);
• uczucie niepokoju;
• występujące najczęściej w okolicy ust zasinienie na twarzy wywołane niedotlenieniem organizmu;
• gorączka powyżej 38,5 stopnia;
• może dojść do zasłabnięcia, omdlenia bądź utraty przytomności.

Zatorowość płucna - diagnostyka

Aby odpowiednio zdiagnozować zatorowość płucną wykonuje się badania laboratoryjne, przede wszystkim ocenę poziomu D-dimeru we krwi. Badanie pozwala na wykluczenie, a nie potwierdzenie zatorowości, ponieważ D-dimer może być podwyższony również w innych sytuacjach klinicznych. D-dimer to fragment fibryny, białka wytrącającego się z osocza w trakcie krzepnięcia. Pacjenci z zatorowością płucną przeważnie mają też podwyższoną troponinę (może być wysoka również przy zawale serca).

Dodatkowo lekarz może wykonać badanie EKG, w którym, podobnie jak w RTG klatki piersiowej, mogą wystąpić zmiany. Jednak podstawowym badaniem obrazowym w diagnostyce zatorowości płucnej jest angiotomografia komputerowa. Umożliwia ona dokładną ocenę tętnic płucnych (oraz budowy płuc). Przy zatorowości płucnej warto wykonać też USG żył głębokich, by określić, skąd dokładnie pochodził materiał zatorowy.

Zatorowość płucna - leczenie

Leczenie zatoru tętnicy płucnej rozpoczyna się od leczenia objawowego. Pacjentowi podaje się tlen oraz wyrównuje objawy wstrząsu hipowolemicznego (nagłe obniżenie ciśnienia). Następnie podawane są preparaty powodujące rozpuszczenie i usunięcie skrzepliny będącej przyczyną zatoru, tzw. leki trombolityczne. W kolejnym etapie wdraża się leki z heparyną, hamującą proces krzepnięcia krwi. Bardzo rzadko stosuje się operacyjne usunięcie skrzepliny.

Zatorowość płucna to bardzo poważna choroba, w której kluczowe znaczenie ma szybkość postawienia właściwej diagnozy, a następnie leczenie. Niewłaściwie leczona może skoczyć się śmiercią pacjenta. Jeśli u siebie lub swoich bliskich zaobserwujemy jakiekolwiek niepokojące objawy sugerujące zator tętnicy płucnej, a dodatkowo jesteśmy obarczeni czynnikami ryzyka jego rozwoju, musimy jak najszybciej wezwać pogotowie ratunkowe.