Migotanie przedsionków - czym jest?

Migotanie przedsionków należy do najczęściej występujących arytmii serca. Dowiedz się, jak się objawia i uniknij poważnych powikłań, szczególnie groźnych w podeszłym wieku.

Co to jest migotanie przedsionków?

Migotanie przedsionków jest najczęstszym przypadkiem arytmii serca, zwłaszcza wśród ludzi w podeszłym wieku. Zaburzenie rytmu serca pochodzi z rejonów mięśnia sercowego położonych nad węzłem przedsionkowo-komorowym. Mają one za zadanie przewodzenie bodźców elektrycznych odpowiedzialnych za pobudzenia komórek serca do skurczu. Przy arytmii praca przedsionków jest zaburzona i powoduje bardzo szybie, nieregularne ich skurcze. Prowadzi to do zmniejszenia ilości krwi przepływającej do aorty i układu tętniczego, dając w efekcie uczucie zmęczenia i brak tolerancji wysiłku. W skrajnych przypadkach krew zalegająca w przedsionkach może utworzyć skrzeplinę, która wraz z krwią może przedostać się do mózgu, powodując niedrożność naczynia mózgowego. Wówczas dochodzi do niedokrwienia oraz martwicy części tkanki mózgowej w obrębie tego naczynia mózgowego. Jest to tzw. udar niedokrwienny (potocznie zwany wylewem), który jest najczęstszym skutkiem migotania przedsionków. Oprócz tego pojawia się niedotlenienie organizmu, mogące spowodować nieodwracalne zmiany, z niedotlenieniem mózgu na czele, co w efekcie prowadzi do zgonu.
Pacjenci z migotaniem przedsionków skarżą się na kołatanie serca oraz palpitacje, wynikające z niemiarowego, przyspieszonego rytmu serca (dochodzącego do 130-160 uderzeń na minutę). Wystąpienie tego rodzaju arytmii odpowiada za pogorszenie jakości życia, rozwój objawów niewydolności mięśnia sercowego.

Ze względu na czas trwania arytmii oraz nasilenie się jej objawów można wyróżnić następujące rodzaje migotania przedsionków:

• napadowe - trwa nie dłużej niż 7 dni i ustępuje samoistnie lub po zastosowaniu po kardiowersji elektrycznej bądź farmakologicznej (bardzo często do 48h);
• przetrwałe - nie ustępuje samoistnie i trwa ponad 7 dni, wymaga leczenia farmakologicznego lub kardiowersji elektrycznej (przywrócenia pożądanego rytmu serca);
• przetrwałe długotrwające – arytmia i związane z nią dolegliwości trwają ponad rok;
• utrwalone - zaakceptowane, nie ustępuje nawet po kardiowersji elektrycznej.

Migotanie przedsionków - przyczyny

Choć przyczyn migotania przedsionków jest bardzo wiele, to można stwierdzić, że powstaje ono na skutek zaburzenia pewnych mechanizmów elektrycznych w przeciążonych i uszkodzonych przedsionkach serca. Czynnikami zwiększającymi ryzyko wystąpienia arytmii nadkomorowej są przede wszystkim schorzenia sercowo-naczyniowe (nadciśnienie tętnicze, wady wrodzone serca, choroba wieńcowa, choroba niedokrwienna serca oraz jego niewydolność) oraz choroby ogólnoustrojowe zajmujące serce (np. sarkoidoza). Migotanie przedsionków mogą powodować też komplikacje po operacjach kardiochirurgicznych, szczególnie po założeniu bajpasów. Udowodniono, że ryzyko wystąpienia arytmii zwiększają też: cukrzyca, otyłość, nadczynność tarczycy, obturacyjny bezdech senny, niewydolność nerek oraz POChP. Zachorowalność wzrasta wraz z wiekiem, szczególnie powyżej 75. roku życia oraz jest częściej diagnozowane u mężczyzn. Znaczący wpływ na wystąpienie migotania przedsionków ma nadmierne spożywanie alkoholu i palenie papierosów.

Migotanie przedsionków - objawy

Indywidualny charakter schorzenia sprawia, że trudno jest przeprowadzić samodzielną diagnozę. Symptomy arytmii związane są głównie z szybką czynnością serca i wzmożonym poczuciem zmęczenia. Na co należy zwrócić uwagę:

• nieregularne bicie serca, określane jako palpitacje, przyspieszone bicie serca, kołatanie serca;
• obniżenie tolerancji wysiłku fizycznego, zwiększona potliwość nawet przy niewielkim zmęczeniu, uczucie zmęczenia;
• uczucie braku powietrza i duszności, napadowe poty;
• omdlenia lub zawroty głowy;
• ból w klatce piersiowej, ucisk, szczególnie przy obecnej chorobie wieńcowej;
• niepokój i lęk.

Zdarza się, że migotanie przedsionków nie daje żadnych objawów lub chory odczuwa je w minimalnym stopniu. W związku z tym, u wielu pacjentów diagnozowane jest przypadkiem, podczas rutynowych badań.

Trzeba pamiętać, że schorzenie ma skłonność do nawrotów. Częstotliwość i długość napadów zależą od czynników indywidualnych. Dla jednych jest to kwestia wielu godzin, a w innym przypadku zaledwie minuty. Konsekwencje choroby mogą być bardzo poważne, dlatego szczególnie omdlenia oraz ból w klatce piersiowej powinny skłonić nas do szybkiego kontaktu z lekarzem.

Migotanie przedsionków - leczenie

Po zaobserwowaniu objawów należy skonsultować się z lekarzem specjalistą. Zaburzenia rytmu serca mogą mieć wiele przyczyn, ale dopiero kardiolog po przeprowadzeniu pogłębionego wywiadu medycznego oraz wykonaniu badań będzie w stanie określić, co dokładnie pacjentowi dolega.
Rozpoznanie migotania przedsionków dokonuje się za pomocą badania EKG. Jeśli arytmia występuje rzadko i trwa krótko, wówczas wykorzystuje się holter EKG, czyli zapis trwający najczęściej 24 godziny. Aparat do zapisu EKG jest niewielki, lekki, na czas badania na skórze przyczepione są elektrody połączone kablami z rejestratorem, więc pacjent nie ma dyskomfortu. Specjalista może też zlecić ambulatoryjny monitoring EKG, trwający 2-4 tygodni, ale dzieje się tak w wyjątkowych przypadkach. Lekarze stosują też prostsze metody oceny rytmu serca, jak mierzenie tętna metodą palpacyjną.
Ewentualne dodatkowe badania, np. ECHO serca, RTG klatki piersiowej, badania krwi i testy wysiłkowe mają dać odpowiedź, co jest przyczyną migotania przedsionków.

Istnieje kilka metod leczenia, bardzo istotne jest osiągnięcie dwóch celów: redukcja objawów arytmii oraz zapobieganie powikłaniom. Przy terapii nieinwazyjnej stosuje się leki przeciwkrzepliwe, w celu zapobiegania incydentom zakrzepowo-zatorowych, oraz leki spowalniające rytm serca. Do inwazyjnych metod leczenia zaliczamy: kardiowersję elektryczną, czyli przywrócenie prawidłowego rytmu serca przy użyciu elektrod defibrylatora w krótkotrwałym (najczęściej 1-2min.) znieczuleniu ogólnym oraz ablację (zabieg w znieczuleniu miejscowym), polegającą na zniszczeniu ognisk arytmii przez elektrokoagulację lub krioablację (termiczne uszkodzenie fragmentów serca wywołujących arytmię).

Odpowiednio wczesne wykrycie i prawidłowe leczenie migotania przedsionków daje szansę powrotu do zdrowia. Rozpoczęcie leczenia farmakologicznego może zapobiec udarowi mózgu. Chcąc zapobiegać wystąpieniu arytmii, niezwykle istotne jest dbanie o zdrowy styl życia związany z odpowiednią dietą i uprawianiem sportu. Warto też pamiętać o ograniczeniu spożywania alkoholu i papierosów.

Źródła:

1.Koźluk E., Opolski G.; Migotanie przedsionków. https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/984,migotanie-przedsionkow
2. Tarkowski A., Głowniak A., Jaroszyńska A., et. al, Etiologia i patogeneza migotania przedsionków. Postępy Nauk Medycznych, 2015 (8); 611-614.
3. Świetlik E., Pruszczyk P., Migotanie przedsionków a nadciśnienie tętnicze. Postępy Nauk Medycznych, 2011 (s3); 63-67.
4. Zieliński T., Trudności w leczeniu migotania przedsionków współistniejącego z niewydolnością serca. Medycyna po Dyplomie 2016(4).